ΔΟΜΟΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑ (ΣΚΛΗΡΟΔΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ) (ΟΓΔΟΟΗ ΕΚΔΟΣΗ)
Η παρούσα έκδοση της Εισαγωγής εμπλουτίζεται σε πολλά σημεία της με γραμματολογικές και άλλες πληροφοριακές αναφορές και με βιβλιογραφικό υλικό που επιμερίζεται στο κύριο σώμα του βιβλίου και στις υποσημειώσεις του. Τα προλογικά σημειώματα των προηγούμενων εκδόσεων καλύπτουν τις γενικότερες διαπιστώσεις και θέσεις που ο συγγραφέας έκρινε κατά περιόδους αναγκαίο να διατυπώσει. Σήμερα, θα έδινε προτεραιότητα στην ακόλουθη υπόμνηση. Η τριπλή ενδιαφέρουσα (και εσωτερικά αλληλένδετη) ιστορίας της νεοελληνικής λογοτεχνίας (δηλαδή του "πρώτου κιν...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΡΩΙΝΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ
Τα πεζογραφήματα με τίτλο "Πρωινή λειτουργία" παραπέμπουν σε ένα κόσμο που λάμπει και ανθοφορεί. Είναι ο κόσμος μιας μνήμης που μας ακολουθεί, που μας συνοδεύει επίμονα. Ένα πλήθος ανθρώπων που αγαπήσαμε, που είναι πάντα μαζί μας κι ας ανεχώρησε για τον άλλο τόπο, χρόνια τώρα. Είναι ο κόσμος της Κύπρου, η παλιά γειτονιά μας, αλλά και ο κόσμος της Αθήνας, το αμφιθέατρο, τα Εξάρχεια, οι Γέροντες και οι άγιοι. Οι φίλοι μας από τα παλιά. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΚΟΚΚΙΝΗ ΠΛΑΤΕΙΑ ΚΑΙ Ο ΘΕΙΟΣ ΑΡΘΟΥΡΟΣ
Η πτήση της Αεροφλότ από Αθήνα για Μόσχα έχει δύο ώρες καθυστέρηση. Πρέπει να ομολογήσω ένα αίσθημα ανασφάλειας, που μεγαλώνει με την άργητα του αεροπλάνου: Δεν ξέρω πώς λειτουργούν οι μικρολεπτομέρειες του ταξιδιού στη χώρα που πηγαίνω - διαβατήρια, τελωνείο, ταξί, ξενοδοχείο. Στη "Δύση" οι μηχανισμοί είναι ίδιοι παντού, μπορείς να έχεις την άνεση του έμπειρου ταξιδιώτη. Στη Ρωσία υποθέτω τους μηχανισμούς αλλιώτικους. Είναι ο "άλλος" κόσμος. [...] (Από την έκδοση)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΙ ΥΠΑΡΞΗ
Μέσα από τη συστηματική σπουδή των ιστορικών πηγών, δίχως να διολισθαίνει σε μιαν αποκλειστικά πολιτισμική ή στενά ομολογιακή κατανόηση, ο Ιωάννης Ζηζιούλας μελετά σε μιαν οικουμενική θεολογική προοπτική τις διάφορες όψεις της πολύπλοκης συνάντησης Ελληνισμού και Χριστιανισμού σε ό, τι αφορά κυρίως στα καίρια και υπαρξιακά ζητήματα περί Θεού, κόσμου, ανθρώπου και ιστορίας. Από τη θεολογική του έρευνα και σπουδή, η ελευθερία και το πρόσωπο αναδύονται ως θεμελιώδη ερμηνευτικά κλειδιά αλλά και ως δομικές οντολογικές κατηγορίες για τη γόνιμη κ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΣΙΑ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ
(...) Κατά κάποιον τρόπο, ο υπομνηματισμός του παπαδιαμαντικού έργου αναφορικώς προς την αρχαιογνωστική εμβρίθεια του σκιαθίτη συγγραφέα αποκαλύπτει την εξοικείωσή του με τη λογοτεχνική εναίσθηση του ελληνισμού ως συνέχειας και συνείδησης. Είναι επίσης δυνατόν να αναδείξει διαφορετική, κατ' ανάγκην πληρέστερη, οδό προσέγγισης ορισμένων δημιουργημάτων που έχουν προκαλέσει ιδιαίτερο φιλολογικό διάλογο για την αντίληψη της πληρότητάς τους και έχουν ενδεχομένως καταλήξει αντικείμενο παρερμηνείας ή υπαγωγής σε σχήματα ιστορικής εξέλιξης εντός ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΡΑΚΤΙΚΑ Γ' ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ (ΠΡΩΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)
