ΕΝΝΟΙΑ

ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ (ΠΡΩΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)
Η θεολογία των Πατέρων της Εκκλησίας αναπτύχθηκε και διατυπώθηκε επί τη βάσει των προκλήσεων που δέχθηκαν αυτοί από τις διάφορες αιρετικές ομάδες στην προσπάθειά τους να διαβρώσουν την πίστη και να καταλύσουν το Σώμα της Εκκλησίας. Προς τούτο χρησιμοποίησαν την ανθρώπινη εμπειρία και προσπάθησαν να ερμηνεύσουν την πίστη της Αγίας Γραφής μέσω της ανθρωπίνης σκέψεως και της συγχρόνου κάθε φορά επιστήμης. Ο σκοπός τους είναι σαφής και φαίνεται ευκρινώς, όταν αλλάζουν το όνομα του Κυρίου της δόξης "εν ομοιώματι εικόνος φθαρτού ανθρώπου" και αν...
Διαβάστε περισσότερα...

Η στοχαστική θέαση της βυζαντινής εικόνας ως μέθοδος ψυχο-πνευματικής διάγνωσης και θεραπείας
Σήμερα, διανύοντας το τέλος σχεδόν ακόμη και αυτής της Μετανεωτερικότητας, φαίνεται ότι -μέσα σε μια ολιστική προοπτική- επιστρέφουμε σε ιδεότυπους και σχήματα αρχαϊκά, με την κυριαρχία του θεάματος και της κοινωνικής εικόνας. Αν, κατά τον Merleau-Ponty, η κοσμική Ζωγραφική οπτικοποιεί όψεις και διαστάσεις του «Είναι», η Ορθόδοξη χριστιανική (συμβολική και αναγωγική) Εικονογραφία «αποκρυσταλλώνει» μέσα σε κάθε εικόνα μια ψηφίδα του Υπερβατικού. Η στοχαστική επιλεκτικά προσοχή, μαζί με την εγρήγορση, φαίνεται ότι μπορεί να λειτουργήσει πολύ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΘΕΣΜΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΚΟΥ ΙΣΡΑΗΛ
Η συγγραφή μιας μελέτης αφιερωμένης στην "Αρχαιολογία και Θεσμολογία του βιβλικού Ισραήλ" συνιστά σύνθετο έργο, καθώς καλείται να συνδυάσει τη γνώση που αντλείται από το κείμενο της Παλαιάς Διαθήκης με το αρχαιολογικό αποτέλεσμα που ανακύπτει από τη χρήση της ανασκαφικής σκαπάνης. Η ιδέα για τη συγγραφή ενός έργου σαν αυτό ανήκει στον Καθηγητή κ. Νικόλαο Π. Ολυμπίου, ο οποίος πολλάκις επισήμανε την απουσία μιας μελέτης της Αρχαιολογίας του βιβλικού Ισραήλ στην ελληνική γλώσσα, η οποία θα συνδυαζόταν με την ανασύνθεση και αποτύπωση κοινωνικ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΩΝ ΣΥΝΟΔΩΝ
Στο πλαίσιο του μαθήματος "Διδασκαλία των Οικουμενικών Συνόδων", το οποίο για πολλά χρόνια διδάξαμε στο Τμήμα Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής Αθηνών, εκδώσαμε το βιβλίο: "Οι Οικουμενικές Σύνοδοι και η διδασκαλία τους, μέρος Β', Αθήνα 1995 (β' έκδ. 2002). Στο βιβλίο μας αυτό διαπραγματευόμασταν τα περί των Ε', ΣΤ', Ζ' Οικουμενικών Συνόδων καθώς και της λεγόμενης Πενθέκτης Οικουμενικής Συνόδου. Η παρούσα έκδοση με τίτλο "Ιστορία και Θεολογία των Οικουμενικών Συνόδων" περιλαμβάνει και τις Α', Β', Γ' και Δ' Οικουμενικές Συνόδους. Τα αφορώντα σ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΡΟΥΘ ΚΑΙ Η ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ
Το βιβλίο της Ρουθ αποτελεί ένα από τα συντομότερα, από πλευράς περιεχομένου, βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης. Η διήγησή του αφορά στις περιπέτειες αρχικώς της οικογένειας του βηθλεεμίτη Ελιμέλεχ και της συζύγου του Νωεμίν, όπως και των δύο γιων του Μααλών και Χελαιών και συνεχίζει με τις βιοτικές δυσκολίες της Νωεμίν και της νύφης της Ρουθ μέσα στα πλαίσια της βηθλεεμιτικής κοινωνίας του 5ου-4ου αι. π.Χ. Η διήγηση ολοκληρώνεται με το γάμο της Ρουθ με τον Βοόζ και την απόκτηση του Ωβήδ, προπάτορα του βασιλέως Δαβίδ. Παρά τη σύντομη διήγησή του...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΑΙΡΕΣΕΙΣ
Τα τελευταία χρόνια γινόμαστε συχνά μάρτυρες ενός ανησυχητικού φαινομένου σημαντικός αριθμός Ορθοδόξων εγκαταλείπουν την Εκκλησία τους και προσχωρούν σε κάποια νέα αίρεση. Το φαινόμενο αυτό δεν παρατηρείται μόνο στην Ελληνική Εκκλησία. Στις μεγάλες προτεσταντικές Ομολογίες και στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία έχει οπωσδήποτε προσλάβει ευρύτερες διαστάσεις. Θα μπορούσαμε μάλιστα να μιλήσουμε για πανθρησκευτικό φαινόμενο νέων αιρέσεων. Οι ειδικοί θεολόγοι μελετούν την περίπτωση των σύγχρονων αιρέσεων, αναζητούν τα αίτιά τους, προσπαθούν να καταν...
Διαβάστε περισσότερα...

