ΕΡΑΣΜΟΣ

ΠΕΡΙ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ
Ο πλέον κατάλληλος τρόπος για να δώσω μια ιδέα των προβλημάτων, τα οποία με απασχόλησαν τα τελευταία τριάντα χρόνια, και της παράδοσης στην οποία ανήκει ο τρόπος με τον οποίο χειρίζομαι τα προβλήματα αυτά είναι, πιστεύω, να ξεκινήσω από την τρέχουσα εργασία μου σχετικά με τη λειτουργία της αφήγησης και από κει και πέρα να δείξω τη σχέση ανάμεσα σ' αυτή τη σπουδή μου και στις προγενέστερες εργασίες μου σχετικά με τη μεταφορά, την ψυχανάλυση, τον συμβολισμό και άλλα συναφή προβλήματα, προκειμένου, τελικά, να ξαναγυρίσω από τις μερικές αυτές...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΥΜΒΟΛΕΣ ΣΕ ΜΙΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΥΛΙΣΜΟΥ
Το 2004-5, δύο νεαροί αμερικανοί ακαδημαϊκοί, γερμανιστές και με ειδικό ενδιαφέρον για την Κριτική Θεωρία, ο John Abromeit και ο Eric Oberle, με τη μεταφραστική συνεργασία του Richard Wolin, είχαν την ιδέα να συλλέξουν, να μεταφράσουν και να εκδώσουν τα νεανικά κείμενα του Χέρμπερτ Μαρκούζε, γραμμένα μεταξύ 1928-32, που απηχούν την επιρροή του από τον Χάιντεγγερ και αποτελούν την πρώτη ιστορικά προσπάθεια για έναν "γάμο" μεταξύ μαρξισμού και φαινομενολογία - την ίδια ακριβώς εποχή που ο πυρήνας του Ινστιτούτου της Φραγκφούρτης πραγματοποιο...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΕ ΤΙ ΧΡΗΣΙΜΕΥΕΙ ΑΚΟΜΗ Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ;
Η αξία της ενασχόλησης με τη φιλοσοφία, έχει τα τελευταία χρόνια τεθεί σε αμφισβήτηση. Κι αυτό όχι μόνο από όσους βρίσκονται έξω από αυτήν, αλλά και, με το δικό τους τρόπο, από τους ίδιους τους φιλοσόφους. Η αναζήτηση γενικών αληθειών αναμφισβήτητου κύρους έχει είτε από τα έξω καταργηθεί ως αίτημα είτε περιορισθεί, με θεωρητική επιχειρηματολογία, στη διατύπωση αρχών που αφορούν "καθαρά" θέματα μορφής, δεν αναφέρονται δηλαδή σε συγκεκριμένα περιεχόμενα. Από την άλλη μεριά, η εξακολουθητική μη δεσμευτική υιοθέτηση θετικών τρόπων σκέψης με αξ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΒΑΛΤΕΡ ΜΠΕΝΓΙΑΜΙΝ 'Η ΤΟ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑ ΩΣ ΦΑΝΤΑΣΜΑΓΟΡΙΑ
«Το έργο τέχνης ως εμπόρευμα» - ένας τέτοιος τίτλος θα φαινόταν να προσδιορίζει μια προσέγγιση στην τέχνη ιδιαίτερα προσήκουσα σε θεωρίες εντός της μαρξιστικής παράδοσης όπως αυτή νοείται ευρύτερα. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, μόνο από την αρχή της δεκαετίας του 1930 άρχισαν να εμφανίζονται σ' αυτή την παράδοση αναλύσεις της τέχνης ως εμπορεύματος. Πρωτίστως ο Μπρεχτ και ο Αντόρνο ήταν αυτοί που προσπάθησαν να δείξουν ότι η μορφή του εμπορεύματος δεν επιδρά απλώς στους δυνητικούς αποδέκτες του και δεν επηρεάζει μόνο το περιεχόμενό του, αλλ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΜΕΣΑ ΚΑΙ ΤΟ ΕΞΩ
Ο Μάριος Μαρκίδης είναι φίλος. Μοιραστήκαμε την Πάτρα των παιδικών μας χρόνων, την Πλατεία Κλαυθμώνος και την Πλατεία Βικτωρίας των φοιτητικών, το νοσοκομείο Αιγινήτειο των μετέπειτα. Ποτέ δεν είχαμε, ούτε θα 'χουμε την ίδια αντίληψη των γεγονότων. Με τα χρόνια κατάλαβα ότι ο Μάριος μπορεί να αφήνεται στο άγγιγμά τους πιο εύκολα από τους περισσότερους από μας. Και έχει και το χάρισμα να μας παρουσιάζει αυτό το άγγιγμα με λέξεις, να μας το προτείνει με εικόνες, να μας το μεταδίδει με ιδέες. Κάθε φορά λοιπόν που τον διαβάζω ξανανιώθω τα γεγο...
