ΙΣΤΟΡΙΑ - ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ - ΕΘΝΟΛΟΓΙΑ > ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ ΟΘΩΜΑΝΟΙ
"Δημοσιευμένο το 1947, βασισμένο στη διδακτορική του διατριβή στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, το βιβλίο του Γεωργιάδη-Αρνάκη προηγήθηκε κατά οκτώ χρόνια εκείνου του Άμαντου, που κυκλοφόρησε το 1955 (χωρίς ποτέ να εκδοθεί ο δεύτερος τόμος του). Από πολύ νωρίς μάλιστα, το έργο του Γεωργιάδη-Αρνάκη προσέχτηκε και μελετήθηκε από πολλούς ερευνητές, περισσότερο ξένους και λιγότερο, ίσως, Έλληνες (!), που το χρησιμοποίησαν ως βασική παραπομπή στα δικά τους δημοσιεύματα μέσα στις επόμενες δεκαετίες. Στην Ελλάδα, απ' όσο μπορώ να γνωρίζω, δεν έκανε ποτέ κ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΟΙ ΦΡΑΓΚΟΙ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ (1204-1500)
Στα 1204, ξεκινά η τέταρτη Σταυροφορία. Ο δυτικός λατινικός στρατός καταλαμβάνει την Κωνσταντινούπολη, την πρωτεύουσα της Βυζαντινής αυτοκρατορίας και από κει ορμώμενος εισβάλλει σταδιακά στο Αιγαίο. Μέχρι το 1261 που οι Βυζαντινοί ανακατέλαβαν την Πόλη, οι Φράγκοι σταυροφόροι ίδρυσαν σε όλο το Αιγαίο μικρά λατινικά φέουδα, δουκάτα και πριγκιπάτα, φέρνοντας μεγάλες αλλαγές πολιτικές και κοινωνικές στην περιοχή του Αρχιπελάγους. Αυτοί κινούν πλέον τα νήματα της οικονομίας δια μέσου του εμπορίου ενώ ταυτόχρονα επιβάλλουν στον ντόπιο πληθυσμό...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΦΡΑΓΚΙΚΟ ΠΡΙΓΚΙΠΑΤΟ ΤΗΣ ΑΧΑΙΑΣ (1204-1432)
Το βιβλίο αυτό αποτελεί συμβολή στη διερεύνηση της πολιτικής και κοινωνικής ιστορίας του φραγκικού πριγκιπάτου της Αχαΐας από την ίδρυσή του το 1205 ως την κατάλυσή του τον 15ο αιώνα. Στόχος είναι η προσέγγιση της σκοτεινής αλλά και συναρπαστικής αυτής περιόδου μέσα από τη μελέτη της διάρθρωσης και της εξέλιξης των εσωτερικών δομών, ώστε να δοθεί κατά το δυνατόν σφαιρική εικόνα της οργάνωσης μίας λατινικής ηγεμονίας στο χώρο της άλλοτε βυζαντινής αυτοκρατορίας (Ρωμανίας), προσεγγίζοντας παράλληλα το πρόβλημα του λατινικού εποικισμού και τη...
Διαβάστε περισσότερα...

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ (ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΤΟΜΟΣ)
[...] Τόσον η κατά των εξωτερικών εχθρών αντεπίθεσις, όσον και βαθειαί και ριζικαί μεταβολαί εις την όλην δομήν του κράτους επισυμβαίνουν ή τουλάχιστον ολοκληρούνται κατά το δεύτερον τμήμα της μέσης βυζαντινής περιόδου (717-867). Κατά τα εκατόν πεντήκοντα έτη της διαρκείας του, η αυτοκρατορία κατορθώνει να αποκρούση και ν' απωθήση τους Άραβας και τους Βούλγαρους και να θέση τας προυποθέσεις δια την θριαμβευτικήν εξόρμησιν των επομένων εποχών. [...] (Από την εισαγωγή της έκδοσης)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ
"Η ιστορία του Βυζαντίου" που κυκλοφόρησε σχετικά πρόσφατα στη Βρετανία από τις εκδόσεις του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης αποτελεί ένα πλήρες, μεστό και τεκμηριωμένο συλλογικό έργο για το Βυζάντιο. Ένα βιβλίο που αφηγείται το μακρύ ταξίδι της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, την ιστορία της από τον 4ο έως και τον 15ο αιώνα, από την εποχή του Μεγάλου Κωνσταντίνου μέχρι την Άλωση. Τα κεφάλαιά του, που καθένα τους αποτελεί και μια ξεχωριστή πρωτότυπη πραγματεία, είναι γραμμένα με γλαφυρότητα και σαφήνεια από διεθνούς κύρους επιστήμονες ενώ η διάρθρωσή...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΑΓΝΩΣΤΗ ΠΛΕΥΡΑ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ
