ΚΑΡΔΑΜΙΤΣΑ

ΝΕΩΤΕΡΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ
Ο τόμος αυτός, που τιτλοφορείται «Νεωτερική Ελληνική Λαογραφία», περιλαμβάνει άρθρα, μελετήματα, ανακοινώσεις σε Συνέδρια και ορισμένες επιφυλλίδες σε Αθηναϊκές εφημερίδες, που δημοσιεύθηκαν από το 1983 μέχρι το 2005 και έχουν την ίδια θεματολογική οπτική. Δημοσιεύεται επίσης, σε παράρτημα, μια πρόσφατη μελέτη του συγγραφέα, που αναφέρεται σε ιστορικά, θεωρητικά και άλλα θέματα Νεωτερικής Λαογραφίας. Όλα τα κείμενα αναφέρονται σε θέματα μιας Σύγχρονης ή Νέας Λαογραφίας. Ο όρος Νεωτερική Λαογραφία προτιμήθηκε, γιατί, κατά κύριο λόγο, παρακο...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΥΣΤΡΑΣ
Ο Μυστράς, η βυζαντινή πρωτεύουσα του Μοριά, ή αλλοιώς της Πελοποννήσου, που τα ερείπιά του είναι διασπαρμένα στην πλαγιά ενός μικρού λόφου στους πρόποδες της οροσειράς του Ταϋγέτου, ιδρύθηκε το δέκατο τρίτο αιώνα, μετά την κατάκτηση της χερσονήσου από τους Φράγκους. Η Σπάρτη, λίγα χιλιόμετρα μακρύτερα στην πλούσια κοιλάδα του Ευρώτα, ήταν μια πόλη φημισμένη από την εποχή της ωραίας Ελένης και έγινε ο αγαπημένος τόπος διαμονής των Φράγκων πριγκίπων. Για να την προστατεύσει από τις ανυπότακτες ορεινές φυλές, ο Γουλιέλμος ο Βιλλαρδουΐνος, πρ...
Διαβάστε περισσότερα...

Οι πρώιμοι Σλάβοι
Μια μεγάλη περιοχή της Ευρώπης κατοικείται σήμερα από λαούς που μιλούν σλαβικές γλώσσες, ενώ στην κεντρική Ευρώπη η περιοχή που εποικίστηκε από αυτούς στο παρελθόν ήταν μεγαλύτερη απ' ό,τι σήμερα. Συνολικά, πάνω από το ήμισυ της Ευρώπης, με όρους εδαφικής έκτασης (εάν όχι και δημογραφικά) κατοικείται από κοινότητες που μιλούν μία από τις πολλές σλαβικές γλώσσες και διαλέκτους. Παρόλα αυτά, η καταγωγή και η πρώιμη εξέλιξή τους παραμένουν λίγο κατανοητά. Στην περίοδο που πραγματευόμαστε εδώ, φαίνεται ότι οι Σλάβοι επεκτάθηκαν από μια σχετικά...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΞΙΕΣ
«Πολιτισμός και αξίες» είναι ο τίτλος που οι εκτελεστές της πνευματικής διαθήκης του Wittgenstein έδωσαν σε μια συλλογή παρατηρήσεων οι οποίες δεν έχουν ειδικό φιλοσοφικό χαρακτήρα, αλλά επεκτείνονται και σε άλλες περιοχές της πνευματικής σφαίρας, όπως η θρησκεία, η τέχνη (η μουσική, η αρχιτεκτονική και η λογοτεχνία ειδικότερα), η ψυχολογία κ.τ.λ. Οι παρατηρήσεις αυτές βρίσκονται εγκατεσπαρμένες στα Κατάλοιπα του φιλοσόφου και εκτείνονται όλες -πλην μίας- σε μια χρονική περίοδο από το 1929 ώς το 1951, τη χρονιά του θανάτου του. Επομένως α...
Διαβάστε περισσότερα...

ΛΕΞΙΚΟ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΩΝ ΣΥΜΒΟΛΩΝ
Κατά τη διάρκεια μιας ανάγνωσης, όταν επισκεπτόμαστε ένα μουσείο ή μια εκκλησία, με την ευκαιρία ενός θεάματος και σε πολλές άλλες περιπτώσεις συναντούμε σύμβολα που σχετίζονται με τον χριστιανισμό. Τα σημεία αυτά, που συχνά αποτελούν κληρονομιά από τον ιουδαισμό και αποσκοπούν να εκφράσουν με τρόπο συνθετικό και υποβλητικό τις αλήθειες της χριστιανικής Πίστης, έχουν σημαδέψει βαθειά το μεσογειακό και το δυτικό πολιτισμό. Στο έργο αυτό προτείνονται περισσότερα από 500 σύμβολα, αριθμοί, χρώματα, ζώα, φυτά ή αντικείμενα, η κατανόηση των οποί...
Διαβάστε περισσότερα...