ΥΜΝΟΙ ΤΩΝ ΑΝΑΚΤΟΡΩΝ ΤΟΥ ΘΕΟΥ
Για πρώτη φορά στην Ελλάδα, μια παρουσίαση αρχαίων ύμνων του μυστικού Ιουδαϊσμού για τα ουράνια παλάτια του Θεού, για αθώρητους στον φυσικό οφθαλμό κήπους από φως, όπως τους οραματίζονταν οι πρόγονοι της πασίγνωστης πλέον Καμπάλα. Εδώ, εκστατικές πρακτικές της αρχαιότητας γίνονται μέσα επίτευξης μιας εντυπωσιακής ψυχανωδίας, ενώ το αινιγματικό Βιβλίο της Δημιουργίας συναντά τις παλαιές ελληνικές τεχνικές απομνημόνευσης ή την επτασφράγιστη ars memoria, όπως αυτή έγινε αργότερα γνωστή στη Δύση. Όπου ο ναός της Ιερουσαλήμ γίνεται εσωτερική, ν...
Διαβάστε περισσότερα...

Οι συζυγίες των ρημάτων της αραβικής γλώσσας
Το έργο αυτό περιλαμβάνει τον τρόπο κλίσης 122 ρημάτων της επίσημης αραβικής γλώσσας "αλ-φούσχα". Τα ρήματα αυτά στην πλειονότητά τους λειτουργούν ως κλιτικά υποδείγματα για τουλάχιστον 20.000 ρήματα της αραβικής γλώσσας και έχουν επιλεχθεί βάσει φθογγικών μεταβολών που παρουσιάζουν κατά την κλίση τους, ώστε να καλυφθεί σε ένα μεγάλο βαθμό το εύρος των γραμματικών φαινομένων που απαντούν στους ρηματικούς τύπους. Εμπεριέχει ρήματα με ιδιάζουσα κλίση και ορισμένα ελλειπτικά ρήματα, ώστε να καταστούν σαφείς οι ιδιαιτερότητές τους ως προς την ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΛΕΞΙΚΟ ΤΟΥ ΒΟΥΔΙΣΜΟΥ
Οι όροι που περιέχονται σε αυτό το λεξικό αναφέρονται γενικά στον παραδοσιακό Βουδισμό. Παραμένουμε, περισσότερο, βέβαια στις τρεις λαμπρές περιόδους του: Την αρχική, που αποκαλείται «το Μικρότερο Όχημα» (Hinayana) ή την εξελιγμένη μορφή του, τη σύγχρονη Theravada. Ακολουθεί το «Μεγαλύτερο Όχημα» (Mahayana) και τρίτο έρχεται το «Αδαμάντινο Όχημα» (Vajrayana), που αναφέρεται και ως Θιβετιανός Βουδισμός. Ο Δυτικός άνθρωπος έχει, μάλιστα, γνωρίσει την τελευταία του μορφή και έχει εξοικειωθεί περισσότερο με αυτήν από τα μέσα του περασμένου αιώ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος υπήρξε ένα κοσμοϊστορικό γεγονός που αναστάτωσε τον βίο των λαών ολοκλήρου σχεδόν της υδρογείου, ανέτρεψε τις βάσεις της διεθνούς ισορροπίας που επικρατούσαν ως τότε, εισήγαγε καινά δαιμόνια, άφησε πίσω του ανησυχίες, σάλους και αναταραχές, που δημιούργησαν μια οικουμενική αβεβαιότητα, στο κλίμα της οποίας ζη επί τριάντα χρόνια μετά το πέρας του η ανθρωπότητα, με σφιγμένη καρδιά και με την αγωνία για το τί μπορεί να συμβή αύριο. Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος υπήρξε απότοκος του κακού χειρισμού της εκβάσεως του...
Διαβάστε περισσότερα...