Η Ιστορία του Βυζαντίου όπως παρουσιάζεται συνήθως από τους ιστορικούς μοιάζει με μια ατέλειωτη σειρά από πολέμους, μάχες, πολιτικούς και κοινωνικούς ανταγωνισμούς, μεγάλα κατορθώματα σπουδαίων ανδρών. Φαίνεται ότι δεν υπάρχει χώρος για τα μικρά και τα ασήμαντα, τα καθημερινά προβλήματα των ανθρώπων, τον τρόπο που ζούσαν, που σκέπτονταν, που διασκέδαζαν. Τα κείμενα των συγγραφέων της εποχής βρίθουν από "ασήμαντες" λεπτομέρειες. Πολλές από αυτές έχουν ενδιαφέρον ιστορικό, γιατί φωτίζουν τα ιστορικά γεγονότα, άλλες πάλι μας ξαφνιάζουν για τη...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ
Το Βυζάντιο είναι ταυτόχρονα μια πόλη και μια αυτοκρατορία. Η περίεργη τύχη τής άλλοτε ταπεινής πόλης του Βοσπόρου δημιούργησε γρήγορα το θρύλο. Το Βυζάντιο-Κωνσταντινούπολη, προορισμένο να γίνει η έδρα της πρώτης χριστιανικής αυτοκρατορίας, θεωρήθηκε εξαρχής έργο θείας έμπνευσης [...] και η ίδρυση της πόλης που διάλεξε ο Θεός θεωρήθηκε ότι συμβόλιζε και την ίδρυση της χριστιανικής αυτοκρατορίας. Η χριστιανική ιστοριογραφία δημιούργησε το θρύλο της ιερής πόλης της Κωνσταντινούπολης σαν απάντηση θα έλεγε κανείς στον ειδωλολατρικό θρύλο για ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟΝ ΤΟΥ ΜΟΡΕΩΣ
Το χρονικό του Μορέως είναι σημάδι πάνω στην πρώτη αρχή του νεοελληνικού και μ' όλη του την ανθελληνικότητα, τη φραγκοδουλία, τη μισελληνικότητα ασφαλώς ακόμα, είναι μεστό και γενναία νεοελληνικό σημάδι. Παράδοξα έτσι, -μα καθώς πολύ συχνά συμβαίνει το διαλεκτικώτατο τούτο στην Ιστορία- το τόσο αντιφερόμενο κατά της ριζικής υπόστασής μας μαρτυράει μολαταύτα την ισχύ της πρώτης ορμής αυτού του αναγεννώμενου γένους, τις δυνατές εσωτερικές ροπές που το ιθύνουν, το στυλώνουν, το στήνουν εντέλει μες το ζοφερό μεσαίωνα σαν "πραγματικότητα" θεν...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ 1204 ΚΑΙ Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΝΕΩΤΕΡΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ (ΒΙΒΛΙΟΔΕΤΗΜΕΝΗ ΕΚΔΟΣΗ)
Το 1204 - χρονολογία κατά την οποία κατεστράφη ολοσχερώς η Κωνσταντινούπολη, συμπαρασύροντας το χιλιόχρονο οικοδόμημα του Βυζαντίου - παραμένει σχεδόν άγνωστο ή αγνοημένο. Η απόκρυψη της σημασίας της πρώτης και καθοριστικής Άλωσης συσκοτίζει τη διαδικασία συγκρότησης του νεώτερου ελληνισμού και της συνέχειάς του με τον βυζαντινό, καθώς, στην πραγματικότητα, το πρώτο «έθνος-κράτος» του συγκροτείται κατά την υστεροβυζαντινή εποχή. Η αποφασιστική στιγμή της στροφής υπήρξε η περίοδος ανάμεσα στο 1071 και τον 14ο αιώνα, την οποία συμβολικά χαρα...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΟΣΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ;
