ΕΡΑΣΜΟΣ

Σημειώσεις (ενδέκατος τόμος)
Όχι άλλες ψευδαισθήσεις. "Επιστροφή" δεν θα υπάρξει. Το καλύτερο που μπορούμε να ελπίσουμε είναι να μοιράσουμε τουλάχιστον δίκαια τη φτώχεια μας. Είναι η μεγαλύτερη, η ουσιαστική, επανάσταση που απαιτείται σήμερα από όποια πραγματική ή δυνητική αριστερά, η οποία οφείλει να προετοιμάσει τον κόσμο για τον κακοτράχαλο αλλά μοναδικό δρόμο που ανοίγεται μπροστά του. "Να μοιράσουμε δίκαια τη φτώχεια μας", είναι ένας μίνιμουμ στόχος που ηχεί μαξιμαλιστικά στη μίζερη και άδικη συνθήκη που ζούμε· γιατί δεν είναι ούτε τόσο ελκυστικός, ούτε τόσο εύκο...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ (ΟΓΔΟΟΣ ΤΟΜΟΣ)
Τεύχος 55 ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΛΥΚΙΑΡΔΟΠΟΥΛΟΣ Η αδικία της ιδεολογικής ανάγνωσης ΜΑΡΙΟΣ ΜΑΡΚΙΔΗΣ Δύο αφηγήματα ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΡΟΖΑΝΗΣ Ρομαντισμός και τυπολογία ΜΑΡΚΟΣ ΜΕΣΚΟΣ Η αντίστροφη πορεία του ποιητή Άνθου Φιλητά ΑΝΘΟΣ ΦΙΛΗΤΑΣ Ποιήματα ΜΑΡ. ΜΑΡΚΙΔΗΣ - ΣΑΒΒΑΣ ΜΙΧΑΗΛ ΜΑΤΣΑΣ Ποίηση και Ιδέα (ωσάν διάλογος) ΤΑΣΟΣ ΠΟΡΦΥΡΗΣ Το επικίνδυνο τοπίο της ποιήσεως ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΛΥΚΙΑΡΔΟΠΟΥΛΟΣ «Η ποίησις έγκειται στο ψέμα...» Τεύχος 56 ΒΥΡΩΝ ΛΕΟΝΤΑΡΗΣ Επέκεινα ΜΑΡΙΟΣ ΜΑΡΚΙΔΗΣ Η πανωλεθρία του έρωτα στα χρόνια της καταναλωτικής ευτυχίας ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΡΟΖΑΝΗΣ Εξιλασμός ΤΑΣΟΣ Π...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΜΕΣΑ ΚΑΙ ΤΟ ΕΞΩ
Ο Μάριος Μαρκίδης είναι φίλος. Μοιραστήκαμε την Πάτρα των παιδικών μας χρόνων, την Πλατεία Κλαυθμώνος και την Πλατεία Βικτωρίας των φοιτητικών, το νοσοκομείο Αιγινήτειο των μετέπειτα. Ποτέ δεν είχαμε, ούτε θα 'χουμε την ίδια αντίληψη των γεγονότων. Με τα χρόνια κατάλαβα ότι ο Μάριος μπορεί να αφήνεται στο άγγιγμά τους πιο εύκολα από τους περισσότερους από μας. Και έχει και το χάρισμα να μας παρουσιάζει αυτό το άγγιγμα με λέξεις, να μας το προτείνει με εικόνες, να μας το μεταδίδει με ιδέες. Κάθε φορά λοιπόν που τον διαβάζω ξανανιώθω τα γεγο...
Διαβάστε περισσότερα...

