ΔΑΙΔΑΛΟΣ (ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ Ι.)

Η ΡΗΤΟΡΙΚΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ
Η λέξη «ρητορική» προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη ρητορική που σημαίνει «τέχνη του λόγου»: από την ετυμολογία γίνεται ήδη αντιληπτή η συνεισφορά των Αρχαίων στον τομέα αυτόν, που αποτελεί το αντικείμενο μελέτης του παρόντος έργου. Μολονότι η ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα δεν ήταν η μόνη που επινόησε την τέχνη του ομιλείν - άλλοι αρχαιότεροι πολιτισμοί θα μπορούσαν κάλλιστα να αξιώσουν ανάλογη τιμή - , συνέβαλε στην ανάπτυξή της και προώθησε με απαράμιλλη αυστηρότητα και πλούτο θεωρητικούς επ' αυτής προβληματισμούς. Αυτή η τέχνη κατέβαλε...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΛΑΤΩΝ: ΣΥΜΠΟΣΙΟ - ΚΡΙΤΙΑΣ
Το "Συμπόσιο" είναι από τα έργα της πνευματικής ακμής του Πλάτωνος. Η κατανόησή του απαιτεί να ρίξωμε ένα συνοπτικό βλέμμα στην εσωτερική σύνθεση της πλατωνικής φιλοσοφίας. Η επισκόπηση όμως αυτή πρέπει να γίνη από τοποθέτηση που θα ήταν κατάλληλη να μας βοηθήση στην κατανόηση του έργου που έχομε εμπρός μας. Για ένα φιλόσοφο που διαρκώς ανανεώνεται και παρουσιάζει κάθε τόσο καινούργια μοτίβα όπως ο Πλάτων είναι απαραίτητο η ερμηνεία καθενός από τα έργα του να ξεκινά από ξεχωριστή αφετηρία. Γι' αυτό είναι υποχρέωσή μας πριν προχωρήσωμε στη...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΑ
Η σημειολογία είναι η επιστήμη που μελετά τα συστήματα σημείων: γλώσσες, κώδικες, σηματοδοτήσεις κ.ά. Ο ορισμός αυτός κάνει τη γλώσσα ένα μέρος της σημειολογίας. Στην πραγματικότητα όμως, αναγνωρίζεται γενικά ομόφωνα στον λόγο μια προνομιούχα κι αυτόνομη ιδιότητα, που επιτρέπει να οριστεί η σημειολογία ως "η μελέτη των μη γλωσσικών συστημάτων σημείων", ορισμό που θα υιοθετήσουμε εδώ και εμείς. [...] (Από την εισαγωγή της έκδοσης)...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ
«Σαν μακρινός αντίλαλος» οι θρήνοι, ελεγειακοί ή απελπισμένοι, εκφράζουν, μέσα στο πέρασμα του χρόνου και σε όλα τα γεωγραφικά πλάτη, την ευθραυστότητα και την αγωνία του ανθρώπου. Ο άνθρωπος που είναι «αδύναμος και πάσχων», υφίσταται τις διακυμάνσεις της ψυχικής του ισορροπίας και, καμιά φορά, τις διαταραχές της: από την αποθάρρυνση ως την απαισιοδοξία και από την απελπισία ως το ναυάγιο της αυτοκτονίας. Αυτή είναι η κατάθλιψη. Μια σκοτεινή ψυχική κατάσταση, ένα θλιμμένο «βίωμα», του οποίου το εύρος και η ένταση ποικίλλουν τόσο, όσο και η...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΛΑΤΩΝ: ΦΙΛΗΒΟΣ - ΚΡΙΤΩΝ
Ο "Φίληβος" ανήκει στην τελευταία περίοδο της πλατωνικής δημιουργίας και η χρονική του τοποθέτηση είναι σχεδόν βεβαία. Είναι διάλογος υστερώτερος οπωσδήποτε από το "Σοφιστή" και τον "Πολιτικό" και νεώτερος από το τελευταίο έργο του Πλάτωνα, τους "Νόμους". Δεν είμαστε μόνο βέβαιοι αν γράφηκε πριν ή μετά από τον "Τίμαιο". Πολλοί πιστεύουν πώς γράφηκε μετά και μάλιστα γύρω στα 354 π.Χ., το έτος δηλαδή που πέθανε ο φιλόσοφος Εύδοξος ο Κνίδιος, ο αρχηγός της Σχολής της Κυζίκου. Ίσως, λένε, ο θάνατος αυτός να στάθηκε η αφορμή για να γραφή ο διάλ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΝΗΣΙ ΜΕ ΤΟ ΘΗΣΑΥΡΟ