Διαβάστε περισσότερα...

ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΜΥΘΟΣ
Το 1910, σε μια μελέτη του περί ουσίας και λειτουργίας, ο Έρνστ Κασσίρερ διατύπωσε την ιδέα πως το μαθηματικό σύμβολο, αυτό το τοπίο "καθαρής επιστήμης" που τις αρχές του ο Πυθαγόρας συνήγαγε παραγωγικά κι αναπαρέστησε "αύλως και νοερώς", αποτελεί έναν μετασχηματισμό της αισθητηριακής εντύπωσης - μετασχηματισμό ευθυνόμενο αποκλειστικά για οποιαδήποτε αντικειμενική αξία μπορεί να αποκτήσει η αισθητηριακή εντύπωση μέσα στη γνώση. Παράδοξη τότε υπόθεση, που πάγωνε την αυτοπεποίθηση του "απτού" και άμεσα δεδομένου στις αισθήσεις, αλλά και το α...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΕΤΑΞΥ ΣΙΝΑ ΚΑΙ ΑΙΛΕΙΜ [ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΛΛΑ]
Αφού λοιπόν παραδέχομαι πως σ' αγαπώ αφού είσαι η αγωνία μου αφού τα λόγια σου μού ντύνουν κάθε Σεπτέμβρη με μια μπλε κόλλα τα τετράδια γιατί έρχονται ώρες που μου φαίνεσαι σαν πεθαμένος; [Από την έκδοση]...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΙΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΚΑΙ Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
Θ' αρχίσουμε όχι βιογραφικά ούτε εργογραφικά αλλά συμβολαιογραφικά, ανοίγοντας την διαθήκη του Εδμόνδου Χούσσερλ. Διαβάζουμε σε ένα από τα τελευταία του κείμενα (1935): "Η πολυσυζητημένη σήμερα και κυρωμένη σε αναρίθμητα συμπτώματα της παρακμής της ζωής "κρίση του ευρωπαϊκού είναι" δεν είναι κάποιο σκοτεινό πεπρωμένο, κάποια αδιάγνωστη μοίρα, αλλά γίνεται κατανοητή και μπορεί να αντικρυσθεί στο φόντο της φιλοσοφικώς ανακαλύψιμης τελολογίας της ευρωπαϊκής ιστορίας. Προϋπόθεση όμως αυτής της κατανόησης είναι να συλληφθεί προηγουμένως το φαιν...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΝΑΣ ΠΑΡΑΔΟΞΟΣ ΕΘΝΟΚΕΝΤΡΙΣΜΟΣ
Το κείμενο που παρουσιάζουμε εδώ γράφτηκε αρχικά για το μεθοδολογικό τμήμα μιας "Εγκυκλοπαίδειας των Μυθολογιών" (εκδ. Lidis). Δημοσιεύθηκε αργότερα σε δύο συνέχειες στο Bulletin du MAUSS, τεύχη 16 (Δεκέμβριος 1985) και 17 (Μάρτιος 1986) κι εν συνεχεία αποτέλεσε το ένατο κεφάλαιο του πρώτου βιβλίου του Alain Caille, Μεγαλείο και αθλιότητα των κοινωνικών επιστημών [Splendeurs et misires des sciences sociales (Librairie Droz: Γενεύη & Παρίσι 1986)]. Ποιος είναι όμως ο Αλαίν Καγιέ; Ομότιμος καθηγητής κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Paris-Nant...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ - ΟΙ ΡΙΖΕΣ ΤΟΥ ΕΙΡΗΝΙΣΜΟΥ
Ο Καρλ Πολάνυι (1886-1964), ο μεγαλύτερος ιστορικός της οικονομίας του εικοστού αιώνα, προσωπικός φίλος και συνομιλητής του Γκέοργκ Λούκατς, του Άρνολντ Χάουζερ και του Καρλ Μανχάιμ, είναι αρκετά γνωστός ώστε να μη χρειάζεται ιδιαίτερη παρουσίαση εδώ· στα Προλεγόμενά της άλλωστε η κόρη του Kari Polanyi-Levitt, σημαντική οικονομολόγος και η ίδια, σκιαγραφεί με λίγες αδρές αλλά καίριες πινελιές την προσωπικότητα και τη σκέψη του. Το αριστούργημά του, "Ο μεγάλος μετασχηματισμός" (1944), είναι προ πολλού μεταφρασμένο και η προβληματική του απο...