Σημειώσεις (δωδέκατος τόμος)
Στoν τίτλο του παρόντος σημειώματος o συντάκτης έκλεψε την ποιητικά πολύσημη προτροπή του Γιάννη Πατίλη προτιθέμενος να τη χρησιμοποιήσει ως μονοσήμαντη επείγουσα οδηγία ποy θα έδινε kάποιος στους διπλανούς του συνοδοιπόρους σε μια έρημο κινούμενης άμμου - ή έστω ως οδηγία εις εαυτόν. Το ζήτημα δηλαδή τώρα είναι να μη χάσουμε εντελώς τον μπούσουλα παραδέρνοντας ανάμεσα στους επαγγελματίες της πολιτικής, τα καλοπληρωμένα golden boys που υπηρετούν εν ψυχρώ συγκεκριμένα θηριώδη συμφέροντα, και στους μαθητευόμενους μάγους της εξουσίας που υπηρ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΡΝΣΤ ΜΠΛΟΧ, ΟΥΤΟΠΙΑ ΚΑΙ ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑΣ
Όπως ρητά ομολογεί εξ αρχής ο συγγραφέας του ανά χείρας δοκιμιακού έργου, στόχος του είναι να δείξει ότι η ουτοπική πρόσβλεψη του Έρνστ Μπλοχ είναι, μεταξύ άλλων, να συμβάλει στην κριτική του ιδεολογικού περιεχομένου θεωριών και φιλοσοφικών εγχειρημάτων, καθώς και πολιτιστικών μορφωμάτων, των οποίων τις ιδεολογικές συνιστώσες συχνά αγνοούμε και/ή παραβλέπουμε. Κατά συνέπεια, η κριτική της κουλτούρας για την επίτευξη μιας ριζοσπαστικής θεωρίας του πράττειν όχι μόνο περιλαμβάνεται στην ουτοπική προθετικότητα του Μπλοχ, αλλά επιπλέον τοποθετε...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΟΥ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ
Ο Ντ' Αλαμπέρ αρχίζει το δοκίμιό του "Στοιχεία Φιλοσοφίας" δίνοντας μια γενική περιγραφή του πνεύματος που επικρατούσε κατά τα μέσα του 18ου αιώνα. Προλογίζει την περιγραφή του με την παρατήρηση ότι για την πνευματική ζωή των τριακοσίων προηγούμενων χρόνων το ορόσημο που σημαδεύει το κέντρο αυτού του αιώνα υπήρξε πάντα μια σημαντική καμπή. Η Αναγέννηση αρχίζει στα μέσα του 15ου αιώνα η Μεταρρύθμιση αρχίζει στα μέσα του 16ου αιώνα και στα μέσα του 17ου αιώνα η καρτεσιανή φιλοσοφία μεταβάλλει θριαμβευτικά την όλη εικόνα του κόσμου. Μπορεί ά...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΡΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Ο τίτλος του τρίτου ("Οι συγγραφείς και ο Λεβιάθαν") από τα εδώ μεταφραζόμενα κείμενα του Όργουελ λέει στον αναγνώστη πως ό,τι πρόκειται να διαβάσει σε αυτό έχει να κάνει με τις σχέσεις ανάμεσα στον συγγραφέα και το "κράτος". Ωστόσο από τη δεύτερη παράγραφο μέχρι το τέλος του κειμένου ο λόγος είναι για τις σχέσεις ανάμεσα στους συγγραφείς και την πολιτική. Αυτή η διολίσθηση της Χομπσιανής μεταφοράς από το κράτος στην πολιτική δεν γίνεται εδώ τυχαία. Το δίπολο Γραφή/Πολιτική καθόρισε αποφασιστικά την πορεία που ακολούθησε η σκέψη και η -σύν...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΔΙΧΑΣΜΕΝΟΥ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟΥ
Και στη νέα της έκδοση, η "Ψυχανάλυση του διχασμένου υποκειμένου" προσφέρεται στον αναγνώστη χωρίς ουσιαστικές ανακατατάξεις κι αλλαγές, μ' όλο που ο συγγραφέας αναγνωρίζει τις αδυναμίες της, τις πολύ σημαντικές περιοχές του ψυχαναλυτικού πεδίου που παρέλειψε να επισκεφθεί και τις όλως δευτερεύουσες, κάποτε, στις οποίες καθυστέρησε. Όμως, προσπάθεια για διόρθωση όλων αυτών των αδυναμιών θα σήμαινε, όπως το βλέπω, γράψιμο μιας νέας Εισαγωγής, και για ένα τέτοιο διάβημα δεν διαθέτω πια σήμερα ούτε το χρόνο ούτε τη διάθεση. Κι έτσι όπως είναι...
