ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ΝΕΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ - ΜΝΗΜΩΝ

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΣΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
Ο 19ος αιώνας, ο αιώνας του αστικού πολιτισμού, είχε πολλές και σπουδαίες πνευματικές επιτυχίες, αλλά η πανεπιστημιακή ιστορική επιστήμη, που τότε ακριβώς αναπτύχθηκε, δεν συμπεριλαμβάνεται σ' αυτές. Πραγματικά, σημειώνεται μια οπισθοχώρηση σ' όλους τους τομείς -εκτός από τις τεχνικές της έρευνας- συγκριτικά με τις, συχνά κακοτεκμηριωμένες, θεωρησιακές και εξαιρετικά γενικευτικές μελέτες, με τις οποίες, όσοι έζησαν την πιο ριζικά επαναστατική εποχή, τον αιώνα της γαλλικής και της βιομηχανικής επανάστασης, επιχειρούσαν να κατανοήσουν τις με...
Διαβάστε περισσότερα...

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ
(. . .) O τίτλος της εισήγησης, μου λέει ότι πρόκειται να μιλήσουμε για ιστορική έρευνα και ιστορική παιδεία υπάρχει κ’ ένας υπότιτλος: πραγματικότητες και προοπτικές. Εξυπακούεται ότι δεν πρόκειται να εκφωνήσω ένα λογίδριο για την ιστορική μέθοδο ούτε να εκθέσω κάποιο πρόγραμμα για την ανάπτυξη των ιστορικών σπουδών στην Ελλάδα: απλώς θα ήθελα να θυμίσω τους γενικούς κανόνες γύρω από τους οποίους κινείται η ιστορική έρευνα με το συνώνυμό της, θα έλεγα, την ιστορική παιδεία και με το κατηγόρημά της, τις προοπτικές θα ήθελα να θυμίσω περι...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΠΟΛΙΤΗΣ ΠΕΤΡΟΣ ΣΚΥΛΙΤΖΗΣ ΟΜΗΡΙΔΗΣ 1784-1872
Στα ερμηνευτικά του εθνικισμού και των εθνικών κινημάτων σχήματα, που έχουν προταθεί από την σχετική βιβλιογραφία, σημαντική θέση κατέχουν οι ομάδες των πρωτοπόρων και υπερμάχων της εθνικής ιδέας, οι δυναμικές μειοψηφίες των ακτιβιστών, χάρη στην δράση των οποίων η εθνική ιδεολογία παύει υπό ορισμένες προϋποθέσεις να είναι υπόθεση ολίγων διανοουμένων και εμπνέει κινήματα, τα οποία στο όνομα του έθνους στοχεύουν σε ανατρεπτικές πολιτικές και πολιτισμικές αλλαγές. Στην ελληνική περίπτωση ποιό άραγε είναι το μέγεθος, η σύνθεση, η ποιότητα και...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΝΗΜΩΝ, ΤΕΥΧΟΣ 15,1993
ΕΙΡΗΝΗ ΡΕΝΙΕΡΗ Ανδρονίκιο: ένα καππαδοκικό χωριό κατά τον 19ο αιώνα ΤΖΕΛΙΝΑ ΧΑΡΛΑΥΤΗ Εμπόριο και ναυτιλία τον 19ο αιώνα. Το επιχειρηματικό δίκτυο των Ελλήνων της διασποράς. Η "χιώτικη" φάση (1830 - 1860) ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΕΤΡΑΚΗ Η διαδικασία ένταξης και καθήλωσης των χωρικών στο εργοστάσιο. Η περίπτωση των Θεσσαλών στην κλωστοϋφαντουργία "Αιγαίο" του Λαυρίου (1960 - 1980) ULRICH MOENNIG Ο S. Schultze και ο A. Fr. Woltersdorf πελάτες στο βιβλιοπωλείο του Bortoli στη Βενετία (1750). Με προσθήκες και συμπληρώσεις στην Ελληνική Βιβλιογραφία ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ Δ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΑΡΞΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑ
Η μαρξιστική ή ιστορική υλιστική ιστοριογραφία έχει αναμφισβήτητα προσφέρει μερικές από τις παραγωγικότερες και προκλητικότερες αναλύσεις της νεότερης κοινωνικής και οικονομικής ιστοριογραφίας. Αυτό είναι γεγονός τόσο για τη Βρετανία και την Ευρώπη, δυτική και ανατολική, όσο και για τις Η.Π.Α. καθώς και για εκείνες τις χώρες οι οποίες κατατάσσονται, ομολογουμένως κάπως άκομψα, από τους πολιτικούς και οικονομικούς σχολιαστές στον Τρίτο Κόσμο. Και όμως, η μαρξιστική ιστορία και έρευνα παραμένει στη Βρετανία (και κατέληξε πρόσφατα στη Γαλλία)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ