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΚΟΣΜΟΣ
Η ετυμολογία της λέξεως κοσμολογία (κόσμος και λόγος) προσφέρει μια πρώτη ιδέα για το περιεχόμενο του όρου. Πρόκειται, κατ' ουσία, για την επιστήμη του κόσμου στο σύνολό του, η οποία πρέπει να περιλαμβάνει την έρευνα του υλικού σύμπαντος, χωρίς, όμως, να εμπίπτει στο χώρο των φυσικών επιστημών. Η χρήση της λέξης κόσμος δηλώνει από μόνη της την αρμονία και την τάξη, την οποία οι αρχαίοι έλληνες διέκριναν γύρω τους. Στην εποχή, όμως, που εξετάζεται στο βιβλίο αυτό, στους μέσους χρόνους και την αναγέννηση, η διάκριση δεν ήταν σαφής. Οι φιλόσο...
Διαβάστε περισσότερα...

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΕΙΚΟΝΟΛΟΓΙΑ
Για τον Ι.Ν. Θεοδωρακόπουλο, η βυζαντινή τέχνη συνιστά μία αποκάλυψη της βυζαντινής σκέψης. Το παρόν βιβλίο είναι αποτέλεσμα μίας έρευνας επάνω στην κατηγορία του ηθικο-αισθητικού σε σχέση με την βυζαντινή φιλοσοφία, έρευνα η οποία βρήκε μία πρώτη έκφραση σε σχετικό άρθρο μου (βλ. βιβλιογραφία), σε αντιπαραβολή προς την πρωτότυπη έκφραση της εν λόγω κατηγορίας στην σκέψη του Κίρκεγκααρντ. Ότι η πρώτη πρόσβαση στην βυζαντινή κουλτούρα είναι ηθικο-αισθητικής τάξης αποτελεί μάλλον κάτι το αυτονόητο και είναι αποστολή της φιλοσοφικής σκέψης να...
Διαβάστε περισσότερα...

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ
"Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ", παρά τις εργασίες των τελευταίων πενήντα χρόνων που σχεδόν την ανανέωσαν, παραμένει πάντα, και ιδίως στη Δύση, αντικείμενο επίμονων προκαταλήψεων. Πολλοί από τους συγχρόνους μας, όπως ο Μοντεσκιέ και ο Γίββων, τη θεωρούν ακόμη συνέχεια και παρακμή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Από κάποια ασυναίσθητη επίδραση μιας προαιώνιας μνησικακίας, από κάποια σκοτεινή ανάμνηση θρησκευτικών παθών που έχουν ξεχαστεί, εξακολουθούμε να κρίνουμε τους Έλληνες του Μεσαίωνα όπως τους έκριναν οι σταυροφόροι, που δεν τους...
Διαβάστε περισσότερα...

ΟΙ ΙΝΔΟΕΥΡΩΠΑΙΟΙ
Είναι δύσκολο να σχεδιάσουμε ένα ηθικό πορτρέτο των Ινδοευρωπαίων, δηλαδή να προσδιορίσουμε τις σταθερές του χαρακτήρα τους, αλλά είναι εύκολο να γνωρίσουμε τα ιδανικά τους, χάρη στους παραδοσιακούς ποιητικούς λογότυπους, φυσικό φορέα της ιδεολογίας, και χάρη στα ονόματα των προσώπων: όνομα οιωνός [nomen omen: το όνομα αποτελεί οιωνό], το όνομα που δίνουν σε ένα παιδί δείχνει τί περιμένουν από αυτό. Τέλος, το πρόβλημα της νοοτροπίας τέθηκε με αφετηρία τα γλωσσικά δεδομένα: η συζήτηση για την ύπαρξη αφηρημένων ονομάτων μέσα στη γλώσσα επικα...
Διαβάστε περισσότερα...

