ΙΣΤΟΡΙΑ - ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ - ΕΘΝΟΛΟΓΙΑ > ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΒΥΖΑΝΤΙΟ
Οι περισσότεροι δυτικοί ιστορικοί ανέκαθεν θεωρούσαν το Βυζάντιο μια παρακμασμένη "ρωμαϊκή αυτοκρατορία". Σήμερα ωστόσο είναι κοινώς αποδεκτό ότι η συμπάθεια ή αντιπάθεια για τους Βυζαντινούς, τους χριστιανούς ή τις αυτοκρατορίες γενικά, δεν θα πρέπει να επηρεάσει την κρίση ενός ιστορικού για μία αυτοκρατορία που κράτησε 1200 χρόνια, στη διάρκεια των οποίων γνώρισε εποχές παρακμής όσο και άνθισης και προόδου. Η πρωτοτυπία του Τρέντγκολντ έγκειται στο ότι συνδυάζει την αφήγηση των γεγονότων από τις απαρχές της αυτοκρατορίας μέχρι την Άλωση ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΡΙΝ ΤΟΥΣ ΟΘΩΜΑΝΟΥΣ
Το 1204 η Βυζαντινή αυτοκρατορία κατακτήθηκε από δυτικά στρατεύματα της Τέταρτης Σταυροφορίας, ένα συνασπισμό δυνάμεων που συγκροτήθηκε με πρόσχημα την απελευθέρωση των Αγίων Τόπων. Το γεγονός υπήρξε κοσμοϊστορικό για τους υπηκόους της Αυτοκρατορίας και άλλαξε δραματικά την εικόνα που είχαν για το κράτος και για τους εαυτούς τους. Από πολλούς σύγχρονους ιστορικούς υποστηρίζεται ότι στα χρόνια της φραγκοκρατίας δόθηκε το έναυσμα για τη διαμόρφωση ενός ελληνικού πρωτοεθνικισμού που έμελλε, αιώνες μετά, να οδηγήσει στη δημιουργία του νεοελλη...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΣΤΗ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΞΙΣΛΑΜΙΣΜΟΥ 11ος - 15ος ΑΙΩΝΑΣ
Το ερέθισμα για τη συγγραφή του βιβλίου αυτού ήταν το ενδιαφέρον μου για δύο θέματα που από καιρό με προβλημάτιζαν: πρώτον ο εξελληνισμός της ανατολικής Μεσογείου στην αρχαιότητα και, δεύτερον, η μακραίωνη αναμέτρηση των δύο κληρονόμων της ημιεξελληνισμένης ανατολικής Μεσογείου - δηλαδή της βυζαντινής κοινωνίας και την κοινωνίας του Ισλάμ. Η παρακμή του βυζαντινού Ελληνισμού και το φαινόμενο του εξισλαμισμού της Μικράς Ασίας από τον 11ο μέχρι του τέλους του 15ου αιώνα εστιάζονται σ' αυτήν την περιοχή και σ' αυτήν την εποχή όπου οι δύο διαδ...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΘΡΥΛΟΣ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΤΟΥ ΒΟΥΛΓΑΡΟΚΤΟΝΟΥ
Η εποχή της διακυβέρνησης της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τον Βασίλειο τον Δεύτερο (976-1025), τον μακροβιότερο εξ όλων των Βυζαντινών αυτοκρατόρων, θεωρείται μια «χρυσή εποχή» για την αυτοκρατορία, αφού τότε έγινε η προσάρτηση της Βουλγαρίας. Αυτό, όπως γνωρίζουμε από την παράδοση, έγινε μέσω ενός μακρού και αιματηρού πολέμου κατά τη διάρκεια του οποίου ο Βασίλειος πήρε το προσωνύμιο «Βουλγαροκτόνος». Σε αυτήν την καινούργια μελέτη, ο Πολ Στήβενσον υποστηρίζει ότι κανένας από τους θρύλους γύρω από το πρόσωπο του Βασιλείου δεν έχει βάσιν ...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΚΟΣΜΟΣ (ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΤΟΜΟΣ)
Στον πρώτο τόμο, υπό τη διεύθυνση της Cecile Morrisson, με τίτλο Η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (330 - 641), παρουσιάστηκε η ίδρυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Ο δεύτερος τόμος, υπό τη διεύθυνση του Jean-Claude Cheynet, είναι αφιερωμένος στους επόμενους αιώνες (7ος - 13ος). Κατά τη μεσαιωνική εποχή, η τεράστια πολυεθνική Αυτοκρατορία, τσακισμένη σχεδόν από τις σλαβικές και κυρίως τις αραβο-μουσουλμανικές εισβολές, μετασχηματίζεται σε κράτος επικεντρωμένο ξανά στον ελληνικό πληθυσμό. Εξακολουθεί όμως να υποδέχεται τις σλαβικές και αρμεν...
