ΔΟΜΟΣ

ΖΗΣΙΜΟΣ ΛΟΡΕΝΤΖΑΤΟΣ: ΜΕΛΕΤΕΣ (ΤΡΙΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)
Διόσκουροι. Διός - γιατί και οι δυο τους στάθηκαν παιδιά του Θεού. Κούροι - γιατί και οι δυο τους πέρασαν το σύνορο του θανάτου "έτσι νέοι, σχεδόν παιδιά" (Καρυωτάκης). Και είναι πάρα πολλά τα προβλήματα που, πρώτα ο Γιώργος Σαραντάρης (1908-1941) και, κατά δεύτερο λόγο, ο Δημήτριος Καπετανάκης (1912-1944), μας άφησαν, με τον πρόωρο θάνατό τους, να προβάλομε σήμερα ή να τους δώσομε -στη μοναξιά μας- απερίφραστες απαντήσεις ημείς οι ζώντες οι περιλειπόμενοι. [...] (Από την έκδοση)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΞ ΥΔΑΤΟΣ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ
Σε μια εποχή που τα μυστήρια του Βαπτίσματος και του Χρίσματος έχουν καταντήσει μια ιδιωτική-ατομική υπόθεση, μια τελετή στην οποία παρευρίσκονται κατόπιν ατομικής προσκλήσεως λίγοι συγγενείς και φίλοι, αποκομμένα από το μυστήριο της Ευχαριστίας και από την κοινωνική-ευχαριστιακή συνείδηση της Εκκλησίας, έρχεται το βιβλίο αυτό να μας υπενθυμίσει πρωταρχικά την αρχαία πράξη και τάξη της Εκκλησίας, τη συνεχώς όμως και πάντοτε παρούσα δυνάμει και αληθεία, παρά την ιστορική αλλοτρίωσή της. Και ο λόγος αυτός της αρχαίας Παράδοσης μάς λέει πως κ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΖΥΓΩΤΟΥ ΚΑΙ ΕΞΩΣΩΜΑΤΙΚΗ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ
Η εξωσωματική γονιμοποίηση αποτελεί το κατ' εξοχήν πεδίο της βιοηθικής, ως καρπού της προβληματικής, η οποία αναπτύσσεται στα πλαίσια των διλημμάτων, που παράγει η βιοϊατρική έρευνα και πρακτική. Και τούτο, διότι η προαγωγή της μεθόδου αυτής δεν γίνεται χωρίς την παρέμβαση σε διαδικασίες, που λειτουργούν στις ρίζες της προσωπικής και της συλλογικής μας υπάρξεως. Ως μέτρο για την αξιολόγηση της μεθόδου αυτής η Ορθόδοξη Χριστιανική Ανθρωπολογία προβάλλει την αμετεώριστη ανά τους αιώνες πίστη της Εκκλησίας, σύμφωνα με την οποία ο άνθρωπος υπά...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΥΣΟΝΙΑ
Βασικό κριτήριο για την επιλογή των δημοσιευμάτων στον παρόντα τόμο των μελετημάτων μου αποτέλεσε το κοινό ελληνο-ιταλικό θεματολόγιό τους, όπως ακριβώς είχε συμβεί και στον προηγούμενο τόμο των σύμμεικτών μου, που έφερε ως τίτλο την αρχαία ονομασία του ποταμού της Αιώνιας Πόλης ( Θύβρις ). Το πρωτογενές υλικό των δεκατεσσάρων μελετημάτων το συγκέντρωσα κυρίως κατά τις πρόσφατες μεταβάσεις μου στην Ιταλία - πάνω στο γύρισμα της χιλιετίας - που καλύφθηκαν οικονομικά από την Επιτροπή Ερευνών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Η ίδια επιτροπή ακολούθω...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΔΟΓΜΑΤΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ
Στο νέο περιβάλλον του πλουραλισμού και της ύστερης νεωτερικότητας, η ορθόδοξη θεολογία καλείται να αρθρώσει οικουμενική πρόταση και νόημα ζωής για τον κόσμο, τον άνθρωπο και την ιστορία. Είναι ανάγκη να πραγματώσει μια νέα ερμηνευτική θεώρηση των δογμάτων της Εκκλησίας, διακρίνοντας τι είναι θεμελιώδες και αμετάβλητο θεολογικά και τι αποτελεί απλώς πολιτισμικό γλωσσάρι της εποχής. Στη θεολογική αυτή ερμηνευτική ως αναμέτρηση με τον πλουραλισμό και την ετερότητα σε οικουμενική διάσταση, η ορθόδοξη θεολογία οφείλει να αναδείξει το δυναμικό ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΤΟΥ ΤΙΜΟΝΙΟΥ ΤΟ ΑΥΛΑΚΙ
Πιάνοντας να καταγράψω εδώ μερικά τελευταία καλοκαίρια στα ελληνικά νερά και να βάλω σε κάποια τάξη ορισμένους στοχασμούς για τον τόπο, αναλογίστηκα πως αν το γράψιμο δεν το πάρεις σα μια τέχνη όπως οι παμπάλαιες - πριν από την γραφή - το ζωγράφισμα, τη ρόδα του κανατά, τη δουλειά του χρυσικού, που οδηγούν σε ένα αποτέλεσμα με κάποια τελική χρησιμότητα στη ζωή μας, δεν απομένει άλλο τίποτα από ένα ψέμα ή μια προσπάθεια μάταιη να πεις όχι με τα δικά της λόγια τη ζωή αλλά με τα δικά σου, τη ζωή που δε μιλάει, και να τη ζήσεις άλλη μια φορά τ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΕΤΑ-ΝΕΩΤΕΡΙΚΗ ΜΕΤΑ-ΦΥΣΙΚΗ
Καθιερώθηκε να ονομάζουμε "νεωτερική" (moderne) την περίοδο της ευρωπαϊκής ιστορίας που διαδέχθηκε τον μεσαίωνα. Συμβατικό όριο έναρξης της νεωτερικής περιόδου, σύμφωνα με τις χρηστικές κωδικοποιήσεις που καθιέρωσε η ίδια η ευρωπαϊκή ιστοριογραφία, είναι η πτώση της Κωνσταντινούπολης (1453). Ίσως γιατί ο άξονας των ιστορικών εξελίξεων μετατίθεται τότε οριστικά από την ελληνική Ανατολή στην ευρωπαϊκή Δύση. Καίριες πολιτιστικές διεργασίες που προηγούνται ή έπονται στην ιστορία της κεντρικής και δυτικής Ευρώπης -η λεγόμενη "Αναγέννηση" (Renai...
Διαβάστε περισσότερα...