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΑΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ

ΑΡΧΑΙΟΣ ΙΟΥΔΑΙΣΜΟΣ
Η ιδέα για την έκδοση αυτού του τόμου είχε έλθει εδώ και πολύ καιρό, όμως άλλες υποχρεώσεις δέσμευαν το χρόνο μου και το σχέδιο έμενε ανεκπλήρωτο. Ύστερα από πολλές και βαρυσήμαντες μελέτες, οι οποίες δημοσιεύτηκαν στην αλλοδαπή κατά την τελευταία δεκαετία, μαζί με τις καινούργιες θέσεις και προσεγγίσεις που εκφράζουν, ο καιρός είναι πλέον ώριμος για την πραγματοποίηση του εγχειρήματος. Σημαντικό ρόλο προς αυτή την κατεύθυνση έπαιξαν πολλοί συνάδελφοι και φοιτητές, επίσης, που είτε κατά τη διάρκεια συνεδρίων, μαθημάτων ή και συζητήσεων εντ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΜΥΣΤΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΜΑΝΔΑΙΩΝ
Το παρόν πόνημα αποτελεί μια πρώτη προσπάθεια έκθεσης υλικού που συνέλεγα και επεξεργαζόμουν εδώ και κάμποσα χρόνια. Το θέμα είναι αναμφίβολα ενδιαφέρον, αν και εξόχως "στριφνό". Τα κείμενα και οι θρησκευτικές πεποιθήσεις των Μανδαίων είναι γενικά άγνωστα στο πλατύ κοινό. Ακόμη χειρότερα, άγνοια υπάρχει και για το γεγονός πως οι Μανδαίοι είναι ένας αρχαίος λαός με μια ιδιαίτερη (αν και σίγουρα αφανή) παρουσία στην Ιστορία έως και τις μέρες μας, ως το τελευταίο απομεινάρι της παμπάλαιας αίρεσης (αν ήταν μόνο μία) των Γνωστικών μια παρουσία...
Διαβάστε περισσότερα...

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ ΤΗΣ ΚΑΙΝΗΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ
Εάν ο ιστορικός της εποχής της Καινής Διαθήκης είχε κληθεί πριν από εξήντα χρόνια να περιγράψει το πεδίο της έρευνας στις αρχές του 21ου αιώνα, πολύ δύσκολα θα μπορούσε να φανταστεί έστω το περίγραμμα των θεμάτων που απασχολούν τον σύγχρονο μελετητή. Θα μπορούσε να πει κάποιος ότι τον καιρό που έληγε μια μεγάλη περιπέτεια επιβίωσης για τον άνθρωπο (εκείνη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου), τότε ακριβώς άρχιζε μια νέα πνευματική αναζήτηση στους χώρους της αρχαιολογίας, της θεολογίας και της ιστορίας των θρησκευτικών κινημάτων. Η εικόνα που είχαν λ...
Διαβάστε περισσότερα...