Είκοσι χρόνια έχουν περάσει από το 1991 που έγινε στη Σκιάθο, 20-24 Σεπτεμβρίου, το Α' Διεθνές Συνέδριο για τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, του οποίου Συνεδρίου τα Πρακτικά δημοσιεύθηκαν από τις Εκδόσεις Δόμος το 1996. θεωρώ εύνοια της τύχης το ότι διετέλεσα τότε πρόεδρος της οργανωτικής επιτροπής [...] Για τρίτη φορά, ως πρόεδρος της Εταιρείας και της οργανωτικής επιτροπής προλογίζω τους δύο τόμους των Πρακτικών του Γ' Διεθνούς Συνεδρίου για τον Παπαδιαμάντη, που αυτή τη φορά έγινε στη Σκιάθο και εν συνεχεία στην Αθήνα. Η οργανωτική επιτροπή ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ «ΑΔΕΛΦΟΥΣ ΚΑΡΑΜΑΖΟΒ»
«Το περιεχόμενο του βιβλίου δεν αποτελεί απόπειρα περίληψης ή συμπύκνωσης του κορυφαίου μυθιστορήματος του Ντοστογιέφσκι. Κάτι τέτοιο θα ήταν, άλλωστε, ανέφικτο -αλλά και ανώφελο: πώς είναι δυνατόν να συμπυκνώσεις τη μορφή που ακτινοβολεί το κάλλος; Ή πώς μπορείς να συντομέψεις ένα κείμενο τόσο σφιχτοδεμένο και καλοδουλεμένο, στο οποίο η πιο ασήμαντη φαινομενικά λέξη "λειτουργεί", και η αφαίρεσή της είναι αδιανόητη; Και ποιο το όφελος να αποδώσεις περιληπτικά μια κολοσσιαία σύνθεση, που πασχίζει να ιστορήσει την τραγική εποποιία της ανθρώπ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΓΙΑΤΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΣΗΜΕΡΑ;
«Το πρόβλημα με το μάθημα των Θρησκευτικών είναι παλαιό και βρίσκεται στην επισφαλή ισορροπία του μεταξύ Καίσαρα και Θεού αλλά και στη σχοινοβασία των ίδιων των δασκάλων μεταξύ Εκκλησίας και κόσμου. Γι' αυτό και ό,τι ονομάζουμε "νέα δεδομένα" αφορούν κυρίως τις συνθήκες που επηρεάζουν τους μαθητές μας, οι οποίοι δεν διάκεινται εχθρικά απέναντί μας ή απέναντι του λόγου μας, αλλά απλώς είναι πλέον ''άλλοι'' από εμάς και ''ξένοι''. Αυτό που γνωρίζουν σήμερα οι νέοι ως οικογένεια, η περιρρέουσα ηθική, η επαφή των παιδιών με τον κόσμο των συμβό...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΗΘΟΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ
Πεμπτουσία του χριστιανικού Ευαγγελίου είναι η ελευθερία. Αυτή η ελευθερία δεν είναι ιδέα, αλλά πραγματικότητα ζωής, η ίδια η καινή εν Πνεύματι ζωή, μετοχή στην αυτοαλήθεια, αυτοδικαιοσύνη και αυτοβασιλεία, που είναι ο Χριστός. Χριστιανική ελευθερία σημαίνει "αληθεύειν εν αγάπη", αλήθεια ως κοινωνία, ήθος του εκκλησιαστικοποιημένου ανθρώπου, συνελευθερία των πιστών, που εκούσια και αβίαστα αποδέχθηκαν το χάρισμα και συμπορεύονται στον σταυρικό δρόμο προς την "κοινήν ανάστασιν". [...] (Από τον πρόλογο της έκδοσης)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΙΚΑ ΤΕΤΡΑΔΙΑ, ΤΕΥΧΟΣ 6, ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ 2002
Τι να περίμενε ο Αλέξανδρος; Η νύχτα φεύγοντας σωρός σκουπίδια Ο βήχας κόβει τα λόγια μου στη μέση Σταγόνες κάθονται στα φύλλα Μπροστά μου ένας δρόμος άνω - κάτω. Τι να περίμενε ο Αλέξανδρος στη στάση; Περνούσαν αγοραία φορτηγά λεωφορεία αδειανά. Κι αυτός περίμενε. Τι να περίμενε ο Αλέξανδρος που θάρθει; [Από την έκδοση]...