Το Βυζάντιο δέχτηκε και αφομοίωσε στοιχεία από πολλές παραδόσεις (αρμενικές, σλαβικές, ανατολικές ρωμαϊκές μεταξύ άλλων), αλλά εκείνο που χαρακτηρίζει την πολιτιστική του υπόσταση είναι η βάση πάνω στην οποία στηρίχτηκε και η ιστορική συνέχεια στην οποία εγγράφεται. Είναι αναμφισβήτητα πλέον γνωστό, και αυτό ασχέτως εθνικών σκοπιμοτήτων, ότι το βυζαντινό κράτος είναι η οργανική συνέχεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ότι η τέχνη του χρωστά πολλά στο ελληνιστικό κατόρθωμα και στην ανατολική εμπειρία των χρόνων εκείνων, αλλά ως πολιτιστική συνέ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΟΣΜΟΣΥΣΤΗΜΑ (ΤΕΤΑΡΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)
Στον Γ' τόμο διαπιστώσαμε ήδη ότι στον κόσμο του Βυζαντίου καταγράφονται κοσμοϊστορικές μεταβολές, που αφενός επαναφέρουν την οικουμενική κοσμόπολη στην ομοθετική (ταυτοτική κ.λπ.) γραμμή του ελληνικού κοσμοσυστήματος, αφετέρου κατατείνουν στο να ολοκληρώσουν το ανθρωποκεντρικό υπόβαθρο της οικουμένης σε αντίστιξη με τη φεουδαλική μεθάρμοση της Εσπερίας. Στον ανά χείρας τόμο επιχειρείται η διαλεύκανση της φύσης του Βυζαντίου ως κοσμοπολιτειακού κράτους που βιώνει τη φάση της ανθρωποκεντρικής οικουμένης στην ολοκληρωμένη της μορφή. Οι μεταβ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΚΑΙ ΙΔΙΩΤΙΚΟΣ ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ (ΒΙΒΛΙΟΔΕΤΗΜΕΝΗ ΕΚΔΟΣΗ)
ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ - ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: ΘΕΑΤΡΟ ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΕΠΙΜΕΤΡΟ ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ: ΜΟΥΣΙΚΑ ΚΑΙ ΗΧΗΤΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ: Ο ΙΠΠΟΔΡΟΜΟΣ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ ΜΕΡΟΣ ΠΕΜΠΤΟ: ΕΟΡΤΑΣΤΙΚΕΣ - ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΕΣ - ΨΥΧΑΓΩΓΙΚΕΣ - ΑΘΛΗΤΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΜΕΡΟΣ ΕΚΤΟ: ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΜΕΤΡΑ ΚΑΙ ΣΤΑΘΜΑ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΕΝΝΟΙΩΝ, ΟΡΩΝ ΚΑΙ ΟΝΟΜΑΤΩΝ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΕΙΚΟΝΩΝ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΒΕΝΕΤΟΚΡΗΤΙΚΑ ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ (1971-1994)
(. . .) Η παρούσα έκδοση δεν είναι αναστατική. Όλα τα άρθρα στοιχειοθετήθηκαν εξαρχής, για να αποκτήσει ή συλλογή ενιαία μορφή νέου βιβλίου. Δόθηκε έτσι ή ευκαιρία να γίνουν ουσιώδεις βελτιώσεις των αρχικών εκδόσεων, με διορθώσεις και προσθήκες, κυρίως βιβλιογραφικές. Ορισμένα μάλιστα μελετήματα επαυξήθηκαν με νέα στοιχεία, πού είχα συγκεντρώσει μετά την αρχική έκδοση. Το μελέτημα μου λ.χ. για τις επιδημίες της πανώλους στην Κρήτη πήρε εντελώς νέα μορφή. Ενώ στην αρχική έκδοση αναφέρονται 26 περιπτώσεις της επιδημίας, στην παρούσα οι περ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΕΠΑΡΧΙΑ
Το κείμενο που ακολουθεί είναι σειρά πέντε μαθημάτων που ο Νίκος Σβορώνος έδωσε στην Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας τον Φεβρουάριο και Μάρτιο του 1981, με θέμα τη βυζαντινή επαρχία. Όταν κάποιος διαβάζει το κείμενο αυτό, ενδέχεται να το εκλάβει ως το εγχειρίδιο οικονομικής και κοινωνικής ιστορίας του Βυζαντίου, που λείπει από την ελληνική βιβλιογραφία. Ωστόσο, ο Νίκος Σβορώνος ήταν κατά των εγχειριδίων, γιατί, όπως έλεγε, το εγχειρίδιο τείνει να σβήσει τα ίχνη μιας προσωπικής εμπειρίας, αναγκάζει το συγγραφέα...
Διαβάστε περισσότερα...

ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ;
«Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία και οι έντεκα αιώνες της ιστορίας της δεν αξίζουν, παραφράζοντας την ηρωίδα του Ρακίνα: «ούτε αυτή την υπερβολική τιμή ούτε αυτή την περιφρόνηση». Η μακροβιότητά της δεν οφείλει τίποτε στην τύχη, αλλά οφείλει τα πάντα σε μία εξαιρετική ιδεολογική κατασκευή». MICHEL KAPLAN Ο καταξιωμένος Βυζαντινολόγος Michel Kaplan μάς παραδίδει ένα έργο εξαιρετικά πρωτότυπο: ξαναγράφει την ιστορία έντεκα αιώνων της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας λαμβάνοντας υπόψη τις δυσκολίες και τις αναγκαιότητες (πολιτικές, θρησκευτικές, γεωγραφικέ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΩΝ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ
Η ιστορία που ακολουθεί στις επόμενες σελίδες, δεν έχει σκοπό να δώσει μια γενική εικόνα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Δεν θα μακρηγορήσουμε με τις θετικές ή αρνητικές επιδόσεις των αυτοκρατόρων ούτε θα αναφερθούμε λεπτομερώς στα κατορθώματα, τις ήττες, τις επιτυχίες ή τις ατυχίες τους. Αυτά τα αφήνουμε για άλλους που γνωρίζουν περισσότερα. Εδώ θα ασχοληθούμε με τον καθένα από τους 85 αυτοκράτορες που βασίλεψαν στο Βυζάντιο και θα προσπαθήσουμε να περιγράψουμε με ποιον τρόπο ανέβηκαν στο θρόνο, πώς συμπεριφέρθηκαν όταν απέκτησαν τη δύναμη ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ - ΣΤΗ ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΓΛΩΣΣΑ
Το ανατολικό ρωμαϊκό κράτος σιγά σιγά εξελληνίζεται και αρχίζει έτσι η μακρά περίοδος του μεσαιωνικού ελληνισμού. Μεγάλοι αυτοκράτορες, όπως ο Ιουστινιανός και ο Ηράκλειος, σημαδεύουν με την πολιτική, τη στρατιωτική, τη θρησκευτική και την κοινωνική τους δράση την ιστορία, βάζοντας τη σφραγίδα του ελληνοχριστιανικού πολιτισμού. Ο Κ. Παπαρρηγόπουλος εξιστορεί στο βιβλίο αυτό τα κρίσιμα γεγονότα από τον έκτο μέχρι τον όγδοο αιώνα αναζητώντας ταυτόχρονα τα αίτιά τους. Σκιαγραφούνται οι πρωταγωνιστές των γεγονότων και παράλληλα προσδιορίζεται ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
Απόσταγμα, σχεδόν βιωματικό, από την πολύχρονη διδασκαλία μου στη Σορβόννη, το πόνημα αυτό απευθύνεται σε όσους από τους Νεοέλληνες ταλανίζονται με το πρόβλημα της ελληνικής ιστορικής συνέχειας και στους ξένους (κυρίως τους Δυτικοευρωπαίους και τους Αμερικάνους βλαστούς τους) που αρκούνται στην επιλεκτική γνώση του παρελθόντος τους. Στόχος μου λοιπόν να βάλω, κατά το δυνατόν, έστω εκ του πλαγίου και λάθρα σχεδόν, το Βυζάντιο στη θέση που τα επιτεύγματά του μας υπαγορεύουν: να πω συνοπτικά, εννοώ, αυτά που το αναδεικνύουν ως την πρώτη ευρωπ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΣΤΗ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΞΙΣΛΑΜΙΣΜΟΥ 11ος - 15ος ΑΙΩΝΑΣ
Το ερέθισμα για τη συγγραφή του βιβλίου αυτού ήταν το ενδιαφέρον μου για δύο θέματα που από καιρό με προβλημάτιζαν: πρώτον ο εξελληνισμός της ανατολικής Μεσογείου στην αρχαιότητα και, δεύτερον, η μακραίωνη αναμέτρηση των δύο κληρονόμων της ημιεξελληνισμένης ανατολικής Μεσογείου - δηλαδή της βυζαντινής κοινωνίας και την κοινωνίας του Ισλάμ. Η παρακμή του βυζαντινού Ελληνισμού και το φαινόμενο του εξισλαμισμού της Μικράς Ασίας από τον 11ο μέχρι του τέλους του 15ου αιώνα εστιάζονται σ' αυτήν την περιοχή και σ' αυτήν την εποχή όπου οι δύο διαδ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ (ΠΡΩΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)
Η "Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους" του Georg Ostrogorsky αναγνωρίστηκε ως βασικό έργο για τη μελέτη της βυζαντινής ιστορίας σχεδόν αμέσως μετά την πρώτη έκδοσή της, και ο συγγραφέας είχε την ευχέρεια να τη βελτιώσει και να την εμπλουτίσει σε μεταγενέστερες εκδόσεις. Δεν είναι υπερβολή να ισχυριστεί κανείς ότι το έργο αυτό, που μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες, συντρόφευε στις σπουδές τους όλους τους βυζαντινολόγους μετά τον πόλεμο, και επομένως μπορεί να θεωρηθεί ότι έχει επηρεάσει όσο κανένα άλλο τη διεθνή έρευνα για την ιστορία του Βυζαντί...
Διαβάστε περισσότερα...