ΠΟΥΡΝΑΡΑΣ

Η ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΚΑΙΝΗΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ
(...) Στις σελίδες που ακολουθούν θα παρουσιάσουμε, στο μέτρο που αυτό είναι δυνατό, το κλίμα - πολιτικό, κοινωνικό και θρησκευτικό που επικρατούσε στις πόλεις της Μακεδονίας κατά την εποχή, στην οποία αναφέρονται τα βιβλία της Καινής Διαθήκης και κυρίως οι Πράξεις των Αποστόλων. Από αυτήν την άποψη η προσέγγισή μας είναι ιστορική, με την έννοια ότι αποπειράται να περιγράψει μια ιστορική πραγματικότητα, αυτήν των τριών μακεδονικών πόλεων, Φιλίππων, Θεσσαλονίκης και Βέροιας, κατά τα μέσα περίπου του 1ου αι. μ.Χ. Για το λόγο αυτό γίνεται ευρ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ 20ου ΑΙΩΝΑ
Η ραγδαία εξέλιξη των βιβλικών σπουδών κατά τις τελευταίες δεκαετίες όχι μόνο στον διεθνή αλλά και στον ελληνόφωνο χώρο συνοδεύεται από μια αυτονόητη βιβλιογραφική έκρηξη, η συγκέντρωση της οποίας όσο κι αν είναι έργο δυσχερές, είναι ωστόσο πολύ χρήσιμο για τους ερευνητές, ιδιαίτερα για τους νέους ερευνητές που ασχολούνται με βιβλικά θέματα. Στον παρόντα τόμο συγκεντρώσαμε την Ελληνική Βιβλική Βιβλιογραφία τον 20ου αιώνα και συγκεκριμένα των ετών 1900-1995. Παρόμοια προσπάθειά μας το 1977 περιείχε τη βιβλιογραφία μιας δεκαπενταετίας, ήτοι ...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΜΕΤΑΞΑΚΗΣ ΩΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΑΘΗΝΩΝ
Είναι εξόχως συναρπαστική η πολυκύμαντη ζωή και πολυσχιδής δράση του από Κιτίου μητροπολίτου Αθηνών και μετέπειτα οικουμενικού πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, κατόπιν δε πατριάρχου Αλεξανδρείας, Μελετίου Μεταξάκη. Το γεγονός αυτό αποτελούσε για μένα, ήδη κατά το τέλος των σπουδών μου, πρόκληση για να ασχοληθώ ερευνητικά με την προσωπικότητα και το έργο του σπουδαίου αυτού εκκλησιαστικού ηγέτη. Η παλαιά εκείνη επιθυμία μου αναζωπυρώθηκε, όταν, προ ενός έτους, ερευνώντας στη Μπενάκειο Βιβλιοθήκη, βρήκα στο περιοδικό "Εκκλησιαστικός Κήρυξ" 11 ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΝΟΜΟΚΑΝΟΝΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΤΩΝ ΛΑΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΕΚΛΟΓΗ ΤΩΝ ΕΠΙΣΚΟΠΩΝ
Η συμμετοχή των λαϊκών στην εκλογή των επισκόπων είναι ένα ζήτημα που διαχρονικά προκαλεί αρκετές συζητήσεις. Κατά καιρούς προβλημάτισε και απασχόλησε την ιεραρχία της Εκκλησίας, την ακαδημαϊκή σκέψη, αλλά και τους απλούς πιστούς. Καρπός του προβληματισμού αυτού υπήρξε η διατύπωση δύο κυρίως απόψεων. Η πρώτη αντλώντας επιχειρήματα από την πράξη της Εκκλησίας της Αποστολικής και μεταποστολικής, κυρίως, εποχής υποστηρίζει ότι η εκλογή των επισκόπων πρέπει να γίνεται με την ψήφο του κλήρου και του λαού. Η μη εφαρμογή της πράξεως αυτής νοθεύει...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΒΕΝΕΤΟΙ (1777-1779)
Ο "άγιος των σκλάβων" Κοσμάς ο Αιτωλός (1714-1779 είναι από τις λίγες πνευματικές μορφές του τουρκοκρατούμενου ελληνισμού που το έργο τους αποτέλεσε αντικείμενο τόσο ευρείας και πολύπλευρης μελέτης. Όποιος θα είχε την υπομονή να φυλλομετρήσει την πολυσέλιδη βιβλιογραφία του Κώστα Σαρδελή θα διαπίστωνε με έκπληξη το πλήθος των μελετών που αναφέρονται στη δράση του "κοσμοκαλόγερου". Θα διαπίστωνε ακόμη εύκολα ότι οι εργασίες είναι συνήθως γραμμένες από ερασιτέχνες ιστορικούς, οι οποίοι αποτιμούν με ποικίλους τρόπους την προσφορά του: Για πολ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΟΙ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΟΥ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΕΥΘΥΜΙΟΥ (1302/3)