Διαβάστε περισσότερα...

ΔΟΚΙΜΙΟ ΙΙ
Με διαφορά πενήντα πέντε χρόνια από το Δοκίμιο Ι (1947) για το Σολωμό, πιάνω σήμερα να γράψω το καθυστερημένο Δοκίμιο ΙΙ για τον Κάλβο. Και οι δυο αυτοί κορυφαίοι Έλληνες ποιητές είναι σύγχρονοι και δε θα επαναλάβω εδώ τα όσα σχετικά με την πνευματική κίνηση στην εποχή του Κάλβου. Τα μνημόνεψα στο Δοκίμιο Ι για το Σολωμό. Η πνευματική κίνηση την εποχή εκείνη είναι για τους δυο κοινή. Κοινή βλέπομε να είναι και η στάση των δυο σύγχρονων ποιητών απέναντι στο σηκωμό του Γένους καταπάνω στην τουρκιά, αν και διατυπωμένη με τρόπους ολότελα διαφο...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΟΛΩΜΙΚΑ
Τα μελετήματα του συγγραφέα που συγκεντρώνονται στο βιβλίο αυτό αναφέρονται κυρίως: στην θεωρητική υπόδειξη των ποιητικών δυνατοτήτων της νεοελληνικής γλώσσας από τον Σολωμό στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται ο ποιητής την αξιοποίηση της νεοελληνικής λογοτεχνικής παράδοσης μέσα στις δικές του δημιουργικές συλλήψεις, αλλά και γενικά μέσα στην περαιτέρω πορεία της νεοελληνικής ποίησης σε συγκεκριμένα κείμενά του, με μια σειρά ερμηνευτικών προτάσεων και στην σπουδή των επιδιώξεων και πράξεών του από δύο αφοσιωμένους και έγκυρους μελετη...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΕΡΙ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΙΕΡΑΡΧΙΑΣ
Προλογικά εντάφια σπάργανα (Παλινδρομούσες εκκλησιο-μητρόμοιες φανερώσεις του παντουργού Λόγου και απάντων Θεού) Κεκλωσμένος σαρκούμενος λόγος δια-λόγου των περιεχομένων κεφαλαίων Συνολική θεολογική ιστορικοεικαστική θεώρηση Περί της θεολογίας των εικόνων Ορθοθεοεικονοδοξολογία, ή λόγος για τον χαρακτήρα και τον λόγο των εικόνων Το προσωπικό μυστήριο της θεανθρώπινης ωραιότητος αρδεύει την ορθόδοξη βυζαντινή τέχνη Περί της ύλης, της τέχνης και των εικόνων μέσα στο μυσταγωγικό ευχαριστιακό φως της ορθοδόξου εκκλησιαστικής εμπειρίας Α. Περί ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑ (ΧΑΡΤΟΔΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ)
Συνεχίζοντας από την κατακλείδα του προλόγου της προηγούμενης έκδοσης (και αποδεχόμενος το «περιέργως» ευχάριστο μειονέκτημα της μερικής επανάληψης), σημειώνω ότι, τριάντα χρόνια μετά την έκδοση της σύντομης πρώτης μορφής του, το βιβλίο αυτό επαληθεύει την προσδοκία μου του 1974 ότι θα απέβαινε ένα μόνιμο και ισοδύναμα προσφιλές «παράλληλο» των άλλων συγγραφικών ασχολιών μου και θα συνόδευε τη μεγαλύτερη περίοδο της πανεπιστημιακής μου θητείας (που άρχισε το 1959 και έληξε το 2001). Οφείλω ευγνωμοσύνη σε όλες τις αντικειμενικές συνθήκες πο...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΙΚΑ
Το βιβλίο αυτό συσσωματώνει, τέσσερα μελετήματα (και μια σύντομη βιβλιοκρισία) που αναφέρονται στο έργο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, το συσχετίζουν με το έργο εν μέρει "ομολόγων" του μεταγενέστερων πεζογράφων και προσπαθούν να τηρήσουν μιαν ερμηνευτική μέθοδο προσαρμογής στη γενική εσωτερική λογική που διέπει τα κείμενα και στις επιμέρους εκφάνσεις της. Το κύριο αντικείμενο, όπως είναι γνωστό, συνοδεύεται από το μόνιμο ενδιαφέρον ενός ευρύτερου αναγνωστικού κοινού και των ειδικών, από την εκτεταμένη συλλογική κατάφαση, αλλά και από μιαν έν...