Διαβάστε περισσότερα...

ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟΣ ΡΕΦΟΡΜΙΣΜΟΣ
Ο Γερμανός φιλόσοφος Γιούργκεν Χάμπερμπας δεν χρειάζεται ιδιαίτερη παρουσίαση στο ελληνικό κοινό. Αρκετά γνωστός από τις μεταφράσεις του στα ελληνικά, που τα τελευταία χρόνια πληθαίνουν, είχε την ευκαιρία να γίνει γνωστός και σ' ένα ευρύτερο, μη φιλοσοφικό κοινό κατά την τελευταία επίσκεψή του στην Αθήνα (Φθινόπωρο 1993) δίνοντας διαλέξεις στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Πολυτεχνείο. Η σχετικά πρόσφατη δημοσίευση του τελευταίου και ογκώδους έργου του Faktizitat und Geltung (1992) προκάλεσε μιαν ατελείωτη σειρά κριτικών και συζητήσεων γύρω ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ
Κατά τη διάρκεια του χειμώνα 1945-1946 έδωσα μια σειρά διαλέξεων σχετικά με την πνευματική κατάσταση της Γερμανίας. Τα μαθήματά μου που αφιέρωσα στο πρόβλημα της ευθύνης έχουν συγκεντρωθεί εδώ. Το εισαγωγικό μάθημά μου, που έγινε στην αρχή του εξαμήνου, ίσως επιτρέψει τη διαυγέστερη κατανόηση του πνεύματος μέσα στο οποίο χειρίστηκα το πρόβλημα αυτό. Γι' αυτόν το λόγο το τοποθέτησα στην αρχή, αφήνοντας αναλλοίωτη την προφορική του μορφή. Εκδίδοντας αυτές τις σκέψεις, θα ήθελα, ως Γερμανός, να ωθήσω τους συμπατριώτες μου να αναζητήσουν τη σα...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΔΙΑΛΟΓΙΣΜΟΣ
Το συγκεκριμένο κείμενο «Επιστήμη και Διαλογισμός» παρουσιάζει τα στοιχεία εκείνα που χαρακτηρίζουν τον μετά-τη-στροφή Χάιντεγγερ: Την έντονη χρήση της ετυμολογίας, την αναφορά στην ιστορία της μεταφυσικής από την αρχαιότητα ως τη νεωτερικότητα και το «παρόν» έστω της περίτεχνης (δόλιας για άλλους) αξιοποίησης της πολυσημίας των όρων στα πλαίσια μιας Ερμηνευτικής (Hermeneutik) του Είναι και της αλήθειας. Η σχέση Επιστήμης/ Διαλογισμού που αποτελεί το στοχαστικό «αντικείμενο» του κειμένου δεν ερευνάται ιστοριογραφικά και περιγραφικά αλλά ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ
Ο Leo Strauss (1899-1973) υπήρξε καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου. Η πολιτική φιλοσοφία αποτέλεσε τον κεντρικό άξονα αναφοράς και συγχρόνως τον πυρήνα του πολυσχιδούς έργου του, το οποίο, με αφετηρία τις περιπλανήσεις του στην Πλατωνική και Αριστοτελική πολιτική φιλοσοφία, αγκάλιασε το σύνολο της ιστορίας της Δυτικής σκέψης και παράδοσης σε πεδία αιχμής, τα οποία εν πολλοίς παραμένουν αμφίλογα κληροδοτήματα των φιλοσοφικών, ιστορικών, κοινωνικοπολιτικών αλλά και αισθητικών ερευνών μέχρι σήμερα. [...] Στο ανά χείρα...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ
Στο ανά χείρας κείμενό του για την μοντέρνα τέχνη και τη φιλοσοφία της, ο Hulme ρητά ομολογεί ότι ακολουθεί τις αρχές του Wilhelm Worringer σχετικά με την αναπαράσταση στις αρχαιοελληνικές, αναγεννησιακές και αρχαϊκές μορφές τέχνης, ενώ η Μπερξονική του προοπτική φαίνεται καθαρά στον χαρακτηρισμό των δύο πρώτων μορφών τέχνης ως ζωικών, χρησιμοποιώντας εμφανώς την αντίστοιχη Μπερξονική ορολογία ζωική ορμή (elan vital), πανζωικότητα (panvitalismus) κ.λπ. Ως προς την αδιάσπαστη ενότητα της τέχνης και της φιλοσοφικής κοσμοθεώρησης κάθε εποχής,...