". . . ΜΕ ΕΝΤΑΦΙΑ ΚΤΕΡΙΣΜΑΤΑ"
Με αφορμή τη μετάφραση του έργου του Μπραμ Στόουκερ, Dracoula, που εκπόνησε ο Παπαδιαμάντης με τίτλο "Ο Πύργος του Δράκουλα", επιχειρείται μια περιήγηση στην ιστορία αυτού του ιδιότυπου λογοτεχνικού είδους που ονομάστηκε "βαμπιρικό" -και που πρωτοεμφανίστηκε στις αρχές του 19ου αιώνα- και επίσης μια προσέγγιση στη μεταφραστική δραστηριότητα του Παπαδιαμάντη και στους τρόπους με τους οποίους ο ίδιος επεξεργαζόταν, μέσω της γλώσσας του και της παράδοσής του, τέτοια κείμενα. (. . .) (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΕΤΕΡΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ 18ος-20ός ΑΙΩΝΑΣ (ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΤΟΜΟΣ)
Η θεματική του Συνεδρίου επικεντρώθηκε στις τάσεις που κυριαρχούν τα τελευταία χρόνια στο χώρο της Συγκριτικής Φιλολογίας, και κυρίως στη διαπολιτισμική προσέγγιση του λογοτεχνικού φαινομένου. Το Συνέδριο αποσκοπούσε στην επισήμανση των προβλημάτων που αναδύονται κατά τη διαδικασία αυτή και στην ανάδειξη της σχέσης «ομοιότητα/διαφορά» ως καίριου στοιχείου της έρευνας, καθώς και στην ιστορική διερεύνηση της σύγκλισης ή της απόκλισης που παρατηρείται σε λογοτεχνικά έργα τα οποία στηρίζονται σε διαφορετικές πολιτισμικές και άλλες παραδόσεις....
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΧΑΜΟΥ ΚΑΙ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΠΑΝΟΠΛΙΑΣ
Όλα τα πρόσωπα βλέπουν. Ακόμα κι όταν κλείνουν τα μάτια τους βλέπουν. Όποιο σχήμα κι αν έχουν τα μάτια, αυτές οι ζυγές λίμνες, οι κλειστές θάλασσες, οι καθρέφτες του εσωτερικού βυθού, του χάους, του απείρου, η ποικίλη σε αποχρώσεις ίριδα, που άλλοτε πάει προς τα πάνω, κρύβεται σχεδόν κάτω από το βλέφαρο, σκιάζεται από τα χόρτα που ναι στην άκρη της όχθης, άλλοτε κατεβαίνει χαμηλά, διακρίνεται ολόκληρη κυκλική σαν πυρήνας κυττάρου ζωής, πυρήνας με τον πυρηνίσκο και τον πυρήνα του πυρηνίσκου, κολυμπάει φορές δεξιά, φορές αριστερά, πουλί, ένα...
Διαβάστε περισσότερα...

ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ
Τις δυο τελευταίες δεκαετίες γίνεται από τους διάφορους κλάδους της Ορθόδοξης ακαδημαϊκής θεολογίας μια αξιοπρόσεκτη και πολύ σημαντική προσπάθεια για εκλαΐκευση των συμπερασμάτων της επιστημονικής έρευνας και για προσέγγιση των ποικίλων ποιμαντικών προβλημάτων της Εκκλησίας. Ήταν καιρός πλέον τα δύσκολα και ακανθώδη προβλήματα της καθημερινής ζωής των πιστών ν' αρχίσουν ν' αντιμετωπίζονται με σοβαρότητα και υπευθυνότητα και από την επίσημη Θεολογία και να μην εγκαταλείπονται στην αγαθή διάθεση και ατομική προαίρεση εκείνων μόνο που ασκούν...
Διαβάστε περισσότερα...

ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΦΣΚΙ
Ο Εδουάρδος Τουρνέιζεν (1888-1974), πάστορας της Ευαγγελικής Εκκλησίας στη γερμανόφωνη Ελβετία, μελετά τα έργα του Φιόντορ Μιχαήλοβιτς Ντοστογιέβσκι και πιάνει το νόημά του. Ωθούμενος από τον Τουρνέιζεν, ο Καρλ Μπαρτ διαβάζει τον Ντοστογιέβσκι, ενθουσιάζεται και μεταδίδει τη σκέψη του στα δικά του συγγράμματα. Η συνάντηση αμφοτέρων με τον Ντοστογιέβσκι τους οδήγησε, εν αγνοία τους, να ποτιστούν με τη διδασκαλία του Αββά Ισαάκ του Σύρου, η οποία είναι διάχυτη στο έργο του Ντοστογιέβσκι. "Τα έργα του Ντοστογιέβσκι είναι έμπλεα ενός μηνύματο...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΟΥΣΟΥΛΑΣ: ΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ (1962-2002)
"Τα ποιήματα του Λ. Κ. σου δίνουν την εντύπωση ότι σαν τις ευέλικτες σαύρες κινούνται με σπουδή στον απέραντο κόσμο, περνούν πάνω από πράγματα με σημασία υπέρογκη, στέκονται μόλις μια στιγμή, αγγίζουν, δοκιμάζουν, γνωρίζουν, και πάλι αστραπιαία χάνονται, για να ξαναφανούν αμέσως παραπέρα, σ' ένα σημείο εντελώς αιφνιδιαστικό. Κάποτε ο αναγνώστης, παρασυρμένος από τον γρήγορο ρυθμό του ταξιδιού, δεν προφταίνει να συλλάβει τη διαδικασία του. Ωστόσο αξίζει τον κόπο να δοκιμάσει και δεύτερη φορά, τώρα σε εκγρήγορση. Ο Κ. ανάβει αν όχι εκτυφλωτι...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΘΕΩΣΕΩΣ
Μια από τις κυριότερες διαφορές ανάμεσα στην Ανατολή και στη Δύση είναι ο προσδιορισμός της θέσης μέσα στην ιστορία των προσώπων του Χριστού και του Αγίου Πνεύματος, αυτού που ονομάζομε σχέση Χριστολογίας και Πνευματολογίας. Συχνά εμφανίστηκαν μονομέρειες, όχι μόνο στη Δύση αλλά και στην ορθόδοξη θεολογία του 20ού κυρίως αιώνα, είτε ως χριστιανισμός που γεννάει την ηθικολογία και την ατομική θρησκευτικότητα είτε ως μυστικισμός που παράγει τη συναισθηματική αιχμαλωσία. Η σύνθεση Χριστολογίας και Πνευματολογίας που χαρακτηρίζει την ορθόδοξη ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΖΗΣΙΜΟΣ ΛΟΡΕΝΤΖΑΤΟΣ: ΜΕΛΕΤΕΣ (ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΤΟΜΟΣ)
Θα δοκιμάσω εδώ συντομογραφικά να πω γιατί, χωρίς τον Πικιώνη, ο τόπος έγινε φτωχότερος. Σήμερα που ο ελληνικός τροχός -αν φανταστούμε αυτή την εικόνα- έχασε όλες σχεδόν τις ακτίνες ή τα αδράχτια του και αναδιπλώθηκε στο κεντρικό σημείο, στο τιγκίλι της ρόδας, οι δυσκολίες για κάποια αυτογνωσία και η ανάπτυξη, απάνω στην αυτογνωσία αυτή, κάποιου καινούριου πολιτισμού πλήθυναν τόσο πολύ, ώστε να γλιστράει μέσα από τα χέρια μας, όχι μοναχά η χίμαιρα (που δουλειά της είναι πάντα να γλιστράει), αλλά περισσότερο ακόμα η πραγματοποίηση μιας παρό...
Διαβάστε περισσότερα...