Άγιο πνεύμα και εκκλησία κατά το σύμβολο της πίστεως σε ανατολή και δύση
Το ευσύνοπτο κείμενο, το οποίο αποτελεί το πενταπόσταγμα της ορθοδόξου πίστεως· το κείμενο ομολογία, το οποίο συνιστά το άσβεστο αποτύπωμα ζωής και το εισοδικό της Εκκλησίας: το "Σύμβολο της Πίστεως". Κάθε λέξη του, που "θεωρητικά" τουλάχιστον είναι γνώριμη σε όλους, συνθέτει την ουσιαστική ταυτότητα του χριστιανού. Πόσο όμως πράγματι, ομολογείται η αλήθεια του; Είναι δυνατόν, τυχαία λάθη της μεταγραφής του μέσα στο χρόνο, να οδηγούν σε προορισμούς διαφορετικούς από τον ένα και μοναδικό προορισμό του ίδιου του Συμβόλου; Η παρούσα μελέτη, ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΥΤΥΧΙΑ, Η ΑΡΧΟΝΤΟΠΟΥΛΑ ΤΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ
Η ζωή της Ευτυχίας είναι ένας ύμνος στο μεγαλείο της ψυχής που αγωνίζεται ακαταπόνητα για την αξιοπρέπεια, το ιερό καθήκον προς την πατρίδα, την οικογένεια, τον συνάνθρωπο. Στο γενετικό υλικό της Ευτυχίας βρίσκεται η Σμύρνη, το Αιγαίο με τα αναρίθμητα νησιά και τα ξωκκλήσια, οι αγώνες και τα ανδραγαθήματα των ψαράδων, οι Νηρηίδες, οι γοργόνες του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Στο βάθρο της αιώνιας ευγνωμοσύνης της βρίσκονται ο Πειραιάς και το σωτήριο λιμάνι του που αγκάλιασαν το πλοίο των ξεριζωμένων, καθώς αγωνίζονταν να βρουν νερό να ξεδιψάσουν, έ...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ ΚΗΡΥΤΤΕΙ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ
Η συγκεκριμένη περικοπή της επίσκεψης του Αποστόλου Παύλου στην Αθήνα πάντα κέντριζε το ενδιαφέρον μου, καθώς είχα την ευλογία να ενηλικιωθώ στους πρόποδες της Ακρόπολης, στο Θησείο, και οικογενειακά να εκκλησιαζόμαστε τακτικά στον ναό του Αποστόλου Φιλίππου στην είσοδο ακριβώς της αρχαίας Αγοράς. Κάθε χρόνο, μάλιστα, συμμετείχαμε στην ευχαριστιακή σύναξη στον ναό των Αγίων Αποστόλων Σολάκη (10ος αι. μ.Χ.) στη νοτιοανατολική πλευρά της αρχαίας Αγοράς, στο χώρο όπου ο Απόστολος των Εθνών διαλεγόταν με τους παρατυγχάνοντες. Αρκετά χρόνια αργ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΑΙΡΕΣΕΙΣ ΚΑΙ «ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ»
Η δραστηριότητα των συγχρόνων αιρέσεων και των παραθρησκευτικών ομάδων της "Νέας Εποχής" αποτελεί νέα πρόκληση για την Ορθόδοξη Εκκλησία και τον Χριστιανισμό γενικότερα και δημιουργεί σοβαρό και επείγον ποιμαντικό πρόβλημα. Για την Εκκλησία μας η ορθή Πίστη, "άπαξ παραδοθείσα τοις αγίοις" (Ιούδα 3), έχει βεβαίως οριοθετηθεί αμετακλήτως από τις Οικουμενικές Συνόδους και τους θεοφόρους Πατέρες, κυρίως εξ αφορμής της πρόκλησης των αιρέσεων. Η Ορθόδοξη Εκκλησία, όμως, μπροστά σ' αυτήν τη νέα πρόκληση ευρίσκεται και πάλι στην ανάγκη να περιφρου...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο «ΦΟΒΟΣ ΘΕΟΥ» ΣΤΗΝ ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ
Είναι γεγονός ότι ο άνθρωπος απέναντι σε φαινόμενα που προσλαμβάνουν μεγαλειώδη και ασυνήθιστο για τα δεδομένα της ανθρώπινης λογικής χαρακτήρα αντιλαμβάνεται την αίσθηση μιας παρουσίας που τον ξεπερνά και του προκαλεί το συναίσθημα του δέους. Στην Παλαιά Διαθήκη Θεός εκδηλώνει το μεγαλείο του μέσα από τα σημεία με τα οποία κατακλύζεται η κτίση Του. Το μεγαλείο της αποκάλυψης του ενός Θεού προκαλεί τον ιερό φόβο τόσο του Ιακώβ μετά το νυχτερινό όραμά του όσο και του Μωυσή ενώπιον της φλεγόμενης βάτου. Ωστόσο, η αίσθηση αυτή του δέους έναντ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ
Πολλοί είναι οι λόγοι για τους οποίους οι σύγχρονοι άνθρωποι διαβάζουν την Αγία Γραφή ή αλλιώς Βίβλο (Παλαιά Διαθήκη και Καινή Διαθήκη). Οι επιστήμονες (θεολόγοι, φιλόλογοι, ιστορικοί, αρχαιολόγοι κ.ά.) για να την ερμηνεύσουν και να αντλήσουν από αυτήν χρήσιμα στοιχεία για τις επιστήμες τους. Άλλοι διαβάζουν τα συναρπαστικά κείμενά της για ευχαρίστηση και ωφέλεια. Πολλοί αναγνώστες ψάχνουν στις σελίδες της απαντήσεις για τον Θεό, το νόημα της ζωής και τον προορισμό του κόσμου. Πολλοί ζωγράφοι και γλύπτες έχουν εμπνευστεί από τις ιστορίες κ...
Διαβάστε περισσότερα...