Διαβάστε περισσότερα...

ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΧΩΡΙΣ ΔΗΜΟ;
Ο μεν "κομμουνισμός" απέθανε, ο δε καπιταλισμός μας πεθαίνει - τι δέον, λοιπόν, γενέσθαι; Το κείμενο που ακολουθεί θέτει το ερώτημα προτείνοντας όχι μιαν άμεση απάντηση αλλά ένα δρόμο προς την απάντηση δια της μόνης αδιάψευστης πλέον μεθόδου της εις άτοπον απαγωγής - κατευθύνοντας δηλαδή τη σκέψη του αναγνώστη έξω από τη στρούγκα προς την οποία θέλει να μας οδηγήσει η εκβιαστικά ομογενοποιητική πολιτική ρητορική του καιρού μας. Και εν πρώτοις ας μας συγχωρήσουν τη χρήση των εισαγωγικών στη λέξη "κομμουνισμός" οι ενδεχόμενοι νοσταλγοί του υ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΑΞΙΔΙ ΜΕ ΤΟΝ ΔΟΝ ΚΙΧΩΤΗ
(...) Το δοκίμιο του Τόμας Μαν, γραμμένο κατά το πρώτο ταξίδι του στην Αμερική (1934, οι Ναζί γιορτάζουν την πρώτη επέτειο της εξουσίας τους ), έχει έναν ημερολογιακό χαρακτήρα: ημερολόγιο της διάσχισης με καράβι του Ατλαντικού. (...) Δεν είναι τυχαίο που ο Τόμας Μαν, εγκαταλείποντας τη στεριά της Ευρώπης (της οποίας σύντομα θα γκρεμιστούν για πάντα τα τείχη), κουβαλάει τόσο λυπημένα και τόσο παρηγορητικά στην πλάτη του τους προγόνους του, ιδιαίτερα τους παράξενους και τους παρεξηγημένους. Πολλοί από εκείνους που επιμένουν ακόμη και σήμερα...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΝ ΓΗ ΑΛΜΥΡΑ
Την τρίτη μέρα προς το σούρουπο φάνηκαν κάτω τα καλύβια και γύρω τα μαντριά ο ήλιος βάλτωνε στον κάμπο όλη η ζωή κατάφαση ξανά και πάλι απ' την αρχή Το βήμα εβράδυνα κατηγορίζοντας την τελευταία πλαγιά να φτάσω όταν πια θα 'χε πέσει η νύχτα και ν' αποφύγω τα συναπαντήματα των χωριανών και την καταλαλιά τους -άλλος να λέει "Αβραάμ, σαν τι είδες κι έκαμες εκεί ψηλά πού πήγες;" άλλος "δεν είναι για τα μας τα υψηλά..." κι άλλος "τι θέλουμε και φεύγουμε αφού οι ίδιοι γυρνάμε πάλι;" [...] [Από την έκδοση]...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ (ΤΡΙΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)
EZRA POUND CANTO XXIX ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΡΟΖΑΝΗΣ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΤΩΝ ΟΝΟΜΑΤΩΝ ΡΕΝΑ ΚΟΣΣΕΡΗ ΟΙ ΠΑΓΙΔΕΣ ΤΩ ΟΡΙΩΝ ΒΥΡΩΝ ΛΕΟΝΤΑΡΗΣ ΣΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΟΡΟ ΤΗΣ ΑΝΤΙΦΑΣΗΣ ΜΑΡΙΟΣ ΜΑΡΚΙΔΗΣ ΜΕΡΕΣ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΤΑΚΗΣ ΚΟΝΔΥΛΗΣ: Η ΝΕΑ ΘΕΟΤΗΤΑ ΓΕΡ. ΛΥΚΙΑΡΔΟΠΟΥΛΟΣ: ΣΧΟΛΙΟ ΣΤΟ ΜΑΓΙΑΚΟΦΣΚΙ...
