ΕΡΑΣΜΟΣ

Ο ΙΟΥΔΑΙΚΟΣ ΜΕΣΣΙΑΝΙΣΜΟΣ
Η μελέτη προβλημάτων σχετικών με τον μεσσιανισμό είναι ένα λεπτό ζήτημα αφού εδώ ακριβώς βρίσκεται το κομβικό σημείο της ασυμφωνίας Ιουδαϊσμού και χριστιανισμού μέχρι τις ημέρες μας. Αν και η μελέτη μας δεν έχει ως αντικείμενο την ίδια την ασυμφωνία αλλά την ιδιαιτέρως εβραϊκή εκδοχή του μεσσιανισμού, καλό είναι να έχουμε στο νου ότι υφίσταται μια θεμελιώδης διαφωνία ως προς τον μεσσιανισμό, διαφωνία που απορρέει από το γεγονός πως, ιουδαϊσμός και χριστιανισμός, διατηρούν μια διαφορετική έννοια της λύτρωσης. Αυτό που ο χριστιανισμός θεωρεί...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΥΘΩΝ
Αν θελήσουμε να αναλύσουμε τους σύγχρονους πολιτικούς μύθους, θα δούμε ότι δεν περιέχουν κανένα εντελώς καινούργιο χαρακτηριστικό γνώρισμα. Όλα τους τα συστατικά στοιχεία ήταν ήδη γνωστά προ πολλού. Η θεωρία του Καρλάυλ για τη λατρεία των ηρώων και η άποψή του Γκομπινώ για τις θεμελιώδεις ηθικές και διανοητικές διαφορές ανάμεσα στις ανθρώπινες φυλές είχαν συζητηθεί επανειλημμένα. Όλες όμως αυτές οι συζητήσεις περιορίζονταν κατά κάποια έννοια στο ακαδημαϊκό επίπεδο. Για να μεταβληθούν οι παλαιές ιδέες σε δραστικά και πανίσχυρα πολεμικά όπλα...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΤΗΣ ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ ΤΕΧΝΗΣ
Το κείμενο αυτό του Λούκατς για τον Τόμας Μαν γράφτηκε το 1948. (. . .) Το κύριο σώμα του βιβλίου αποτελείται από τα τρία ακόλουθα μεγάλα δοκίμια: Το πρώτο, «Σε αναζήτηση του αστού» γράφτηκε το 1945 και αναφέρεται στην ιδέα του αστικού ανθρώπου όπως διαμορφώνεται και κριτικάρεται στα μυθιστορήματά του «Τόνιο Κρέγκερ», «Οι Μπούντενμπροκς» και «Το Μαγικό Βουνό» το δεύτερο είναι αυτό που μεταφράζουμε το τρίτο, «Το παιγνιώδες ύφος», γραμμένο το 1955 ασχολείται με το σατιρικό και ειρωνικό στοιχείο του Μαν και αναφέρεται κυρίως στα μυθιστορήμα...
Διαβάστε περισσότερα...

ΧΕΓΚΕΛ ΚΑΙ ΜΑΡΞ
ΓΙΑ ΤΗ ΔΟΜΗ ΤΟΥ «ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ» ΚΑΙ ΓΙΑ ΜΕΡΙΚΕΣ ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ ΜΑΡΞ Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΥΠΑΡΞΗΣ ΣΤΗ «ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΛΟΓΙΑ» ΤΟΥ ΧΕΓΚΕΛ ΔΟΚΙΜΙΟ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ ΤΟΥ ΧΕΓΚΕΛ: I. Η ΓΕΝΙΚΗ ΙΔΕΑ ΤΗΣ ΕΓΕΛΙΑΝΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ II. ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΣΧΗΜΑ ΤΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΣΤΗΝ ΕΞΟΡΙΑ
Μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας τον Φεβρουάριο του 1945 ό,τι πιο ζωντανό υπήρχε στη χώρα, και ειδικά στη νεολαία η οποία έδωσε βαρύ φόρο αίματος στην αντίσταση κατά της ναζιστικής εισβολής και στη μετέπειτα σύγκρουση με τις δυνάμεις της βρετανικής κατοχής και το όργανό τους την Εθνική Κυβέρνηση, έμεινε έκθετο στο κλίμα της τρομοκρατίας που κλιμάκωνε η Δεξιά και η Ακροδεξιά. Η απειλή για τη ζωή τους ήταν άμεση συλλήψεις βασανιστήρια, ταπεινώσεις, θανατικές καταδίκες και τρομοκρατικές επιθέσεις ήταν στην ημερήσια διάταξη. Ταυτόχρονα, οι πιο ο...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΠΑΝΕΞΕΤΑΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΤΡΑΓΩΔΙΑ
Το σημασιακό πεδίο του ουσιαστικού "τραγωδία" και του επιθέτου "τραγικό" παραμένει εξ ίσου απροσδιόριστο με την προέλευσή του. Η καθημερινή, ιδιωματική χρήση του όρου συνδέει το "τραγικό" με εμπειρίες, πνευματικές ή υλικές, οι οποίες καλύπτουν μια γκάμα από το πλέον ασήμαντο γεγονός -"το κέικ κάηκε στο ψήσιμο"- έως τη μεγαλύτερη συμφορά και θλίψη. Το σημείο εστίασης μπορεί να είναι στενό και συγκεκριμένο, όπως σ' ένα "τραγικό δυστύχημα", ή απροσδιόριστα ευρύ, όπως στην ξεθωριασμένη φράση "τραγική αίσθηση της ζωής". Τα πολυάριθμα υβρίδια με...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΕΡΙ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ
Ο πλέον κατάλληλος τρόπος για να δώσω μια ιδέα των προβλημάτων, τα οποία με απασχόλησαν τα τελευταία τριάντα χρόνια, και της παράδοσης στην οποία ανήκει ο τρόπος με τον οποίο χειρίζομαι τα προβλήματα αυτά είναι, πιστεύω, να ξεκινήσω από την τρέχουσα εργασία μου σχετικά με τη λειτουργία της αφήγησης και από κει και πέρα να δείξω τη σχέση ανάμεσα σ' αυτή τη σπουδή μου και στις προγενέστερες εργασίες μου σχετικά με τη μεταφορά, την ψυχανάλυση, τον συμβολισμό και άλλα συναφή προβλήματα, προκειμένου, τελικά, να ξαναγυρίσω από τις μερικές αυτές...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΛΟΥΚΑΤΣ ΚΑΙ Ο ΣΤΑΛΙΝΙΣΜΟΣ
Από τα πρώτα κιόλας χρόνια της δεκαετίας του 1920, άρχισε στην ΕΣΣΔ μια διαδικασία γραφειοκρατικοποίησης κατά την οποία η παλιά φρουρά των μπολσεβίκων αντικαταστάθηκε βαθμιαία από ένα συντηρητικό στρώμα του οποίου ικανότερος εκπρόσωπος και αδιαμφισβήτητος ηγέτης ήταν ο Στάλιν. Το 1926 υπήρξε μία από τις κρίσιμες στιγμές αυτής της στροφής. Ήταν η χρονιά κατά την οποία ο Στάλιν δημοσίευσε τα Προβλήματα λενινισμού, πρώτη σαφή διατύπωση του δόγματος για τον σοσιαλισμό "σε μία μόνο χώρα", και η χρονιά κατά την οποία ο Μπουχάριν παρότρυνε τους κ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΟ ΝΟΜΟ
Η περίοδος από τον 15ο έως και τον 18ο αιώνα, περίοδος που με μικρές αποκλίσεις συνηθίζεται να αποκαλείται νεώτερη, κατέχει μια ιδιαίτερη θέση στην ιστορία του δυτικού κόσμου. Είναι εκείνη η μεταβατική εποχή, ανάμεσα στον ύστερο Μεσαίωνα και τη Γαλλική Επανάσταση, κατά την οποία το παραδοσιακό υποχωρεί, ή καλύτερα ανατρέπεται, και τη θέση του καταλαμβάνει βίαια το μοντέρνο. Την περίοδο αυτή και μέχρις ότου το νέο πνεύμα και ο φορέας του, η αστική τάξη επικρατήσουν ολοκληρωτικά, όλες οι πλευρές του πολιτισμού, από τους θεσμούς και τις κοινω...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΡΥΠΤΗ
Επέλεξα να μιλήσω ως εάν ήμουν εσύ Επέλεξα τη φωνή σου ως εάν ήμουν εγώ Είδα το χάος να με βυθίζει ως εάν ήταν το χάος της στιγμής που με γέννησε Και πρόσεξα τη συναστρία ως εάν ήταν τ' αστέρια τ' ουρανού που με κατέβαλαν Επέλεξα τη φωνή σου γιατί χωρίς αυτήν δεν θα υπήρχε χάος Κι εγώ θα εμένα βουβός τη στιγμή που εγώ θα ήμουν το άλλο του δικού σου εσύ [Από την έκδοση]...