Μου ζητάνε να ξιστορήσω τα παθήματά μου, στο Νησί με το Θησαυρό. Πιάνω λοιπόν την πένα, το σωτήριον έτος 1782, και ξαναγυρίζω στα χρόνια που κρατούσε ο πατέρας μου, σε διακόσια καν τριακόσια πατήματα από τη θάλασσα, το πανδοχείο ο Ναύαρχος Μπέμποου. Τότες ήτανε, που ένας ηλιοκαμένος θαλασσινός μ' ένα σημάδι από παλιά μαχαιριά απάνου στο ζερβί του μάγουλο, ήρτε για πρώτη φορά και σπιτώθηκε κάτω από τη σκεπή μας. Σα να τον βλέπω ακόμα να αριβάρει με μια βαρειά περπατησιά στην πόρτα του σπιτιού μας, και πίσω του να 'ρχεται ένα σεντούκι καραβί...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΤΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ
(. . .) Ο κινηματογράφος είναι Τέχνη κι από την άσκηση ακόμα της δραστηριότητάς του. Μένει μόνο να μάθουμε, αν στην ιστορικήν ανέλιξη η λειτουργία της Τέχνης δεν αλλάζει καθώς πάει από τον "μυθικό" στο ρεαλιστικό κόσμο, και αν ο κινηματογράφος, που γεννήθηκε τελευταία, ύστερα από τις άλλες Τέχνες, δεν έχει για μόνο προορισμό την καταγραφή του πραγματικού, πράμα που θα την διαφοροποιούσε από τις άλλες τέχνες. (. . .) (ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΑ ΣΥΜΠΛΕΓΜΑΤΑ
(...) «Ο όρος "σύμπλεγμα" ακούγεται καθημερινά χάρη στην εξάπλωση της ψυχανάλυσης. Στην πραγματικότητα ο Freud τον είχε χρησιμοποιήσει από το 1895, αν και ορισμένοι συγγραφείς αποδίδουν την πατρότητά του στον Jung, ο οποίος τον χρησιμοποιεί αρκετά αργότερα. Στις μέρες μας ο όρος "σύμπλεγμα" χαρακτηρίζει στην ψυχανάλυση δύο σημαντικές έννοιες: το οιδιπόδειο σύμπλεγμα και το σύμπλεγμα του ευνουχισμού. Αντίθετα, στην καθημερινή ζωή, στις εφημερίδες και στα περιοδικά, ακόμη και στη λογοτεχνία, ο όρος "σύμπλεγμα" έχει αποκτήσει μια ιδιαίτερη ση...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΛΑΤΩΝ: ΠΟΛΙΤΕΙΑ (ΠΡΩΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)
Στα κατάλοιπα του ποιητού Ιωάννη Ν. Γρυπάρη βρέθηκε ανέκδοτη νέα δική του μετάφραση της "Πολιτείας" του Πλάτωνος, σε ζωντανό δημοτικό λόγο, καμωμένη (όπως συνεπάγεται από τις χρονολογίες που ο ίδιος έχει σημειώσει απάνω σε μερικές σελίδες των χειρογράφων του) λίγον καιρό πριν από το θάνατό του (10 Μαρτίου 1942). (. . .) Από τη διαφορά όμως της γραφής, της πάντοτε κομψής και καθαρής του ποιητού, φαίνεται ότι η εργασία είχε αρχίσει πρίν από τον πόλεμο, αλλά την ξανάπιασε ο Γρυπάρης το φθινόπωρο του 1941, για να την τελειώση. Δεν την ετελείωσ...
Διαβάστε περισσότερα...

Ορφέας και ορφισμός
«Ο ορφισμός, στο βαθμό που μπορούμε να τον γνωρίζουμε, αναπτύσσεται στους κόλπους του ελληνικού κόσμου του 6ου αι. π.Χ. Το κίνημα αμφισβητεί την κοινή τότε πεποίθηση για τη ριζική ετερογένεια μεταξύ θεών και ανθρώπων. Οικοδομείται πάνω στη σχετική με την αγνότητα ανησυχία και πάνω στο φόβο για την τύχη που επιφυλάσσεται στην ψυχή στον άλλο κόσμο». [...] (Από την έκδοση)...
Διαβάστε περισσότερα...