Διαβάστε περισσότερα...

ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
Απόσταγμα, σχεδόν βιωματικό, από την πολύχρονη διδασκαλία μου στη Σορβόννη, το πόνημα αυτό απευθύνεται σε όσους από τους Νεοέλληνες ταλανίζονται με το πρόβλημα της ελληνικής ιστορικής συνέχειας και στους ξένους (κυρίως τους Δυτικοευρωπαίους και τους Αμερικάνους βλαστούς τους) που αρκούνται στην επιλεκτική γνώση του παρελθόντος τους. Στόχος μου λοιπόν να βάλω, κατά το δυνατόν, έστω εκ του πλαγίου και λάθρα σχεδόν, το Βυζάντιο στη θέση που τα επιτεύγματά του μας υπαγορεύουν: να πω συνοπτικά, εννοώ, αυτά που το αναδεικνύουν ως την πρώτη ευρωπ...
Διαβάστε περισσότερα...

1453 Η ΠΟΛΙΣ ΕΑΛΩ (ΕΚΔΟΣΗ 1993)
Ο Πρωτοβεστιάριος και Μέγας Λογοθέτης Γεώργιος Φραντζής και ο Ενετός γιατρός Νικολό Μπάρμπαρο ήταν αυτόπτες μάρτυρες των πολεμικών προπαρασκευών, της πολιορκίας, των επιθέσεων, της άμυνας και της κατάληψης της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους. Τα κείμενά τους είναι ζωντανές αφηγήσεις της πιο δραματικής στιγμής της ελληνικής Ιστορίας, που επηρέασε τις τύχες του έθνους μας και σήμανε την αρχή του νεότερου Ελληνισμού. Το κείμενο του Γεωργίου Φραντζή απέδωσε στην απλή νεοελληνική ο Γιώργος Κουσουνέλος και το κείμενο του Νικολό Μπάρμπαρο μ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΑΓΝΩΣΤΗ ΠΛΕΥΡΑ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ
Η Ιστορία του Βυζαντίου όπως παρουσιάζεται συνήθως από τους ιστορικούς μοιάζει με μια ατέλειωτη σειρά από πολέμους, μάχες, πολιτικούς και κοινωνικούς ανταγωνισμούς, μεγάλα κατορθώματα σπουδαίων ανδρών. Φαίνεται ότι δεν υπάρχει χώρος για τα μικρά και τα ασήμαντα, τα καθημερινά προβλήματα των ανθρώπων, τον τρόπο που ζούσαν, που σκέπτονταν, που διασκέδαζαν. Τα κείμενα των συγγραφέων της εποχής βρίθουν από "ασήμαντες" λεπτομέρειες. Πολλές από αυτές έχουν ενδιαφέρον ιστορικό, γιατί φωτίζουν τα ιστορικά γεγονότα, άλλες πάλι μας ξαφνιάζουν για τη...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΑ ΧΡΥΣΟΒΟΥΛΛΑ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΔΙΚΑΙΟ
Η μονογραφία πραγματεύεται για πρώτη φορά συγκεντρωτικά και ολοκληρωμένα τα χρυσόβουλλα ως πηγές του βυζαντινού δικαίου. Ύστερα από την εισαγωγή, στην οποία τίθενται τα ερευνητικά ερωτήματα, στο πρώτο μέρος ερευνώνται γενικά τα χαρακτηριστικά των χρυσοβούλλων ως εγγράφων της αυτοκρατορικής γραμματείας, ενώ στο δεύτερο μέρος εξετάζεται το ζήτημα της κανονιστικής τους ισχύος. Βασικός άξονας είναι η νομική θεώρηση των επιμέρους ζητημάτων, αν και ταυτόχρονα το έργο ενδιαφέρει άμεσα και άλλους επιστημονικούς κλάδους (τη φιλολογία, την ιστορία, ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΥΣΤΡΑΣ
Ο Μυστράς, η βυζαντινή πρωτεύουσα του Μοριά, ή αλλοιώς της Πελοποννήσου, που τα ερείπιά του είναι διασπαρμένα στην πλαγιά ενός μικρού λόφου στους πρόποδες της οροσειράς του Ταϋγέτου, ιδρύθηκε το δέκατο τρίτο αιώνα, μετά την κατάκτηση της χερσονήσου από τους Φράγκους. Η Σπάρτη, λίγα χιλιόμετρα μακρύτερα στην πλούσια κοιλάδα του Ευρώτα, ήταν μια πόλη φημισμένη από την εποχή της ωραίας Ελένης και έγινε ο αγαπημένος τόπος διαμονής των Φράγκων πριγκίπων. Για να την προστατεύσει από τις ανυπότακτες ορεινές φυλές, ο Γουλιέλμος ο Βιλλαρδουΐνος, πρ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΚΑΙ ΟΘΩΜΑΝΙΚΑ