Διαβάστε περισσότερα...

PATRIA MIA
Ένα δοκίμιο του Έζρα Πάουντ στη μητρική του γλώσσα με τίτλο ιταλικό: Patria mia. Σημειολογικά έχει, κατά την αντίληψή μου, τεράστιο ενδιαφέρον τόσο για το ύφος των εκφραζομένων ιδεών και θέσεων, τις οποίες ο νεαρός Πάουντ διατυπώνει σε αυτό το πράγματι ιδιόμορφο δοκίμιό του, όσο και για τις εκ πρώτης όψεως αφανεϊς προθέσεις του -ή εν πάση περιπτώσει όχι απόλυτα φανερές- οι οποίες ωθούν τον συγγραφέα στο εγχείρημά του: μια απολογία της βιωματικής του εμπλοκής με τις ιδέες και τις θέσεις που διατυπώνει. Όπως εγώ το βλέπω, το παράξενο αυτό δο...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ - ΟΙ ΡΙΖΕΣ ΤΟΥ ΕΙΡΗΝΙΣΜΟΥ
Ο Καρλ Πολάνυι (1886-1964), ο μεγαλύτερος ιστορικός της οικονομίας του εικοστού αιώνα, προσωπικός φίλος και συνομιλητής του Γκέοργκ Λούκατς, του Άρνολντ Χάουζερ και του Καρλ Μανχάιμ, είναι αρκετά γνωστός ώστε να μη χρειάζεται ιδιαίτερη παρουσίαση εδώ· στα Προλεγόμενά της άλλωστε η κόρη του Kari Polanyi-Levitt, σημαντική οικονομολόγος και η ίδια, σκιαγραφεί με λίγες αδρές αλλά καίριες πινελιές την προσωπικότητα και τη σκέψη του. Το αριστούργημά του, "Ο μεγάλος μετασχηματισμός" (1944), είναι προ πολλού μεταφρασμένο και η προβληματική του απο...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ (ΠΕΜΠΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)
"ΤΣΕΡΝΟΜΠΙΛ": Όσο οι άνθρωποι δεν μπορούσαν να συμβιβαστούν με την έλλειψη νοήματος που ακύρωνε την ύπαρξή τους μπορούσαν τουλάχιστον να παρατείνουν την ανθρωπιά τους, έστω κι αν αυτό εσήμαινε παράταση της αγωνίας τους. Φαίνεται τώρα πως περνάμε σε καιρούς που τέτοιες αγωνίες τελειώνουν ή διασκεδάζονται επιστημονικώς: ούτε ζωή ούτε θάνατος ρυτιδώνει την ηρεμία της στατιστικής. Οι νοσταλγίες μας γίνανε πιο αρχαίες κι από το αντικείμενό τους. Σε λίγο δεν θάχουμε καν τη νοσταλγία της νοσταλγίας μας - μετά το μέλλον χάνουμε και το παρελθόν. [....