Ο όρος ιστορία των εννοιών ορίζει σήμερα ένα αυτόνομο πεδίο ιστορικής έρευνας διακριτό από τη γλωσσική ιστορία, την ιστορία των ιδεών, την ιστορία της φιλοσοφίας, την ιστορία της πολιτικής σκέψης, τη διανοητική ιστορία. Οι διαφορετικές ορολογίες που χρησιμοποιήθηκαν για να περιγράψουν διαφορετικούς τρόπους προσπέλασης του αντικειμένου της, που είναι η γλωσσική οργάνωση της (ιστορικής) εμπειρίας, μαρτυρούν για τις ποικίλες διαδρομές που ακολούθησε ανάλογα με τη χώρα και τη γλώσσα στην οποία εφαρμόστηκε. (. . .) Η επιλογή των μεταφρασμένων κ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΟΥ ΟΔΕΥΕΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ;
Από τότε που εμφανίστηκε ο άνθρωπος πάνω στη γη μπορούμε να πούμε πως το ουσιώδες της ιστορίας του διαφαίνεται στις μετατροπές που διαδοχικά επέφερε στο τοπίο. Καταστροφές, αλλαγές, κατασκευές τοπίων: αυτά τα τρία στοιχεία εκδηλώθηκαν πολύ νωρίς στην ιστορία του ανθρώπου και, σε συνάρτηση με την εξέλιξή του, προσέλαβαν χαρακτήρες όλο και πιο ξεκάθαρους, έκδηλους. Αν η δράση ενός μόνο ανθρώπου πάνω στο περιβάλλον είναι ήδη σημαντική, η δράση ενός μεγαλύτερου αριθμού ανθρώπων μπορεί να έχει τροποποιητικές συνέπειες απόλυτα καθοριστικές. (. ....
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΙΣ (1776-1830)
Η "Εποχή των Επαναστάσεων", όπως την έχει ονομάσει ο Eric Hobsbawm στο κλασικό πλέον έργο του, ορίζεται από τον μετασχηματισμό που υπέστη η ανθρωπότητα με σημείο αφετηρίας τη Γαλλική Επανάσταση του 1789 και καταληκτήριο σημείο τις επαναστάσεις του 1848 στην Ευρώπη. Στο διάστημα αυτό, όλες σχεδόν οι χώρες αισθάνθηκαν τις συνέπειες της "διττής" επανάστασης, περισσότερο πολιτικής στη Γαλλία και βιομηχανικής στην Αγγλία, που έθεσε τα θεμέλια της αστικής φιλελεύθερης κοινωνίας. [...] (Από τον πρόλογο της έκδοσης)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΑ ΕΜΠΟΡΙΚΑ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ ΤΗΣ ΒΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΗ (ΔΙΤΟΜΟ)
Μια ανακοίνωση με τίτλο Τεργέστη μια πόλη της διασποράς σε συμπόσιο με γενικό θέμα τη Νεοελληνική Πόλη θα ξένιζε πραγματικά αν δεν κάλυπτε την ανακοίνωση αυτή το πρώτο σκέλος του υπότιτλου: Οθωμανικές κληρονομιές. Οι οικονομικοκοινωνικοί παράγοντες και η ιστορική συγκυρία, που αποτελούν το πλαίσιο για τη νέα φάση στην εξέλιξη των παροικιών στις αρχές του 18ου αι. είναι συνακόλουθα μετασχηματισμών στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Οι σχέσεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κυρίως με τη Μοναρχία των Αψβούργων, ιδιαίτερα μετά τη συνθήκη του Passarow...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΝΑΥΤΙΛΙΑ 1453-1850
Η μελέτη αυτή δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά εδώ και δέκα χρόνια. Η παρούσα έκδοση της είναι απλή επαναδημοσίευση. Το γεγονός ότι δεν έκανα καμιά αναθεώρηση του κειμένου δεν πρέπει να ερμηνευτεί σαν απόδειξη της οριστικότητάς του. Δεν υπάρχει μελέτη πού να μπορεί ν' αντισταθεί στις εισβολές νέων κριτικών θέσεων και ν' αδιαφορήσει στη συσσωρευτική διαδικασία της επιστημονικής γνώσης. Η λειτουργία της επιστήμης είναι οργανική και υπόκειται στο νόμο της ανάπτυξης και αλλαγής. Δέχτηκα λοιπόν την επαναδημοσίευση του κειμένου χωρίς αλλαγές έχοντας ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΡΑΒΙΚΗ ΑΝΟΙΞΗ
