ΙΔΡΥΜΑ ΜΩΡΑΙΤΗ

ΤΟ ΧΡΗΜΑ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ
Το χρήμα στην αρχαιότητα, την ελληνική αλλά και ευρύτερα του μεσογειακού κόσμου, ήταν βαρύ. Όπως ασφαλώς αντιλαμβάνονται όσοι είναι κάπως εξοικειωμένοι με την αρχαία ελληνική ιστορία, δανείζομαι τη διατύπωση αυτή από μια γνωστή πληροφορία σχετικά με την αρχαϊκή Σπάρτη. Λεγόταν δηλαδή ότι ο νομοθέτης της, ο Λυκούργος, ακύρωσε όλα τα χρυσά και αργυρά νομίσματα, επιβάλλοντας μόνο τα σιδηρά. Αλλά και αυτά τα έκανε πολύ βαριά και ογκώδη, προσδίδοντάς τους μικρή αξία. Έτσι, για τη φύλαξη μιας ασήμαντης αμοιβής χρειαζόταν ολόκληρη αποθήκη, και γι...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
Και ο Emile Brehier στην πολύτομη Ιστορία του της Φιλοσοφίας ακολούθησε, την παραδομένη πορεία: Ελλάδα, Ρώμη, πρώτοι χριστιανικοί αιώνες, Λατινική Δύση, Άραβες, Εβραίοι, Αναγέννηση, νεώτεροι χρόνοι ως τις αρχές τον αιώνα μας. Είδε όμως ό ίδιος ότι έτσι δοσμένο το σώμα της Ιστορίας της Φιλοσοφίας δεν αντιπροσώπευε στην ολότητα της την κίνηση των ιδεών επάνω στις οποίες οικοδομήθηκε ο σημερινός, ό ευρωπαϊκός πολιτισμός. Κι αυτό γιατί άφηνε έξω δύο σπουδαία τμήματα: το ένα, η συμβολή της Ασίας με τους πανάρχαιους πολιτισμούς της κατά τη συνά...
Διαβάστε περισσότερα...

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ (1945-1995)
Μαζευτήκαμε απόψε μερικοί συγγραφείς προκειμένου να καταθέσουμε, όπως έλεγε η πρόταση που αποδεχτήκαμε, την προσωπική μας μαρτυρία σχετικά με το θέμα "Ιστορική πραγματικότητα και νεοελληνική πεζογραφία: 1945-1995". Δεν αποφεύγω λοιπόν να ορκιστώ ενώπιόν σας, με κάθε καλή διάθεση, ότι θα πω την αλήθεια και μόνον την αλήθεια για να υπερασπιστώ, όπως μπορώ, τις ιδιομορφίες που αποκτά στη λογοτεχνία η λεγόμενη "ιστορική πραγματικότητα". Κυρίες και κύριοι, το πρώτο που καταθέτω ως αλήθεια είναι ότι ο συγγραφέας είναι εκείνος ο θνητός, που κατεξ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΑΘΗΝΑ ΣΗΜΕΡΑ
ΘΕΑΝΩ Σ. ΤΕΡΚΕΝΛΗ: ΤΟΠΙΟ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΘΗΝΑ- ΜΙΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΕΞΕΡΕΥΝΗΣΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΕΙΣΗΓΗΣΗΣ Στο πλαίσιο του Συμποσίου της Εταιρείας Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας για την Αθήνα, η εισήγηση αυτή υιοθετεί τη ματιά του Τοπίου, με την επιδίωξη να εισαγάγει τον παράγοντα του Τοπίου στην συζήτηση για τη σύγχρονη Αθήνα. Από κάποιες βασικές εννοιολογήσεις και γεωγραφικές προσεγγίσεις του τοπίου, η εργασία περνάει στην παρουσίαση πέντε αξιωματικών αρχών ανάγνωσης του Τοπίου, μέσα από τις οποίες καταθέ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΝΕΟΙ ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ: ΦΙΛΟΛΟΓΟΙ - ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ
[...] Το θέμα της διδακτορικής μου διατριβής αφορά ειδικότερα τις διαγλωσσικές μεταφράσεις της περιόδου 1870-1909. Τα χρονικά όρια της έρευνας είναι προφανώς συμβατικά: το 1870 επιλέγεται ως αρχή της δεκαετίας όπου εκδίδονται οι πρώτες ημερήσιες εφημερίδες, οι οποίες παραχωρούν περίοπτη θέση στις επιφυλλίδες, άρα και στις μεταφράσεις, και ως έτος του πρώτου Οικονόμειου μεταφραστικού αγώνα το συμβατικό τέλος, το 1909, είναι η χρονιά του κινήματος στο Γουδί (ιστορικό όριο) αλλά και του φουτουριστικού μανιφέστου, το οποίο μεταφράζεται την ίδ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟΜΕΣ, ΡΗΞΕΙΣ ΚΑΙ ΑΔΡΑΝΕΙΕΣ ΣΤΗ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ (19 ΚΑΙ 20 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2013)
Κυρίες και Κύριοι, Από τομές, ρήξεις και αδράνειες η μεταπολεμική μας ιστορία, άλλο τίποτα. Με ποια λέξη θα χαρακτηρίσουμε κάθε γεγονός είναι ζήτημα κάθε ομιλητή. Το βέβαιο είναι ότι οι ταχύτητες που προσέλαβαν οι εξελίξεις μετά τον δεύτερο μεγάλο πόλεμο οδήγησαν σε συνεχείς μεταβολές και ανέδειξαν αντιθέσεις, καθυστερήσεις και βαθιές αλλαγές στις κοινωνικές σχέσεις. Στην ελληνική κοινωνία, σ' αυτόν τον τόσο εφήμερο χώρο, όπου η ιστορία δεν είχε προλάβει να αποθέσει ρίζες αιωνόβιες, οι αλλαγές δεν λειτούργησαν πάντοτε ως κέρδος - ίσως να λ...