ΟΡΘΟΣ ΛΟΓΟΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ
Ο όρος "ορθολογισμός" (rationalismus) χρησιμοποιείται στη φιλοσοφία με διαφοροποιημένες σημασίες. Στην ποικιλία των εκδοχών αντιστοιχούν επιμέρους φιλοσοφικές σχολές και τάσεις. Αντίθετα στην κοινωνιολογία ο όρος ορθολογισμός μοιάζει να επιδέχεται μια κοινά αποδεκτή ερμηνεία. Βάση ή αφετηρία γι' αυτή την κοινή κατανόηση, είναι η σύνδεση του ορθολογισμού με κοινωνικο-ιστορικά δεδομένα της άμεσης εμπειρίας. Συγκεκριμένα ο ορθολογισμός συνδέεται με εκφάνσεις και λειτουργίες που χαρακτηρίζουν τον δυτικο-ευρωπαϊκό αποκλειστικά πολιτισμό. Την εξ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΛΟΓΙΟΣΥΝΗ ΤΟΥ ΠΕΝΗΤΟΣ ΚΑΙ Ο ΔΗΜΟΤΙΚΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΒΟΛΕΜΕΝΩΝ
Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης με την ανεκτίμητη λογοτεχνική του κληρονομιά και «εν ανθηρώ Έλληνι λόγω» θα έρχεται αρωγός και παρήγορος κάθε φορά που θα μας παίρνει από κάτω η συνειδητοποίηση των αναρίθμητων γλωσσικών μας αμαρτημάτων. Αυτό σημαίνει πως «αν ο Σολωμός μας οδηγεί προς μια κατακόρυφη πνευματική άνοδο - ο Παπαδιαμάντης μας στηρίζει» (Γιώργος Θέμελης). Υπό την έννοια αυτή, ο Γέροντας καθίσταται οριστικά και αμετάκλητα ο απόλυτος εγγυητής εις ό,τι αφορά την πληρότητα (και τη νομιμότητα) της μακροπόρευτης Ελληνικής Γλώσσας. (Από την π...
Διαβάστε περισσότερα...

ΝΕΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΤΟΥ ΜΥΣΤΗΡΙΟΥ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ

ΠΡΑΚΤΙΚΑ Β' ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ
«Δέκα χρόνια μετά από το Α' Διεθνές Συνέδριο που έγινε στη Σκιάθο το 1991, η Εταιρεία Παπαδιαμαντικών Σπουδών οργάνωσε με ακόμη μεγαλύτερη επιτυχία το Β' Διεθνές Συνέδριο για τον Παπαδιαμάντη, στο Κεντρικό κτήριο του Πανεπιστήμιου Αθηνών, από 1-5 Νοεμβρίου 2001. Έναν χρόνο μετά το Συνέδριο παραδίδουμε στο επιστημονικό κοινό και στους αναγνώστες του Παπαδιαμάντη τον ογκώδη τόμο των πρακτικών, του οποίου η έκταση και η ποιότητα των εργασιών αποδεικνύουν για άλλη μία φορά την επιτυχία του Συνεδρίου». (...) (ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΟΛΟΓΟ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΠΟ ΤΗΝ ΖΩΗ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ
Ο Ι. Κακριδής είχε γράψει, πριν από χρόνια, ανάμεσα σ' άλλα σύνθετα και σοφά και τούτο το απλό: "Κάθε λέξη που χάνεται σε κάποιο χωριό σημαίνει ένα θάνατο το ίδιο θλιβερό, όσο και να πεθαίνει ένας άνθρωπος". Αυτή η φράση, που δείχνει έγνοια και πόνο για τη ζωή των λέξεων, στάθηκεν η αφορμή να κάμω ένα πείραμα. Εδίδασκα τότε τα Ελληνικά στην τελευταία τάξη του Λυκείου "ο Κοραής" - όχι πάντοτε μέσα στα όρια της διδακτικής εθιμοτυπίας. (. . .) (ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΟΛΟΓΟ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ)...
Διαβάστε περισσότερα...