Στο παρόν κείμενο επιχειρείται η συστημική ανάλυση του γεωσυμπλόκου της Ευρύτερης Μέσης Ανατολής με γνώμονα τον γεωπολιτικό παράγοντα του ισλαμιστικού κινήματος, και του σιιτικού και του σουνιτικού. Η υποστηριζόμενη άποψη είναι ότι η ασκούμενη γεωστρατηγική από τους αγγλοσαξονικούς δρώντες του υπερ-συστήματος του συγκεκριμένου γεωσυμπλόκου αποσκοπεί στη στρατηγική αναχαίτισης [containment] του ρωσικού και κινεζικού δρώντος από το μεσογειακό υποσύστημα, με συμμάχους το Κατάρ, την Τουρκία, τη Σαουδική Αραβία και κάποια από τα Ηνωμένα Αραβικά...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΤΟΝ 19ο ΑΙΩΝΑ
ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ 1. ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ 2. ΤΟ «ΕΡΓΟ» 3. Η ΕΞΟΙΚΕΙΩΣΗ ΜΕ ΤΗ ΝΕΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ 4. Ο ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ Η ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΣ ΤΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ 5. Η ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΕΙ ΤΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ 6. H ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ 7. Η ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΣΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ ΑΙΩΝΑ 8. ΟΙ ΔΕΚΑΕΤΙΕΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΦΑΣΕΩΝ ΕΠΙΜΕΤΡΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΕΓΓΡΑΦΩΝ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ RESUME...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΠΟΛΗ ΣΤΟΥΣ ΝΕΟΤΕΡΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ
Η Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού προσπάθησε, με το διεθνές συνέδριο «Νεοελληνική πόλη: Οθωμανικές κληρονομιές και ελληνικό κράτος» που διοργάνωσε το 1984, να απογράψει, συγκριτικά με άλλες χώρες, το επίπεδο των σχετικών σπουδών στην Ελλάδα. Όπως φαίνεται από τα Πρακτικά του συνεδρίου, που εξέδωσε το 1985 η Εταιρεία, η προσπάθεια αυτή απέβη χρήσιμη και καρποφόρα: δεκάδες οι σύνεδροι, ιστορικοί και αρχιτέκτονες Έλληνες και ξένοι, πολλές πρωτότυπες ανακοινώσεις, διάθεση για επιστημονικό διάλογο. Δεκατρία χρόνια αργότερα, η ίδια Εταιρεία (με...
Διαβάστε περισσότερα...

ΟΔΗΓΟΣ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΑΡΧΕΙΟΥ ΕΡΜΟΥΠΟΛΗΣ 1821-1949 (ΛΟΥΚΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ, ΠΟΛΕΜΗ ΠΟΠΗ)
Ο πυρήνας του αρχείου εντοπίστηκε το καλοκαίρι του 1975. Το μισό υλικό ήταν στοιβαγμένο σ' ένα δωμάτιο του δημαρχιακού μεγάρου το οποίο κάποτε ήταν το δημοτικό φαρμακείο. Το υπόλοιπο βρισκόταν σ' έναν από τους "πύργους" του ίδιου μεγάρου, και σ' άλλους χώρους. Το φθινόπωρο του 1975 η Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού δέχθηκε να αναλάβει την ταξινόμηση του αρχείου. Την άνοιξη του 1976 μια ομάδα πήγε στην Ερμούπολη για να διερευνήσει τη φύση και την έκταση του υλικού. Διαπιστώθηκε ότι τα χρονικά όρια κυμαίνονταν από το 1830 περίπου ως τα τέλη...