Διαβάστε περισσότερα...

30 ΧΡΟΝΙΑ
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΑΛΕΞΗ Νίκος Χουρμουζιάδης: Το χρονικό της τριακονταετίας Αλέξανδρος Αργυρίου: Θεωρήσεις και αναθεωρήσεις της κριτικής σκέψης στο Μεσοπόλεμο Γιάννης Δάλλας: Κ. Βάρναλης προς Γ. Αποστολάκη: μία άγνωστη γραφή του αντιλόγου του (ένας αλληγορικός λίβελος) Μαρία Πολίτη: Η καλή ακρόαση και ο «Λόγος παρηγορητικός περί δυστυχίας και ευτυχίας» Θανάσης Τζαβάρας: Η φιλόφρονος υποδοχή της ψυχανάλυσης στην Εταιρία Σπουδών Αλέκα Καραδήμου - Γερολύμπου: Μεταμορφώσεις του αστικού χώρου στη νεότερη ελληνική πόλη Σπύρος Ασδραχάς: Αιτούμενα της Ισ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΝΗΜΟΣΥΝΗΣ ΘΡΕΜΜΑΤΑ
Η έκδοση αυτού του αφιερώματος υποκινήθηκε από μια χρονική συγκυρία, όπου συναντήθηκε η οδυνηρή αίσθηση της απουσίας του Αντώνη Μωραΐτη με μια πανηγυρική επιβεβαίωση της παρουσίας του: συμπληρώθηκαν δέκα χρόνια από το τέλος του φυσικού βίου του και είκοσι από την ίδρυση της "Εταιρείας Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας", κορύφωση των πνευματικών βιωμάτων του. Πρόκειται για μια σημαντική περίπτωση υπέρβασης των ορίων του χρόνου, εφόσον ο άνθρωπος, ως πηγή ζωής, επιβιώνει μέσα από τις ζωογόνες συνέπειες των υλοποιημένων ορα...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΒΙΑΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΠΙΕΣΗΣ (15-18 ΜΑΡΤΙΟΥ 2005)

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
(...) «Το γενεσιουργό αίτιο για τη συγγραφή του ήταν το να δημιουργηθεί μια "τράπεζα" εικόνων του λεξιλογίου, που θα βοηθούσε στην αντιμετώπιση φωνολογικών προβλημάτων των παιδιών καθώς επίσης και στην αντιμετώπιση άλλων διαταραχών του προφορικού και του γραπτού λόγου. Βέβαια, πέρα από τη χρησιμότητά του στο πλαίσιο της αποκατάστασης, μπορεί επίσης να αποτελέσει πολύτιμο βοήθημα για τη δημιουργία γλωσσικών δραστηριοτήτων στο νηπιαγωγείο και το δημοτικό σχολείο. Η ανάγκη δημιουργίας λοιπόν του "Εικονογραφημένου λεξιλογίου" προέκυψε απ' την ...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΚΑΡΔΙΝΑΛΙΟΣ ΤΗΣ ΙΣΠΑΝΙΑΣ
Στο δράμα του Henry de Montherland "Ο Καρδινάλιος της Ισπανίας" συγκρούονται δυό ιστορικά πρόσωπα: η βασίλισσα της Καστίλλης Ιωάννα η Τρελή (Juana la Loca) και ο Καρδινάλιος της Ισπανίας Φραγκίσκος Χιμένες ντε Θισνέρος (Francisco Jimenes de Cisneros). Κατά τη διαμόρφωση των δραματικών χαρακτήρων, ο συγγραφέας έχει σεβασθεί τα ιστορικά δεδομένα, αλλ' έχει εξάρει τα στοιχεία που φωτίζουν το νόημα του έργου του. (...) Ένας ζοφερός διαλογισμός, που φανερώθηκε κατά καιρούς, από την αρχαιότητα έως τα χρόνια μας, πότε ως φιλοσοφική ή θεολογική δι...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΟΡΟΙ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
"ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΡΕΜΜΥΔΑΣ: ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΗ" Αγαπητοί φίλοι, Η κατάσταση που έχει διαμορφωθεί εξαιτίας του εν λειτουργία συστήματος επιλογής για την Τριτοβάθμια εκπαίδευση μοιάζει να είναι ή σχεδόν όλοι υποστηρίζουν ότι είναι εκρηκτική: οι Γενικές Εξετάσεις, όπως είναι η επίσημη ονομασία τους, από τρόπος ή και μηχανισμός εισαγωγής στα Ανώτατα και Ανώτερα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα έχουν μεταβληθεί σε οξύτατο κοινωνικό πρόβλημα που δεν αγγίζει μόνο το εκπαιδευτικό μας σύστημα -αν γι' αυτό μπορούμε να πούμε "μόνο"- ή μόνο τη σταδιοδρομία των νέων, αλλά ολόκλ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΟΦΟΚΛΗ: ΟΙΔΙΠΟΔΑΣ ΤΥΡΑΝΝΟΣ
(. . .) Η οικεία αμεσότητα του ιαμβικού τριμέτρου για τον αρχαίο ακροατή πιέζει, και με την αφηγηματική του διάσταση, να επιλέγει κάποιο αντίστοιχο για τη νεοελληνική αισθαντικότητα επιβάλλει δηλαδή στίχο εύληπτο, το ίδιο οικείο, με την ίδια αναλογία σε αφηγηματική δυνατότητα. Ο στίχος της εθνικής μας λαλιά, ο ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος, που μας κληροδότησαν αιώνες λαϊκής και προσωπικής ποιητικής επιλογής, φαίνεται να καλύπτει με φυσικές αναλογίες την αναγκαιότητα αυτή, καθώς διασφαλίζει μια βιωματική σχεδόν αντιληπτικότητα και μεταφέρει...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΚΛΗΡΟΣ ΤΟΥ ΜΕΣΗΜΕΡΙΟΥ
Ο «Κλήρος του Μεσημεριού» όπως το «Άσμα Ασμάτων», είναι ένας ύμνος καθαρός (pur) προς την απόλυτη, την καθαυτό μαγγανεία, την απεριόριστη σ’ ένταση και αδέσμευτη από μέτρα και κάθε λογής κανόνες. Και στα δύο αυτά έργα κυρίαρχο στοιχείο είναι αποκλειστικά το πάθος, ένα στοιχείο που κατέχει όλα τα συστατικά του πυρός, φλέγει, καθαιρεί, απομονώνει και επομένως είναι καταργητικό κάθε έννοιας του κακού, του άσχημου, του απαγορευμένου, του αταίριαστου φτάνει αυτό να υπάρχει ανόθευτο και κυρίαρχο, και όλα τ’ άλλα καταργούνται (...). (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΣΠΑΣΜΕΝΗ ΣΤΑΜΝΑ
Η κωμωδία αυτή στηρίζεται, ενδεχομένως, σε κάποιο ιστορικό γεγονός, για το οποίο όμως δεν μπόρεσα να βρω πουθενά ακριβέστερες πληροφορίες. Την αφορμή μου έδωσε μια χαλκογραφία που είδα στην Ελβετία πριν από πολλά χρόνια. Παρίστανε πρώτα πρώτα ένα δικαστή, που καθόταν σοβαρός στην έδρα· μπροστά του, όρθια, μια γριά κρατούσε τη σπασμένη στάμνα κι έμοιαζε να δείχνει το άδικο που την είχε βρει· κατηγορούμενος ήταν ένα παλικάρι, χωρικός, που ο δικαστής τον κεραυνοβολούσε σαν να είχε ήδη πεισθεί για την ενοχή του, κι εκείνος υπερασπιζόταν τον ε...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΑ ΠΕΔΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΤΟΥ ΑΛΕΞΗ ΔΗΜΑΡΑ
Το έργο του Αλέξη Δημαρά έκανε μια ουσιαστική τομή στη σχετική ελληνική βιβλιογραφία, καθώς για πρώτη φορά, αρχές της δεκαετίας του 1970, εγκαινιάζει την ιστορία της εκπαίδευσης με το ευρύτερα γνωστό και πολυδιαβασμένο δίτομο έργο του, "Η μεταρρύθμιση που δεν έγινε". Η ιστορία της εκπαίδευσης αρχίζει με αυτό το έργο. Υπήρχαν, βεβαίως, έως τότε αρκετά δημοσιεύματα με τίτλο "ιστορία της εκπαίδευσης", έχουν όμως μια θεμελιώδη διαφορά. Αποτελούν εξιστορήσεις των δεδομένων, εξελίξεων, μεταρρυθμίσεων κτλ. στον τομέα της εκπαίδευσης, με τρόπο σχε...