Διαβάστε περισσότερα...

ΘΑ 'ΝΑΙ ΝΥΧΤΑ ΚΑΙ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ
Κι εδώ τους τρώει ο καιρός. Έτσι έλεγα μέσα μου. Τους τρώνε οι έγνοιες. Και θέλουν δύο τσιγάρα για τη μοναξιά της νύχτας. Μου φαινόταν απίστευτο. Είχα ταυτίσει τον τόπο σαν κάτι που ζούσε έξω απ' αυτά που τσακίζουν τον άνθρωπο, τον σκάβουν λίγο λίγο και τον κάνουν μια τοσηδά φτενή σκιά. (. . .) Δεκατέσσερις αφηγηματικές γραφές που προσπαθούν, η καθεμιά με τη δική της λογική, να δώσουν, κυρίως, αυτά που καταπίνουν τον άνθρωπο αλλά και όσα του ομορφαίνουν τη ζωή. Σε όλα σχεδόν τα κείμενα το ατομικό συμπλέκεται με το συλλογικό. (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΤΗΝ ΑΓΑΠΗ
[...] Οι ομιλίες αυτές περιλαμβάνουν μία ποικιλία θεμάτων που, μπορεί να πει κανείς, προέκυψαν από τα δεδομένα γεγονότα της εποχής και του Βελιγραδίου, όπου, περίπου το 1980-81, είχαμε αρκετές συζητήσεις γύρω από τον Ντοστογιέφσκι, από τη θρησκεία και τη φιλοσοφία, και από πατερικά θέματα. Αυτό αντανακλάται στα τότε κείμενά μου και στις ομιλίες μου. Συχνάζοντας τότε στην Ελλάδα, με καλούσαν να μιλήσω, κατ' αρχήν περισσότερο στην Ξάνθη, αλλά και στη Θεσσαλονίκη και στην Κοζάνη, μέχρι και στα Γιάννινα. Συνοψίζονται δε αυτές οι ομιλίες στο θέ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΘΕΟΚΡΑΤΙΑ
Καμιά μορφή διακυβέρνησης δεν μπορεί να επιζήσει χωρίς τη γενική επιδοκιμασία του κοινού. Πέρα από τους μοναχούς, οι συνηθισμένοι άνθρωποι στο Βυζάντιο, άνδρες και γυναίκες, πίστευαν ότι η Αυτοκρατορία τους είναι η επίγεια αγία Αυτοκρατορία του Θεού, με τον Ιερό Αυτοκράτορα ως αντιπρόσωπο του Θεού προ του λαού και αντιπρόσωπο του λαού προ του Θεού. Για ένδεκα αιώνες, από την εποχή του πρώτου Κωνσταντίνου μέχρι τις μέρες του ενδεκάτου, ο θεοκρατικός θεσμός της Χριστιανικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας παρέμεινε ουσιαστικά αμετάβλητος. Κανένας άλλ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΠΙΦΥΛΑΞΕΙΣ
"ΕΠΙΦΥΛΑΞΕΙΣ": Είναι όλα εκείνα που τα διαισθάνεσαι και δεν τολμάς να τα ονομάσεις όχι γιατί αγνοείς τα χαρακτηριστικά αλλά γιατί φοβάσαι ότι μόλις προφέρεις πλήρες όνομα θα σπεύσουν να παραταχθούν απέναντί σου αντιδικώντας ως την ύστατη ρανίδα αίματος. Δίδεις λοιπόν μια αμυδρά υποψία όπως το πρόχειρο σκίτσο του καταζητούμενου άγνωστου δράστη κι επικαλείσαι σιωπηρώς να βοηθήσουν στη σύλληψη όσοι καταδικάζουν το έγκλημα. (Από την έκδοση)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ (ΤΡΙΤΟΜΟ)
[. . .] Η συλλογή που φέρει το χαρακτηρισμό «Συναξαριστής» καταρτίσθηκε τον 13ο αιώνα για λειτουργική χρήση, και ορίσθηκε να γίνεται ανάγνωση του Συναξαρίου εκάστου εορταζομένου Αγίου την Ακολουθία του Όρθρου μετά την ς΄ ωδή. Σήμερα η ανάγνωση αυτή έχει εγκαταλειφθεί, και μόνον η μνήμη του εκάστοτε Αγίου εκφωνείται, μαζί με τους δύο ή τρεις στίχους που αναφέρονται σ' αυτόν. [. . .] (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ)...
Διαβάστε περισσότερα...