Διαβάστε περισσότερα...

ΗΤΑΝ ΩΡΑ
Και τότε έλαμψες σαν δάκρυ κρύσταλλο Σαν σπίθα που σβήνει πάνω στο κάρβουνο Σαν βλέμμα που σκόνταψε στην απραξία Σαν να ήσουν απούσα στις γιορτές των φυλλωμάτων. [Από την έκδοση]...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΔΟΚΙΜΙΟ ΩΣ ΕΙΔΟΣ
Πρόκειται για ένα κείμενο που γράφτηκε το 1954-1958. Διαλέξαμε το κείμενο αυτό για την άτεγκτη κριτική που ασκεί στη σύγχρονή του γερμανική διανόηση. Υπερασπίζοντας το δοκίμιο για τον αποσπασματικό και "αμέθοδο" τρόπο με τον οποίο καταπιάνεται με το αντικείμενό του, καταγγέλλει ταυτόχρονα την πνευματική ανελευθερία της ακαδημαϊκής κοινότητας, την υπερβολική προθυμία της να υποτάσσεται σε αυθεντίες. Και πάνω απ' όλα καταγγέλλει "την έλλειψη πνευματικής καλλιέργειας σ' έναν πολιτισμό που δεν γνωρίζει τον home de letters". (Απόσπασμα από την...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΕΤΑΣΟΛΩΜΙΚΑ
ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΣΟΛΩΜΟ Η ΜΟΝΑΞΙΑ ΤΟΥ ΚΑΛΟΥ ΠΟΛΙΤΗ (Ο Ανδρέας Λασκαράτος και οι Ριζοσπάστες) Ο ΛΑΣΚΑΡΑΤΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ ΜΙΑ ΠΕΡΙΠΛΑΝΗΣΗ : ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΠΑΝΑΣ ( 1832 - 1896 ) ΕΠΙΜΕΤΡΟ Ανδρέα Λασκαράτου : "Ο Πνίχτης" Παναγιώτη Πανά : Ποιήματα Μικέλη Άβλιχου : Ποιήματα...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ
Από το έπος, το οποίο έως τώρα εξετάσαμε τόσο καθαυτό όσο και στις μορφές που λαμβάνει αναμειγνυόμενο με άλλα είδη, από το έπος ως ταυτότητα προήλθε η ποίηση σαν από μία κατάσταση απλότητας όπου συναθροίζεται και συνενώνεται το παν, το οποίο κατόπιν είτε υφίσταται διασπαραγμένο είτε ανακτά πάλι από τον διασπαραγμό την ενότητα. Η ταυτότητα αυτή γίνεται στην λυρική ποίηση -προϊούσης της παιδείας- θρυαλλίδα που ανάβει την έριδα και χρειάστηκε ο πλέον ώριμος καρπός της μεταγενέστερης παιδείας ώστε να συμφιλιωθεί, σ' ένα ανώτερο επίπεδο, η ίδια...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ
Κατά τη διάρκεια του χειμώνα 1945-1946 έδωσα μια σειρά διαλέξεων σχετικά με την πνευματική κατάσταση της Γερμανίας. Τα μαθήματά μου που αφιέρωσα στο πρόβλημα της ευθύνης έχουν συγκεντρωθεί εδώ. Το εισαγωγικό μάθημά μου, που έγινε στην αρχή του εξαμήνου, ίσως επιτρέψει τη διαυγέστερη κατανόηση του πνεύματος μέσα στο οποίο χειρίστηκα το πρόβλημα αυτό. Γι' αυτόν το λόγο το τοποθέτησα στην αρχή, αφήνοντας αναλλοίωτη την προφορική του μορφή. Εκδίδοντας αυτές τις σκέψεις, θα ήθελα, ως Γερμανός, να ωθήσω τους συμπατριώτες μου να αναζητήσουν τη σα...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΑΒΑΦΗΣ Ο ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ
Η Καβαφολογία ολόκληρη υπλήρξε ανέκαθεν βαθύτατα αντικαβαφική. Στην ουσία ήταν μια υπεράσπιση της ποίησης εναντίον του Καβάφη, λόγος κατακριτικός: είτε από τη θέση μιας θεωρίας περί χαρισματικών "μεγάλων" ποιητών - που θέλει τον Καβάφη στερημένο από το "ένστικτο", "τη φλόγα, το πάθος, τη "φαντασία" των "μεγάλων" ποιητών και από "την έμφυτη πρωτοτυπία με την οποία είναι προικισμένα μερικά υπέροχα πνεύματα" είτε από τη σκοπιά του αιτήματος και της επιταγής για "καθρέφτισμα των κοινωνικών καταστάσεων και περιστάσεων μέσα στην ποίηση" - που δ...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΝΙΤΣΕ ΚΑΙ ΤΟ ΕΒΡΑΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ
Το πρόβλημα των αμφίσημων, είναι αλήθεια, σχέσεων που μπορούν να διαπιστωθούν, κατά τον έναν ή τον άλλο τρόπο, ανάμεσα στη νιτσεϊκή κοσμοαντίληψη και στον ναζιστικό εθνικοσοσιαλισμό, έχει ως κύρια πηγή του την ιδιάζουσα αντίληψη του Νίτσε σχετικά με τη γερμανική και κατ' επέκταση ευρωπαϊκή κουλτούρα, η οποία συγκροτεί συνολικά το έργο του και τις ιδιαιτερότητες των θεωρητικών του εναισθήσεων. Αναμφισβήτητα, το πρόβλημα αυτό περνά μέσα από τις συμπληγάδες της νιτσεϊκής σκέψης και του καθορισμού της ως φιλοσοφικής κοσμοθεωρίας, ή εν πάση περ...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΜΥΘΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΗΡΩΑ
Διαβάζοντας κανείς τον Ρανκ, αναλογίζεται πρώτα πρώτα σε τι ορίζοντες προβληματισμών και στο γόνιμο έδαφος ποιας παράδοσης ιδεών αναπτύχθηκε ο πρώτος ψυχαναλυτικός κύκλος. Η κλασική φιλοσοφία, η αρχαιολογία, η ανθρωπολογία, η συγκριτική θρησκειολογία, η γλωσσολογία, έχοντας βρει από καιρό στη Γερμανία την πατρίδα τους, αντιπροσωπεύουν την περιρρέουσα ατμόσφαιρα, μέσα στην οποία ο διανοούμενος των αρχών του αιώνα συναντούσε το πνευματικό στίγμα του, τα αντικείμενα της συναισθηματικής και ηθικής αγωγής του, της βαθειάς συμφωνίας του και της ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΜΑΡΞΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
Η αναδρομή στις ρίζες της μαρξικής θεωρίας ενοποιεί τη σύγχρονη κριτική της έννοιας του κράτους που είχε διασπαστεί από το ιστορικό γεγονός της ύπαρξης "σοσιαλιστικών" κρατών. Μια σημερινή μαρξική κριτική του κράτους δεν μπορεί παρά να θεμελιώνεται στην κριτική της "ειδικής γνώσης" και συνεπώς στην κριτική της γραφειοκρατίας: "Ποιά είναι λοιπόν η πραγματική αρχή της καλούμενης "γνώσης" ή "ειδημοσύνης"; Η αυθεντία. Η λατρεία της εξουσίας συνιστά την κατ' εξοχήν γραφειοκρατική νοοτροπία, αντιφάσκοντας απ' αυτή την άποψη προς κάθε σύστημα γνώ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΕ ΤΙ ΧΡΗΣΙΜΕΥΕΙ ΑΚΟΜΗ Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ;
Η αξία της ενασχόλησης με τη φιλοσοφία, έχει τα τελευταία χρόνια τεθεί σε αμφισβήτηση. Κι αυτό όχι μόνο από όσους βρίσκονται έξω από αυτήν, αλλά και, με το δικό τους τρόπο, από τους ίδιους τους φιλοσόφους. Η αναζήτηση γενικών αληθειών αναμφισβήτητου κύρους έχει είτε από τα έξω καταργηθεί ως αίτημα είτε περιορισθεί, με θεωρητική επιχειρηματολογία, στη διατύπωση αρχών που αφορούν "καθαρά" θέματα μορφής, δεν αναφέρονται δηλαδή σε συγκεκριμένα περιεχόμενα. Από την άλλη μεριά, η εξακολουθητική μη δεσμευτική υιοθέτηση θετικών τρόπων σκέψης με αξ...
Διαβάστε περισσότερα...