ΠΡΟΛΟΓΟΣ I.ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ II. Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΔΙΑΤΗΡΗΣΕΩΣ ΤΩΝ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΩΝ III. ΤΟ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ IV. ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ V. ΤΑ ΔΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ VI. Η ΤΕΧΝΗ ΤΩΝ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΩΝ ΤΟΥ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΟΥ VII. ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΟΥ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗ VIII. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ IX. ΣΧΕΔΙΑ X. SUMMARY. LIST OF FIGURES AND DRAWINGS XI. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ XII. ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΜΝΗΜΕΙΩΝ, ΤΟΠΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΠΩΝ XIII. ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΚΟ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΥΜΝΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΠΟΙΗΣΙΣ
Ο μετά χείρας τόμος, ο δεύτερος της Εισαγωγής εις την Βυζαντινήν Φιλολογίαν (ο πρώτος επεγράφη ΚΛΕΙΣ της Βυζαντινής Φιλολογίας, γ' εκδ. 1965) περιλαμβάνει το μεγαλύτερον τμήμα της Βυζαντινής Ποιήσεως (λογίας) και Υμνογραφίας. Ειδικώς ηυξημένα είναι τα μέρη τα αφορώντα εις τον Ρωμανόν, τον Ακάθιστον, τον Ανδρέαν Κρήτης, τον Ιωσήφ Ξένον. Προσετέθησαν κεφάλαια ολόκληρα και ανεθεωρήθη η προηγουμένη έκδοσις (1958) επιμελώς, εν όψει της εν τω μεταξύ βιβλιογραφίας και των εκδοθέντων κειμένου, καθώς και των ιδίων μου εργασιών. Προσεφωνήθη δε και π...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΠΡΟΣ ΤΙΤΟΝ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΠΑΥΛΟΥ
(. . .) Οι ποιμαντικές επιστολές αποτελούν μίαν ενότητα όσον αφορά στη θεολογία, τη γλώσσα, τα προβλήματα που αντιμετωπίζονται και τον εν γένει περίγυρό τους. Την εσωτερική αυτή ενότητά τους καταβάλαμε προσπάθεια να αποδείξουμε, και γι’ αυτό ο συσχετισμός με τις άλλες δύο ποιμαντικές και η συχνή αναφορά και παραπομπή σ’ αυτές, όχι μόνο στην εισαγωγή, όπου αναπόφευκτα συνεξετάζουμε και τις τρεις, αλλά και στην ερμηνεία, ήταν το κύριο μέλημά μας. (. . .) (ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΟΛΟΓΟ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΓΙΟΠΟΙΗΣΕΙΣ
Ο μακαριστός Μανουήλ Γεδεών (1851-1943), Μέγας Χαρτοφύλαξ και Χρονογράφος της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας και πρόσεδρο μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, είναι ένας από τους πολυγραφωτέρους Έλληνες λογίους, ιστοριοδίφες και συγγραφείς. Ο καθηγητής Χ.Γ. Πατρινέλης, πού πριν από δέκα χρόνια δημοσίευσε αναλυτική αναγραφή των δημοσιευμάτων του, τα ανεβάζει σε αριθμό ρεκόρ: 748 ("Δημοσιεύματα Μανουήλ Γεδεών, αναλυτική αναγραφή", Ακαδημία Αθηνών, Κέντρον Ερεύνης του Μεσαιωνικού και Νέου Ελληνισμού, Αθήναι 1974). Η διαμόρφωση του Βυζαντινού Εορτολογί...
Διαβάστε περισσότερα...

Τα θεμέλια της πίστεως (σκληρόδετη έκδοση)
Το θέμα, περί το οποίον περιστρέφεται το ανά χείρας έργον, υπήρξεν εις εμέ τα μάλα προσφιλές. Επί έτη και έτη το διεπραγματεύθην εις οικιακάς παραδόσεις, από της έδρας γυμνασίων και παρθεναγωγείων και από του ύψους του εκκλησιαστικού άμβωνος. Λαμβάνων υπ' όψιν πάντοτε το μικρόν ή μέγα ακροατήριόν μου ηπλοποίουν ή συνέσφιγγον το γλωσσικόν μου ύφος, ανέπλεον εις θεωρίας ή διηγούμην ιστορήματα, εμήκυνον ή εβράχυνον τον λόγον, παρέθετον τούτο ή εκείνο το υλικόν, αναλόγως της ηλικίας, της αντιλήψεως, της διανοητικότητος και των θρησκευτικών ανα...
Διαβάστε περισσότερα...