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ (ΠΡΩΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)
Το τέταρτο canto του Ezra Pound είναι προ πάντων μια βίωση ερωτική. Μια μεταμόρφωση των πραγμάτων στην ουσία του έρωτα και στην στιγμή που αυτός μετουσιώνεται μέσα στις πιο κρυφές και κορυφαίες εκδηλώσεις του, αυτοδηλώνοντας την τραγικότατη από τις μοίρες του. Συγκλίνοντας το ποίημα σ' αυτόν τον σκοπό συμπαρασύρει και αποκαλύπτει τις αιτιολογήσεις του μέσα στο χρόνο. Δημιουργεί τις τελετουργικές του προϋποθέσεις και αφήνεται να δράσει μ' όλο το βάρος που η αίσθηση του γύρω κόσμου - κόσμου αισθητικού, ιστορικού, υπαρκτικού - του προσδίδει. ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ (ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΤΟΜΟΣ)
Από τότε που οι βασικές αρχές της τέχνης και της κοινωνίας δεν συμπίπτουν, είναι η τέχνη -εφ' όσον απαιτεί να λάβει ενεργό μέρος στην πραγματικότητα- ταυτόσημη με κριτική. Κριτική μπορεί να εννοηθεί και να ενεργήσει μόνο ως κριτική του κρατούντος. Ασφαλώς όχι ως αυθαίρετη άρνησή του κι επίσης όχι ως απλή περιγραφή μιας κατάστασης, όσο φανερό κι αν είναι ότι η κατάσταση αυτή δεν μπορεί πια να εξακολουθεί υφιστάμενη. Η κριτική ισχύει μάλλον ως διαμορφωτική δράση, η οποία περιέχοντας το παρόν στη μορφή της άρνησής του, αποκαλύπτει το κρατούν ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΜΑΓΙΑΚΟΒΣΚΙ
(. . .) Το παρόν δοκίμιο του Γιάκομπσον για τον θάνατο και την ποίηση του Μαγιακόβσκι, αν και γράφτηκε σε μια περίοδο εντατικής αισθητικής έρευνας γύρω από τα προβλήματα που έθεσε ο φορμαλισμός και η γλωσσολογία στους πρώτους αυτούς θεωρητικούς κύκλους της Μόσχας (1915-1920) και αργότερα της Πράγας (1920-1939), πολύ απέχει απ’ το να είναι ένα κείμενο αρχών. Βασίζεται κυρίως σε μα έσωθεν μαρτυρία της ποιητικής ζωής και επιχειρεί να διευρύνει τους πυρήνες της μαγιακοβσκικής μυθολογίας φέρνοντας σε επαφή τη δημιουργική τροχιά αυτής της φιλολο...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΓΚΑΙΤΕ ΩΣ ΚΡΙΤΙΚΟΣ
Λίγοι γνωρίζουν στη χώρα μας τον γερμανό φιλόλογο και ιστορικό της λογοτεχνίας Ernst Robert Curtius (1886-1956). Περισσότεροι θα γνωρίζουν μάλλον τον παππού του, Ernst Curtius (1814-1896, εξελληνισμένα: Ερνέστος Κούρτιος, που το όνομά του φέρει μία οδός της Άνω Κυψέλης στην Αθήνα) διακεκριμένο ιστορικό, συγγραφέα μίας τρίτομης επιδραστικής Ιστορίας της Ελλάδος και Αρχαιολόγο, στον οποίο οφείλονται οι πρώτες ανασκαφές στην Ολυμπία, που θα οδηγήσουν, ανάμεσα σε άλλα, στην ανεύρεση του Αγάλματος του Ερμή του Πραξιτέλη το 1877. [...] (Από το ε...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΠΟΠΕΙΡΕΣ ΑΝΑΜΟΧΛΕΥΣΕΩΣ ΤΩΝ ΠΑΘΩΝ
Ο Νεοελληνικός κριτικός λόγος έχει θεμελιωθεί πάνω στα ράκη του σολωμικού έργου, όπως η νεοελληνική ταυτότητα έχει υφανθεί πάνω στις σπασμένες πέτρες της Κνωσσού και των Μυκηνών. Μ' όλα ταύτα, ο "Διάλογος", αυτή η παθητική αντιπαράθεση της "λαβωματιάς του πολεμάρχου" στο λόγιο "τραύμα" ("άμε νάβρης τους πολεμάρχους, ψηλάφησέ τους τες λαβωματιές και πες τους ότι πρέπει να τες λεν τραύματα") και της φλόγας του στόματος στην παγωνιά της γραμματικής σοφίας, αυτή η συνάντηση δυο μονομάχων της γλώσσας πάνω απ' το γιαλό της Ζακύνθου με φόντο τα κ...
Διαβάστε περισσότερα...