ΗΘΙΚΗ ΚΑΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
Η πολιτική, είτε ως "προσπάθεια οριοθέτησης του θεωρητικού πλαισίου μέσα στο οποίο κινείται ο κοινωνικός βίος", είτε ως "επιχείρηση διευθέτησης των ποικίλων πλευρών της ανθρώπινης εμπειρίας ώστε να επιτευχθεί η κοινή δράση", απασχόλησε έντονα τους μεγαλύτερους φιλοσόφους. Από αυτούς κάποιοι (Πλάτων, Αριστοτέλης, Rousseau) υπέταξαν την πολιτική στην ηθική οραματιζόμενοι μια πολιτική ουτοπία, μια λογική κατασκευή, δηλαδή, που αρνείται το χρόνο, άλλοι υποστήριξαν την αυτονομία της πολιτικής (Hobbes) οραματιζόμενοι τη γέννηση μιας νέας θετικής...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΠΟ ΤΗ ΣΤΟΑ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
Στο παρόν βιβλίο θα προσπαθήσω να αναδείξω κάποιες όψεις των μεταμορφώσεων που υπέστη η έννοια του βίου και του φιλοσοφικού συστήματος από τη Στοά στον Χριστιανισμό και έως το Βυζάντιο, σε αναφορά και προς την πλατωνική και τη νεοπλατωνική παράδοση. Η προσπάθειά μου δεν περιορίζεται σε αυτό που ονομάζεται έρευνα περί των πηγών (Quellenforschung), κυρίως επειδή αυτή η τελευταία δεν μπορεί να ερμηνεύσει αυτή την ίδια τη συνέχεια της σκέψης. Κι όμως, η κίνηση της σκέψης είναι ό,τι ενδιαφέρει πρώτιστα τη φιλοσοφία. Δεν είναι, ακόμη, η εδώ έρευ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΘΗΝΑ 479-431 π.Χ.
Η παρακολούθηση της οικοδομικής δραστηριότητας στην Αττική κατά την περίοδο που εκτείνεται από την απόκρουση των Περσών (479 π.Χ.) μέχρι το τέλος του πελοποννησιακού πολέμου (404 π.Χ.) προσφέρεται ιδιαίτερα για την γνωριμία όχι μόνο των αρχιτεκτονικών μορφών της κλασικής αρχαιότητας αλλά και των ιστορικών συνθηκών, της ζωής, που τις διαμόρφωσαν. (. . .) (ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΥΡΙΠΙΔΟΥ: ΑΝΔΡΟΜΑΧΗ
Ο καθηγητής P.T. Stevens, με την κριτική και σχολιασμένη αυτή έκδοση της Ανδρομάχης του Ευριπίδη, επιδιώκει να προσφέρει στον προχωρημένο σπουδαστή της αρχαίας ελληνικής φιλολογίας ένα αξιόλογο βοήθημα για τη μελέτη της σημαντικής αυτής τραγωδίας. Στόχος των σχολίων είναι να συμβάλουν στην ερμηνεία του κειμένου και, με τον τρόπο αυτό, να ανοίξουν ένα παράθυρο στον κόσμο της αρχαιότητας. Το αρχαίο κείμενο και το κριτικό υπόμνημα προέρχονται από την έκδοση του G. Murray στη σειρά των Oxford Classical Texts. (Από την έκδοση)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΘΕΟΣ ΚΑΙ ΝΟΜΟΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΣΟΦΙΣΤΙΚΗ
Αντικείμενο της παρούσας μελέτης είναι η σοφιστική φιλοσοφία. Ο σκοπός της είναι μια νέα ανάγνωση των όσων περί της διδασκαλίας των σοφιστών μάς έχουν παραδοθεί, ώστε να φωτιστεί ο εσώτατος πυρήνας αυτών και να ανευρεθούν τα σημεία αναφοράς τους. Κυρίως δε τα σημεία των διδασκαλιών εκείνων που αναφέρονται στη φυσική θεολογία και στην αντίθεση φύσης-νόμου, διδασκαλιών που όχι μόνο δέσποσαν στην πνευματική δημιουργία του 5ου π.Χ. αιώνα, αλλά σημάδεψαν και την εν γένει πορεία του δυτικού πολιτισμού. [...] (Από τον πρόλογο της έκδοσης)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΜΑΝΤΕΙΑ
Η λειτουργία των μαντείων της Αρχαίας Ελλάδας και η επίδρασή τους στη δημόσια και ιδιωτική ζωή των τότε κατοίκων της είναι μια περιοχή που, ενώ παρουσιάζει τεράστιο ενδιαφέρον, παραμένει σχεδόν άγνωστη σε μας τους Νεοέλληνες, Με το βιβλίο «Ελληνικά μαντεία» του H.W. Parke ελπίζουμε πως θα καλυφθεί επιτυχώς το κενό αυτό, και γιατί το έργο απευθύνεται στο ευρύτερο κοινό, διατηρώντας ταυτόχρονα τον επιστημονικό του χαρακτήρα, και γιατί ο αναμφισβήτητα προικισμένος συγγραφέας του, καθηγητής της Αρχαίας Ιστορίας στο Trinity College του Πανεπιστ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ
Τα έργα που διάλεξα να περιλάβω σ' αυτό το ανθολόγιο έχουν δύο βασικά χαρακτηριστικά: Δίνουν λαβές για φιλοσοφική συζήτηση και παρέχουν ένα μοντέλο αντίληψης του κόσμου, έναν τρόπο να βλέπουμε τον κόσμο διαφορετικά από ό,τι συνηθίζαμε. Δεν είναι τα μόνα που θα μπορούσαν να αναλυθούν ως προς τις φιλοσοφικές τους προεκτάσεις ούτε τα καλύτερα της κινηματογραφικής παραγωγής, αν και, κατά τη γνώμη μου, είναι όλα τους αριστουργήματα. Είναι όμως σίγουρα από εκείνα που κατεξοχήν σε κάνουν να φιλοσοφείς. Και, τουλάχιστον για μένα, η τέχνη που σε κά...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ
Τα δέκα κείμενα, εκτός των δύο εισαγωγικών, που βλέπουν σήμερα το φως της δημοσιότητας στον συλλογικό αυτόν τόμο, αποτελούν οι, κατάλληλα εκ των υστέρων επεξεργασμένες, ανακοινώσεις, οι οποίες έγιναν κατά τη διάρκεια της ημερίδας η οποία οργανώθηκε στις 15 Μαΐου 1993 από τους εκδοτικούς οίκους Καρδαμίτσα και Δελφίνι και την οποία μου ζητήθηκε να συντονίσω, για την καλύτερη γνωριμία του ελληνικού κοινού με το σημαντικό έργο του διακεκριμένου Γάλλου κοινωνιολόγου Pierre Bourdieu και ιδιαίτερα το σχετικό με την κοινωνιολογία της παιδείας (της...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΙΣΧΥΛΟΣ
Ο Αισχύλος (525/4-456/5 π.Χ.) είναι ο δημιουργός της τραγωδίας. Από τα 90 δράματα που έγραψε σώθηκαν επτά τραγωδίες, μεταξύ των οποίων μια «θεματική τριλογία», και περίπου 650 αποσπάσματα. Αυτά τα έργα συγκίνησαν το αθηναϊκό κοινό, εντυπωσίασαν τους ομοτέχνους του, και ήταν ικανά ακόμη και μετά την μοιραία εξαφάνιση των περισσοτέρων, να θέλξουν το θεατρικό και το αναγνωστικό κοινό και να δώσουν επανειλημμένως έμπνευση σε συγγραφείς κάθε είδους μέχρι σήμερα. Ο Lossau στην παρούσα Εισαγωγή προσπαθεί να συγκεράσει το βέβαιο με το πιθανό, προκ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΛΑΩΝ ΠΟΥ ΤΙΣ ΜΙΛΟΥΝ
Πριν από δύο χιλιάδες χρόνια, στις όχθες του Σηκουάνα, μιλούσαν γαλατικά και λατινικά. Τον καιρό του Καρλομάγνου, άκουγες στο ίδιο μέρος να μιλούν λατινικά που είχαν αλλάξει πολύ, ή μια γερμανική διάλεκτο που τη λέμε «παλαιά φραγκονική» - αλλά τα γαλατικά είχαν εξαφανιστεί. Επί Ούγου Καπέτου (ο οποίος χρίστηκε βασιλιάς της Γαλλίας το 987), τα λατινικά είχαν γίνει αυτό που οι ρομανιστές αποκαλούν «τα αρχαιότερα γαλλικά», και πάει λέγοντας. Ότι οι γλώσσες εγγράφονται στην ιστορία μοιάζει αυτονόητο... κι ωστόσο, η ιστορία των γλωσσών σπανίως ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΟΣΜΟΥ
Το παρόν εγχειρίδιο μελετά την τέχνη και την αρχαιολογία των αρχαίων Ελλήνων. Δεν μελετά την "τέχνη από την Ελλάδα". Στα αρχαία χρόνια, ελληνόφωνοι λαοί ζούσαν στη λεκάνη της Μεσογείου και πέρα από αυτήν. Η Μασσαλία στη νότια Γαλλία ιδρύθηκε από Έλληνες, το ίδιο και η Νάπολη στην Ιταλία, η Σεβαστούπολη στην Ουκρανία και η Κανταχάρ στο Αφγανιστάν. Η Σικελία και το νότιο τμήμα της Ιταλίας είχαν τόσες ελληνικές πόλεις ώστε η περιοχή ήταν γνωστή στην αρχαιότητα ως "Μεγάλη Ελλάδα". Επιπλέον, αυτές οι περιοχές δεν αποτελούσαν την περιφέρεια της ...
Διαβάστε περισσότερα...