Τώρα τελευταία ολοένα και συχνότερα, από επίσημα χείλη, γίνεται αναφορά στα «γεωγραφικά» όρια της Μακεδονίας. Και όλοι συμφωνούν πως τα ευρύτατα αυτά όρια καλύπτουν εκτεταμένες βορειότερες περιοχές, πέρα από τα σημερινά σύνορα της Ελλάδας. Ορισμένοι μάλιστα φτάνουν να αποτιμήσουν σε ποσοστά τα τμήματα του «γεωγραφικού» αυτού χώρου - τον οποίο αποκαλούν «Μακεδονία» - που, κατά την άποψή τους, βρίσκονται εγκλωβισμένα στην Ελλάδα, τη Βουλγαρία και το κράτος των Σκοπίων. [...] (Από τον πρόλογο της έκδοσης)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ (ΠΕΜΠΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)
"Η περί του θέματος τούτου μελέτη θαυμαστώς θα διηυκολύνετο, αν παρά Βυζαντινοίς υπήρχον ειδικά συγγράμματα, οία μνημονεύεται ότι είχον οι αρχαίοι, οίον οψαρτυτικά, πλακουντοποιικά, αρτοκοπικά, μαγειρικήν διδασκαλίαν, δειπνητικάς επιστολάς κλπ. Παρά την έλλειψιν εν τούτοις ταύτην, θα ηδύνατό τις, τάς πηγάς ερευνών, χρήσιμα, και ενίοτε πλούσια, να συλλέξη στοιχεία. Εν πρώτοις διά την παλαιοτέραν εποχήν χρήσιμον παρέχουσιν υλικόν τα επτά πρώτα κεφάλαια του Θεσπίσματος του Διοκλητιανού και ο Παιδαγωγός του Κλήμεντος, ιδία τα τέσσαρα πρώτα κεφ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ - ΠΕΜΠΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)
"Οι Βυζαντινοί πρόγονοι ημών συχνά ανά τας ρύμας και τας πλατείας διασκέδαζον, παρακολουθούντες το θέαμα της διαπομπεύσεως. Οι κλέπται, οι μοιχοί και οι μοιχαλίδες, οι δειλοί, οι μέθυσοι, οι αντάρται, εξέχοντα πολλάκις πρόσωπα, πατριάρχαι και βασιλείς, υφίσταντο τότε την ατιμωτικήν περιαγωγήν. Πόσον συνήθης κατά τους Βυζαντινούς χρόνους ήτο η διαπόμπευσις δεικνύει πλήθος Νεοελληνικών φράσεων, αι οποίαι νοούνται μόνον όταν λάβη τις υπ' όψιν τι εγίνετο τότε προκειμένου να διαπομπευθή τις"....
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΤΕΤΑΡΤΗ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΑ
Η πτώση της Κωνσταντινούπολης στους Βενετούς και στους στρατιώτες της Τέταρτης Σταυροφορίας τον Απρίλιο του 1204 ήταν ένα από τα κεντρικά γεγονότα του Μεσαίωνα. Σήμαινε ότι είχαν τελειώσει οι ημέρες του Βυζαντίου ως μεγάλης δύναμης. Επίσης επιβεβαίωσε το γεγονός ότι οι Δυτικοί θα κυριαρχούσαν στην Ανατολή -δηλαδή στις περιοχές της παλαιάς Βυζαντινής αυτοκρατορίας- μέχρι το τέλος του Μεσαίωνα. Το βιβλίο εξετάζει ακριβώς πόσο σημαντική ήταν η Τέταρτη Σταυροφορία ως κρίσιμο σημείο στην ιστορία της Μέσης Ανατολής. Το βασικό θέμα είναι η αντιπα...
Διαβάστε περισσότερα...

ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ (ΕΚΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)
Περί ιατρών και ιατρικής κατά τους Βυζαντινούς χρόνους υπάρχουσιν αρκούσαι και λίαν ενδιαφέρουσαι πληροφορίαι εις τε τα περί της ιστορίας της Ιατρικής εγχειρίδια, ως και εις ιδιαιτέρας μονογραφίας πραγματευομένας επί μέρους ιατρικά μεσαιωνικά ζητήματα. Τούτου ένεκα σκοπός του παρόντος συντόμου κεφαλαίου δεν είναι να πραγματευθή ενιαίως το θέμα, αλλά να δώση χρησίμους πληροφορίας, ληφθείσας το πλείστον εκ κειμένων, τα οποία ή ανεπαρκώς ή ουδόλως μέχρι σήμερον εχρησιμοποιήθησαν, εννοώ τα αγιολογικά κείμενα, τα συγγράμματα και τους λόγους των...