ΓΡΗΓΟΡΙΑΝΑ Α'
Τα κείμενα του παρόντος τόμου καλύπτουν ένα τμήμα από τη μελέτη των έργων του αγ. Γρηγορίου του Θεολόγου για μία δεκαπενταετία. Η συγκέντρωση και δημοσίευσή των στην παρούσα μορφή, έστω και σχετικά καθυστερημένα προήλθε από την ανάγκη της επιστημονικής απαντήσεως για την ατεκμηρίωτη επίθεση που υπέστησαν, ιδίως εκείνα που γράφτηκαν ως αναίρεση επιστημονικών θέσεων άλλων ερευνητών. Η γράφουσα προσπάθησε ωστόσο να αποφύγη την προσωπική αντιπαράθεση, αφού στις περισσότερες περιπτώσεις δεν υπήρχε έστω και προσωπική γνωριμία. [...] (Από τον πρό...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΠΑΥΛΟΥ ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΣ ΚΟΡΙΝΘΙΟΥΣ ΕΠΙΣΤΟΛΗ
Το υπόμνημα αυτό απευθύνεται καταρχή στον Έλληνα σπουδαστή. Μπορεί όμως να ικανοποιήσει γενικότερα και τις απαιτήσεις του Έλληνα διανοούμενου που ενδιαφέρεται για τέτοια βιβλία. Οι άνθρωποι απεχθάνονται σήμερα τα μακρά βιβλία. Διαβάζουν όμως κάτι σύντομο, που κατευθύνει το ενδιαφέρον σε ουσιώδη θέματα. Γι' αυτό θεωρήσαμε κι εμείς σκόπιμο, την παράθεση κάθε μικρής ή μεγαλύτερης περικοπής του κειμένου να συνοδεύομε με νεοελληνική μετάφραση, ώστε να μην υπάρχει κανένα σημείο του κειμένου χωρίς κάποιο φως φυσικά, υπομνηματίζομε το κείμενο, επ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΘΕΙΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΚΟΛΛΥΒΑΔΩΝ
Η λεγόμενη λειτουργική αναγέννηση, περί της οποίας γίνεται εκτενής λόγος τα τελευταία χρόνια, προϋποθέτει τη γνώση της παραδόσεως έτσι όπως καταγράφεται στις ποικίλες λειτουργικές πηγές της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Η λειτουργική πράξη διαμορφώνεται στην πορεία του χρόνου και ακολουθεί τις ιδιαιτερότητες κάθε μίας εποχής και τόπου. [...] Οι πατέρες του Φιλοκαλικού Κινήματος των λεγομένων Κολλυβάδων δι' έργων και λόγων κήρυξαν τον πλούτο της ορθοδόξου πνευματικότητος και συνέβαλαν στην πνευματική αναγέννηση του υπόδουλου ορθοδόξου λαού. Βασική π...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΕΤΕΡΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Η ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΤΟΥ ΞΕΝΟΥ
Στον τρόπο σκέψης τον πολιτισμού της ύστερης Νεωτερικότητας (17ος-20ος αιώνας) ο φιλοσοφικός λόγος συμπίπτει με τη ριζική άρνηση της ετερότητας του άλλου: η εμπειρία της μη-υπαγώγιμης και μη-αναγώγιμης μοναδικότητας κοινωνίας ή (και) ακοινωνησίας τον άλλου με το(ν) άλλο αποκλείεται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο και για τον ίδιο λόγο που το άλλο αφορίζεται ως ξένο, ως παντελώς αλλότριο προς το αίτημα της ιδιοτελούς αυτονομίας του υποκειμένου. Με την παρουσία αυτού του "ξένου" που πάντα εκπροσωπείται στο "πρόσωπο" του Θεού, του παιδιού, του ενήλ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΒΙΒΛΙΚΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ (ΠΡΩΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)
Η ανάγνωση ενός κειμένου της ελληνικής ή της θύραθεν γραμματείας μοιάζει με ένα συναρπαστικό εξερευνητικό ταξίδι. Αυτό συμβαίνει και με την ανάγνωση του σημαντικότερου κειμένου της χριστιανικής γραμματείας, αυτού της Καινής Διαθήκης. Το ταξίδι αυτό γίνεται μαγευτικότερο, όταν κάποιος επιχειρήσει να προσεγγίσει το κείμενο όχι ως απλός και ταπεινός αναγνώστης του ιερού βιβλίου των χριστιανών, αλλά ως εξερευνητής -μελετητής, που διαβαίνει τα ίδια μονοπάτια που κατέγραψε και καταγράφει ο άνθρωπος, καθώς εξερευνά τον κόσμο των κειμένων. Ένα τέτ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΕΒΔΟΜΗ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΣΥΝΟΔΟΣ
Η όσο το δυνατόν αμεσότερη συνάντησή μας με τις πηγές της πίστεως και η προσέγγιση του προβληματισμού των πιστών των πρώτων αιώνων, που έφεραν στην Εκκλησία την ύλη και το φορτίο του κόσμου προς εξαγιασμό και αποκάθαρση από το φόβο αλλοτρίων δυνάμεων, συνοδεύει στον παρόντα καιρό τις αναζητήσεις μας. Αυτή μας δημιουργεί συγκίνηση και δέος όταν μας αποκαλύπτει την υψηλή ανταπόκριση των Πατέρων και Διδασκάλων στο αίτημα των πιστών και στη διευθέτηση των συναφών προβλημάτων. Ακολουθώντας τα κείμενα των Πρακτικών της Ζ' Οικουμενικής Συνόδου, η...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΡΕΦΕΣΘΕ
[...] Ας αναφέρουμε τα διάφορα αίτια με τον σκοπό να εξετάσουμε ευρύτερα το σπουδαιότερο, αυτό ακριβώς που αποτελεί το αποψινό θέμα μας. Δηλαδή το πώς πρέπει να τρέφεται κανείς. Το μεγαλύτερο σφάλμα του ανθρώπου είναι η απομάκρυνσή του από την φύση. Ο άνθρωπος που κολακεύεται ν' αυτοαποκαλείται λογικό ον, έκαμε την ασυγχώρητη ανοησία ν' απαρνηθή την φύση, την οποία πολλές φορές θεωρεί άγρια, βάρβαρη, αυθαίρετη και ατελή με την πρόθεση να καταστρατηγήσει τους νόμους της και να την διορθώσει, επεμβαίνοντας με το λογικό του. Με αυτά θέλω να π...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΑΛΑΙΑΣ ΚΑΙ ΚΑΙΝΗΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ
(. . .) Σκοπός μου σε τούτο το έργο είναι ν' ασχοληθώ μόνο με τα βιβλικά κείμενα Παλαιάς και Καινής Διαθήκης. Όμως, απλώς ενδεικτικά στο Προλόγισμα και στις περαιτέρω αναλύσεις γίνονται λίγα γενικά σχόλια και μερικές αναφορές σε έργα της πατερικής παράδοσης, μόνο και μόνο για να τονιστεί αυτή η οργανική συνέχεια της ιστορικής κοινότητας, όπου βλάστησαν τα βιβλία της Αγίας Γραφής διατηρούμενα με ερμηνεία και κατανόηση. (. . .) Με την προσπάθειά μου σ' αυτό το έργο επιθυμώ να δώσω στον αναγνώστη τα κεντρικά και τα βασικά σημεία του κάθε βιβλ...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ
Η Ορθόδοξη Εκκλησία, ήδη από τα πρώτα βήματά της, με τη διδασκαλία των θεοφόρων Πατέρων της έχει καταθέσει ολοκληρωμένες απαντήσεις για το "μυστήριο " του ανθρώπου συνδεδεμένο με τον Θεό και τον κόσμο... Καθώς ο άνθρωπος εγκεντρίζεται στη θεανθρώπινη ζωή της κοινότητάς της ανακαινίζεται. Από ατομική ύπαρξη αναδεικνύεται και ολοκληρώνεται ως πρόσωπο γίνεται "καινός άνθρωπος", "συγγενής Θεού" και κατά χάριν θεός. Ταυτοχρόνως όμως προσλαμβάνει και μία κοσμολογική, θα λέγαμε, συμπαντική διάσταση. Έτσι ο προσωπικός ανακαινισμός κάθε πιστού απο...
Διαβάστε περισσότερα...

ΟΥΣΙΑ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΙ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΜΕΓΑΝ ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ
Είναι ιστορικώς αναντίρρητον ότι ολίγοι εκ των Πατέρων της Εκκλησίας συνέβαλαν τόσον αποφασιστικώς εις την ανάπτυξιν του Ορθοδόξου δόγματος όσον ο Μέγας Βασίλειος. Δικαίως δε ούτος απετέλεσε προσφάτως αντικείμενον πολύπλευρου ενδιαφέροντος και ερεύνης εκ μέρους ορθοδόξων θεολόγων και ερευνητών. Ειδικώτερον μάλιστα η συμβολή του εις την ανάπτυξιν και διαμόρφωσιν του Τριαδικού δόγματος προσείλκυσε το ενδιαφέρον όχι μόνον ορθοδόξων αλλά και ρωμαιοκαθολικών και προτεσταντών θεολόγων. Παρά ταύτα όμως η σημασία της προβαλλόμενης υπ' αυτού διακρί...
Διαβάστε περισσότερα...