Διαβάστε περισσότερα...

ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ (4 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2010) / ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΙ ΤΗΣ ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗΣ (1 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2012)
Οι οθωμανικές αρχειακές πηγές, ως επί το πλείστον προϊόντα μιας γραφειοκρατίας η οποία έπρεπε να ικανοποιήσει συγκεκριμένες ανάγκες, ιδιαίτερα τις φοροεισπρακτικές, δεν μπορούν ασφαλώς να φωτίσουν όλες τις πτυχές της ιστορικής πραγματικότητας· παρουσιάζουν πρώτιστα την οπτική της οθωμανικής διοίκησης για τα πράγματα και αντικατοπτρίζουν κυρίως τη σχέση της Υψηλής Πύλης με τους υπηκόους της. Αλλά και αυτό δεν είναι δυνατό παρά μόνο στις περιπτώσεις κατά τις οποίες ο οθωμανικός διοικητικός μηχανισμός λειτουργούσε κανονικά. Αρκεί να σκεφτούμε...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΕΛΕΤΑΙ ΚΑΙ ΑΡΘΡΑ (ΧΑΡΤΟΔΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ)
Ήδη από τον πρώτον καιρόν μετά τον θάνατον του Ιωάννου Συκουτρή, ευθύς ως την πρώτην κατάπληξιν, την βωβήν διαμαρτυρίαν, τον πόνον δια τον πρόωρον και άδικον χαμόν, διεδέχθη στωικώτερον αντίκρυσμα της αδοκήτου απουσίας, ζωηρά υπήρξεν η ενδιάθετος παρόρμησις να συγκεντρωθούν και επανεκδοθούν τα έργα του, δια να αναβιώση δια μέσου αυτών η πνευματική και η ηθική παρουσία του και να καταστή ευρύτερον προσιτή η πνευματική του κληρονομιά. Η επίμονος ζήτησις των πραγματειών του και του επί μακράν σειράν ετών εξηντλημένου Συμποσίου, ποικίλαι εκδηλ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΝΗΜΗ ΑΛΚΗΣ ΚΥΡΙΑΚΙΔΟΥ-ΝΕΣΤΟΡΟΣ
Την Τετάρτη, 29 Μαρτίου 1989, μισό ακριβώς χρόνο μετά τον θάνατο της Άλκης Κυριακίδου - Νέστορος, η Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας οργάνωσε τιμητική εκδήλωση στην μνήμη της. Προλόγισε ο Τίτος Πατρίκιος και μίλησαν ο Κ. Θ. Δημαράς, ο Αλέξης Πολίτης, ο Γρηγόρης Σηφάκης και η Νόρα Σκουτέρη-Διδασκάλου. Η έκδοση αυτή συγκεντρώνει τα κείμενα των ομιλιών με την σειρά που εκφωνήθηκαν. (Από την έκδοση)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΟΥΣΑΦΙΡΑΙΟΙ ΣΤΟ ΣΤΕΠΑΝΤΣΙΚΟΒΟ
[. . .] Το "Χωριό Στεπαντσίκοβο" αφηγείται ένα κωμικοτραγικό επεισόδιο που συμβαίνει σ' ένα αγρόκτημα χαμένο μέσα στην απέραντη στέπα (και μέσα στη "θλίψη της Ρωσίας"). Σ' ένα χώρο αποκομμένο από την Ιστορία, δηλαδή από κάθε ενδιαφέρον για τα δημόσια πράγματα που θα ιεραρχούσε τα ατομικά πάθη, μια σύναξη από αργόσχολους και παράσιτους συνωμοτεί πίσω από τη ράχη του γαιοκτήμονα που τους φιλοξενεί, ενός απόστρατου συνταγματάρχη με παιδική αθωότητα, για να τον εμποδίσει να παντρευτεί την κοπέλα που αγαπά. [...] Η ιδέα να διασκευάσω για το θέα...
Διαβάστε περισσότερα...