Η αυτοανάλυση
Η αυτοανάλυση είναι επίκαιρη όσο ποτέ άλλοτε. Κάνοντας αίτημα αναζήτησης και μόνο με αυτή την λέξη, το Google δίνει 157.000 αποτελέσματα. Είναι κατανοητό: αρκεί ένας γνωστός συγγραφέας να κάνει κάποιες εξομολογήσεις στο Διαδίκτυο, σε ένα περιοδικό ή σε κάποια τηλεοπτική εκπομπή για να ανακοινωθεί ότι "κάνει την αυτοανάλυσή του". Μόλις ένας πολιτικός σηκώσει το πέπλο της ιδιωτικής του ζωής, πράγμα που είναι ολοένα και συχνότερο, η έκφραση αυτή κάνει αναπόδραστα την εμφάνισή της. Και υπάρχουν πλείστα όσα προηγούμενα. Ιδού μια φράση που αποδί...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΛΑΤΩΝ: ΠΟΛΙΤΕΙΑ (ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΤΟΜΟΣ)
Η βάση και το θεμέλιο της "Πολιτείας" του Πλάτωνος είναι ναποδειχτή πώς συνταυτίζουνται και αποτελούν ένα πράγμα η ευτυχία και η δικαιοσύνη. Το περιεχόμενο δηλαδή του πολυφημισμένου αυτού έργου είναι καθαρά ηθικό, και μολαταύτα από τους δύο τίτλους, που μας διέσωσε η αρχαιοτάτη παράδοση: "Πολιτεία ή περί δικαίου", επεκράτησε ο πρώτος κ' έτσι ξεχωρίστηκε μ' αυτόν πιό αποκλειστικά το πολιτικό και κοινωνικό περιεχόμενο του διαλόγου. [...] (Από τον πρόλογο της έκδοσης)...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΑΛΚΟΟΛΙΣΜΟΣ
Ο αλκοολισμός, όρος που δημιουργήθηκε από τον Magnus Huss το 1849, υπήρξε το αντικείμενο πολλών ορισμών, ανάλογα με το αν λαμβάνει υπόψιν κανείς μια ή περισσότερες από τις σημαντικές ιδιότητες της αιθυλικής ή αιθανικής αλκοόλης που είναι, μεταξύ άλλων, ένας μεταβολικός μεσολαβητής, ένα τοξικό για τα όργανα, ένα ψυχότροπο και ένα ναρκωτικό που οδηγεί στην εξάρτηση. Οι διαφορετικές του επιπτώσεις προβάλλουν συχνά αντιφατικές φαινομενικά πλευρές. Μπορούν να υπάρξουν μεμονωμένα ή να ομαδοποιηθούν σε διαφορετικές διαβαθμίσεις. (. . .) (ΑΠΟ ΤΗΝ ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ
[. . .] Το μάρκετινγκ αναδύεται ως μια προσέγγιση περικλείουσα πολυάριθμα στοιχεία, τα οποία, αν και εμφανώς διάσπαρτα, αλληλεξαρτώνται, ενώ συνθέτουν την «οργάνωση» όσων έχουν να «πωλήσουν» κάτι, δηλαδή τα προϊόντα τους, σε όσους έχουν επιλέξει, στους οποίους άλλωστε και απευθύνονται. Αυτοί οι όροι είναι εσκεμμένως αόριστοι. Διότι το μάρκετινγκ δεν ανάγεται αποκλειστικά στην πώληση γιαουρτιών ή αυτοκινήτων αναμφισβήτητα οι πρώτες οργανώσεις που υιοθέτησαν το μάρκετινγκ είχαν εμπορικό κερδοσκοπικό χαρακτήρα ήταν επιχειρήσεις που το ανέπτ...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΣΤΩΙΚΙΣΜΟΣ
Όλο σχεδόν το έργο του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη ή του Πλωτίνου βρίσκεται στη διάθεση εκείνου που θέλει να μελετήσει αυτούς τους φιλοσόφους δεν μένει, ωστόσο, τίποτε από τα πολυάριθμα έργα που έγραψαν οι αρχαίοι ιδρυτές της στωικής φιλοσοφίας, των οποίων διάφορες πηγές μας διέσωσαν τους τίτλους. (...) Αν μιλάμε συχνά «για» τον στωικισμό, περιλαμβάνουμε σ' αυτόν τον βολικό τίτλο τους εκπροσώπους μιας φιλοσοφικής σχολής, η ιστορία της οποίας εκτείνεται σε πέντε και περισσότερους αιώνες και της οποίας ιδέες σε πολλά λεπτομερειακά ζητήματα, δε...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ
Τα μαθηματικά συνιστούν μια γιγαντιαία περιπέτεια στον κόσμο των ιδεών. Η ιστορία τους εκτείνεται σε αναρίθμητες γενεές και αντικαθρεφτίζει ορισμένες από τις πιο εξευγενισμένες σκέψεις τους. Η συμπύκνωση αυτής της ιστορίας σε ένα βιβλίο με τριακόσιες περίπου σελίδες έγινε δυνατή μόνο επειδή υποτάξαμε τον εαυτό μας σε αυστηρή πειθαρχία: σκιαγραφήσαμε το ξετύλιγμα λίγων κύριων ιδεών και ελαχιστοποιήσαμε τις αναφορές σε άλλες εξελίξεις. Έτσι το εύρος των βιβλιογραφικών λεπτομερειών περιορίστηκε και πολλοί αρκετά σημαντικοί συγγραφείς δεν μνημ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΕΦΗΒΙΚΗ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ
Η σοβαρότητα των εφηβικών καταθλίψεων οφείλεται στις σχέσεις τους με την ανάπτυξη: συνήθης έκφραση ενός ρήγματος στην ανάπτυξη, ανεξαρτήτως αιτίας, μπορεί με τον αντίκτυπό της, να επιδεινώσει τις διαταραχές και να καθηλώσει την εξέλιξη προς μια οριστικά παθολογική έκβαση. Η κατάθλιψη μπορεί να παραπέμπει στις ανεπάρκειες και στις αποκλίσεις της πρώιμης ανάπτυξης που αποκαλύπτονται από τις προκλήσεις της εφηβείας. Μολονότι μπορεί να σχετίζεται με τις ανωμαλίες των παιδικών σχέσεων, μαρτυρά, εν γένει, την παρούσα παθολογία των οικογενειακών ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ: ΒΑΤΡΑΧΟΙ
Η κωμωδία αυτή του Αριστοφάνη, που φέρνει το όνομα Βάτραχοι, διδάχτηκε από την αθηναϊκή σκηνή κατά τα Λήναια στα 405, όταν ήταν άρχων ο Καλλίας. Οι "Βάτραχοι" έχουν πολύ ενδιαφέρον, γιατί παίχτηκαν σε μιαν εποχή πολύ ανώμαλη. Όχι μόνο είχαν καταδικασθή σε θάνατο οι δέκα στρατηγοί (αρχηγοί του στόλου), που νίκησαν στις Αργινούσες -και από την καταδίκη αυτή αναμοχλεύτηκαν πάλι τα πάθη-, αλλά και οι πολιτικοί αρχηγοί (δημαγωγοί) έκαναν ό, τι μπορούσαν για να διατηρούν την κομματική τους δύναμη και να κρατούν έτσι την πολιτική εξουσία στα χέρι...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΘΕΩΡΙΩΝ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ
Το βιβλίο αυτό αντιστοιχεί σε ένα μάθημα που δίδαξα κατά τη δεκαετία του '80 επί έξι (ή επτά;) έτη στους τεταρτοετείς φοιτητές του Φυσικού τμήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών. Επρόκειτο για ένα μάθημα με ασαφή τίτλο και απροσδιόριστο περιεχόμενο. Επιχείρησα τότε να διαμορφώσω μια διδασκαλία ανάλυσης των θεμελίων της Φυσικής. Ποιο είναι όμως το νόημα και η χρησιμότητα ενός τέτοιου μαθήματος και, αντίστοιχα, του σημερινού βιβλίου; Βάση της διδασκαλίας της Φυσικής είναι η ανάλυση των φυσικών θεωριών, η λύση προβλημάτων και η εξοικείωση με την π...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΑΓΓΕΛΑΝΟΣ
Τα βιβλία γεννιούνται κάτου από το σπηρούνισμα των πιο ποικίλων συναισθημάτων. Μερικοί μπορεί να γράψουν βιβλία που να τα χρωστούν στην έξαψη του ενθουσιασμού ή στις υπαγορεύσεις της ευγνωμοσύνης από την άλλη, η πικρία, η οργή ή η ανία μπορούν να διεγείρουν το απαιτούμενο πνευματικό πάθος. Συχνά επίσης η περιέργεια χορηγεί την ενόρμηση - την ψυχολογική εκείνη αναγάλλιαση που απορρέει από τον τρόπο που, γράφοντας κανείς για τους ανθρώπους ή για τα έργα των, τους εξηγεί στον εαυτό του. Συχνά, επίσης, παράγοντες που αξίζουν λιγότερην εμπιστο...
Διαβάστε περισσότερα...