Διαβάστε περισσότερα...

BARCO << MACAO >>
"ΝΤΙΑΝΑ": Στου ωκεανού την σκληρή ψυχοφάγα φουρτούνα, εκεί που δεν βρίσκεται να σωθώ ένα νησί κι εκεί που των πόθων μου, λέω: "Χάνεται η σκούνα" ψυχοσώστης λιμάνι, ξεπροβάλεις... Εσύ! (Από την έκδοση)...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΑΓΡΑΦΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
Τα ερωτήματα που μέσα από την Άγραφη Φιλοσοφία θέτει ο Φ. Κόρνφορντ δεν αφορούν μόνο την ανάγνωση της κλασικής ελληνικής φιλοσοφίας. Επεκτείνονται, αναμφισβήτητα, πέρα από αυτή σε μια θεμελιώδη κριτική της στάσης μας, οσάκις προσεγγίζουμε το οποιοδήποτε φιλοσοφικό κείμενο, σύγχρονο ή παλαιό, και έχουν άμεση σχέση με τον τρόπο με τον οποίο επιχειρούμε κάθε φορά να εισπράξουμε αυτή την «περί της ουσίας γιγαντομαχία» μέσα από τους προσωπικούς δρόμους της πολιτείας των Ιδεών. (. . .) (ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΠΙΘΥΜΙΑΣ
Τα τέσσερα δοκίμια, που συναπαρτίζουν αυτό το βιβλίο, απόπειρες επανασύνδεσης του φροϋδικού κειμένου με τη φιλοσοφική κοίτη του, στηρίζονται σε μιαν απαίτηση του Νίτσε: Πρέπει να ψάξουμε να βρούμε τον εαυτό μας, έλεγε το γεγονός ότι τον αγνοούμε έχει τους λόγους του. . . Η ψυχανάλυση ανιχνεύει αυτούς τους λόγους, μέσα στον λόγο. Στην παράδοξη συνάντηση του σώματος με την απορία του (που συνηθίσαμε να ονομάζουμε νεύρωση, παραπραξία, γλίστρημα της γλώσσας), η ψυχανάλυση θέτει το ερώτημα του υποκειμένου της απορίας, καθώς και του τόπου στον ...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΓΚΑΙΤΕ ΩΣ ΚΡΙΤΙΚΟΣ
Λίγοι γνωρίζουν στη χώρα μας τον γερμανό φιλόλογο και ιστορικό της λογοτεχνίας Ernst Robert Curtius (1886-1956). Περισσότεροι θα γνωρίζουν μάλλον τον παππού του, Ernst Curtius (1814-1896, εξελληνισμένα: Ερνέστος Κούρτιος, που το όνομά του φέρει μία οδός της Άνω Κυψέλης στην Αθήνα) διακεκριμένο ιστορικό, συγγραφέα μίας τρίτομης επιδραστικής Ιστορίας της Ελλάδος και Αρχαιολόγο, στον οποίο οφείλονται οι πρώτες ανασκαφές στην Ολυμπία, που θα οδηγήσουν, ανάμεσα σε άλλα, στην ανεύρεση του Αγάλματος του Ερμή του Πραξιτέλη το 1877. [...] (Από το ε...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΩΣ ΠΟΙΗΤΙΚΗ
(...) Με το κείμενο αυτό ο Stolleis έρχεται να κλονίσει την προκατάληψη που υπάρχει εναντίον της γερμανικής διανόησης, ότι δηλαδή δεν είναι επαρκώς στοχαστική απέναντι στο ποσοστό δημιουργικής φαντασίας και αυθαιρεσίας που ενυπάρχει στα επιστημονικά, στη συγκεκριμένη περίπτωση στα ιστοριογραφικά κείμενα. Μάλιστα, ο συγγραφέας με παρρησία δεν διστάζει να αναγνωρίσει τούτο: ότι στο χώρο των ιστορικών επιστημών τα όρια μεταξύ ενός ιστοριογραφικού κειμένου και ενός μυθιστορήματος είναι ρευστά. Έτσι, φαίνεται ο Stolleis να παραβιάζει τη συνορ...
Διαβάστε περισσότερα...