Διαβάστε περισσότερα...

ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΒΙΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ (ΤΕΤΑΡΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)
Χαράν και υπερηφάνειαν πάσης Βυζαντινής οικογενείας απετέλει η απόκτησις τέκνων, τα οποία, όντα εικόνες των γεννησάντων, συνέχιζον την οικογενειακή σειράν, οικονεί ανιστάντα τους αποθανόντας προγόνους. Την αντίληψιν ταύτην σαφέστατα διετύπωσεν ο Σελευκείας Βασίλειος, γράψας: "Η γαρ των εξ ημών φυομένων παίδων διαδοχή τούτο έστι, τούτο βούλεται, της των σπειράντων και φυσάντων εικόνος εν τοις παισίν αύθις ανανεουμένης αεί και τρόπον τινά πάλιν ανισταμένης ως δοκείν εκείνους τους πάλαι κατοιχομένους εν τοις ζωσί τε πάλιν και περιούσιν ανθρώπ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ
Ο τόμος παρουσιάζει τη βυζαντινή ιδέα όπως την εξέλαβαν και την εξέφρασαν δύο κορυφαίοι στοχαστές στην ιστορική και φιλοσοφική σκέψη της Ρωσίας κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Εδώ συσσωματώνονται δύο εξαιρετικά επίκαιρα δοκίμια: Ο βυζαντινισμός και οι Σλάβοι [1875] του Κονσταντίν Λεόντιεφ και Ο βυζαντινισμός και η Ρωσία [1896) του Βλαντίμιρ Σολοβιόφ. Οι συγγραφείς αυτοί δεν είναι οι πλέον τυπικοί, αλλά παραμένουν αναμφίβολα οι πλέον ενδιαφέροντες εκπρόσωποι των σλαβόφιλων και των φιλοδυτικών αντιστοίχως. Πρόκειται για τα δύο κύρια πνε...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ ΤΗΣ ΙΤΑΛΙΚΗΣ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ
. . .Στόχος αυτού του δοκιμίου είναι να παρουσιάσει το βυζαντινό υπόβαθρο της ιταλικής Αναγέννησης και ιδιαιτέρως του Ουμανισμού που θεωρείται από ορισμένους μελετητές ως η χαρακτηριστικότερη έκφραση της Αναγέννησης. Θα παρακολουθήσουμε με ιδιαίτερη προσοχή τις τύχες της ελληνικής γλώσσας στην Ιταλία, καθώς η γλώσσα αποτελεί το όχημα μεταφοράς των ιδεών. Ένα μεγάλο μέρος της προσοχής μας θα στραφεί αφ’ ενός στις σχέσεις του Βυζαντίου με την Ιταλία, και αφ’ ετέρου στην επίδραση της βυζαντινής σκέψης πάνω στην αντίστοιχη ιταλική, ενώ η τέχνη...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑΣ
Είναι πανίσχυρη η -εσφαλμένη- πεποίθηση ότι κατά τα βυζαντινά χρόνια η Αθήνα ήταν μια πόλη που διατελούσε εκτός Ιστορίας, σαν να είχε αποκοπεί από το ρου των εξελίξεων, σαν να είχε εξοριστεί στο περιθώριο του χρόνου, σε στάση αναβολής ή αναστολής. Η πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική. Ο καθηγητής Αντώνης Καλδέλλης παρουσιάζει τις αυθεντικές και τόσο αγνοημένες πτυχές της αθηναϊκής ιστορίας επί βυζαντινών χρόνων. Όταν ο Παρθενώνας μετατράπηκε σε χριστιανική εκκλησία, η Ακρόπολη έγινε ένα απ' τα σημαντικότερα προσκυνήματα στην αυτοκρατ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΔΥΝΑΣΤΕΙΑ ΤΩΝ ΚΟΜΝΗΝΩΝ
Η δυναστεία των Κομνηνών, που κατείχε την εξουσία για 128 χρόνια, από το 1057 ωε το 1185, αποτελεί την τελευταία λαμπρή εποχή του Βυζαντίου, κατά την οποία η αυτοκρατορία έπρεπε να αναχαιτίσει ταυτόχρονα τους Τούρκους και τους Νορμανδούς. Αρχίζοντας με τον Αλέξιο Α', και χωρίς να μπορούν πια να υπολογίζουν σε βοήθεια από τη Δύση, οι Κομνηνοί κατέστρωσαν τη στρατηγική τους πολύ καλά. Και μόλο που η δυναστεία κατέληξε μέσα στη βία και στην ανικανότητα, παρ' όλες τις καλές προθέσεις του τελευταίου Κομνηνού, του Ανδρόνικου Α', έπαιξε πολύτιμο ...
Διαβάστε περισσότερα...