Διαβάστε περισσότερα...

ΔΡΟΜΟΙ ΚΟΙΝΟΙ
Ένα βράδυ, πριν από μερικά χρόνια, σε μια συγκέντρωση του «Μνήμονα» στην οδό Ζωσίμου, κάποιος από τους παρόντες μαθητής της Αικατερίνης, είχε την ιδέα να της αφιερωθεί ένας τόμος με κείμενα γραμμένα από μαθητές της στο Νεοελληνικό Ινστιτούτο της Σορβόννης. Όσοι συμφοιτητές βρισκόμασταν εκεί αρχίσαμε να σχεδιάζουμε την υλοποίησή του. Κι όσοι ειδοποιήθηκαν αργότερα αντέδρασαν με τον ίδιο ενθουσιασμό. Αποφασίστηκε να συμβάλει ο καθένας και η καθεμιά ανάλογα με το «γνωστικό αντικείμενο» που τώρα υπηρετεί, ώστε να καταγραφούν οι πολλαπλές όψεις...
Διαβάστε περισσότερα...

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΣΚΟΥΦΟΣ
Τα τελευταία χρόνια, στις καθημερινές κουβέντες μας με τη Δέσποινα, ο Σκούφος ήταν πάντοτε παρών. Και κουβεντιάζαμε πολύ, για προσωπικά και φιλολογικά, ακόμα και για τη μέθοδο και την προσέγγιση του ιστορικού στα πρόσωπα και στα πράγματα της δουλειάς του. Μιλούσαμε για το Σκούφο κι έβλεπα πώς και πόσο η δουλειά της αυτή μετρούσε μέσα της κι ήθελε να την προχωρήσει, να της δώσει οριστική μορφή, να την τυπώσει. Πιο βιαστική εγώ της έλεγα να τελειώνει τέλος πάντων με το Σκούφο, αρκετές ειδήσεις είχε μαζέψει, τα δελτία σωρεύονταν στο σπίτι και...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΣΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΠΟΛΗ
Η έκθεση αυτή δεν γράφτηκε με την πρόθεση να παρουσιάσει έναν εξαντλητικό πίνακα όσων μελετών έχουν γίνει στη Γαλλία για τις πόλεις του 18ου και του 19ου αιώνα. Ας μας συγχωρεθεί λοιπόν και η φαινομενικά αυθαίρετη, αν όχι ιδιότροπη επιλογή, και τα κενά που τυχόν παρουσιάζει. Η επιθυμία μας είναι να συνδέσουμε στενά τούτο εδώ το δοκίμιο με το γενικό θέμα «Από την προβιομηχανική στη βιομηχανική πόλη» με τις εννοιολογικές και μεθοδολογικές επιλογές που συνεπάγεται μια τέτοια διατύπωση, με τα συγκεκριμένα ερωτήματα που εγείρει. (. . .) (ΑΠΟ ΤΗ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΝΗΜΩΝ, ΤΕΥΧΟΣ 8
ΜΕΛΕΤΕΣ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΕΚΧΡΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ (15ος-16ος ΑΙ.) ΟΙ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1862. Ο ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ «ΡΗΓΑΣ ΦΕΡΑΙΟΣ» ΠΟΛΙΤΕΥΟΜΕΝΟΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ 19ου ΑΙΩΝΑ Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΕΠΤΑΝΗΣΙΩΝ ΣΤΑ ΟΡΛΩΦΙΚΑ (1770) ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΒΕΝΕΤΙΑΣ ΤΟ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΚΟΜΜΑ 1832-1833. ΑΠΟ ΤΗΝ ΗΤΤΑ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑΓΚΩΝΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΤΑΔΙΩΞΗ ΣΥΓΚΡΙΤΙΣΜΟΣ ΤΟ ΜΟΝΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΡΗΓΑ ΤΟΥ 1797. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ Η ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ...
Διαβάστε περισσότερα...