ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ ΧΡΗΣΤΟΣ

ΑΦΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΠΑΡΕΠΟΜΕΝΑ
Το βιβλίο αυτό περιέχει κείμενα που δεν γράφτηκαν με προορισμό τη δημοσίευση. Είναι καταγραφή προφορικού λόγου, σχόλια στην πολιτική (κυρίως) επικαιρότητα που εκφωνήθηκαν από ραδιοφωνικό σταθμό στη διάρκεια ενός έτους. Διατηρημένα ατόφια στην προφορική «λογική» τους τα κείμενα αυτά, σώζουν την ενάργεια της οδύνης και το φάλτσο της κραυγής για την παρακμή και την έκπτωση της ελληνικότητας στη σύγχρονη Ελλάδα. Όχι με πληγωμένη εθνικιστική ευαισθησία ή καύχηση, αλλά με τον ρεαλισμό του πόνου για μια πρόταση πολιτισμού, πρόταση ζωής πανανθρώπ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΛΛΗΝΟΤΡΟΠΟΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Είναι άλλο πράγμα η εθνική ταυτότητα ενός λαού, και άλλο η πολιτιστική του ταυτότητα. Την εθνική ταυτότητα τη συγκροτούν: η κοινή γλώσσα, η κοινή ή επικρατούσα θρησκεία, κοινές παραδόσεις, κοινά ήθη και έθιμα, ίσως και κάποιος ξεχωριστός χαρακτήρας συμπεριφοράς και νοοτροπίας. Ο πολιτισμός δεν εξαντλείται στα εθνικά χαρακτηριστικά: είναι ο ευρύτερα κοινός τρόπος του βίου. Ο τρόπος με τον οποίο οργανώνουμε τις καθημερινές μας ανάγκες, θεσπίζουμε κανονιστικές αρχές, κάνουμε πολιτική, τέχνη, επάγγελμα, συναλλασσόμαστε οικονομικά, ψυχαγωγούμασ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ
Τα κείμενα αυτού του τόμου είναι επιφυλλίδες που δημοσιεύτηκαν στην καθημερινή αθηναϊκή εφημερίδα «Το Βήμα», από το Νοέμβριο του 1975 ώς τον Οκτώβριο του 1977. Δεν πρόκειται λοιπόν για «συστηματική» διαπραγμάτευση του θέματος που επαγγέλεται ο τίτλος, αλλά για επιμέρους σχόλια με τον αυθορμητισμό της επίκαιρης ανάγκης, ίσως και την αυθαίρετη σχηματικότητα των πρώτων νύξεων. Και ξαναδημοσιεύονται εδώ, αυτούσια, παρά τον αποσπασματικό χαρακτήρα τους, μήπως και περισωθεί από τον εφήμερο βίο της πρώτης δημοσίευσης η ουσιαστική έγνοια ή το πρόβ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Η θρησκευτικότητα είναι φυσική ανάγκη του ανθρώπου - ανάγκη ορμέμφυτη, ενστικτώδης. Ονομάζουμε φυσικές, ορμέμφυτες, ενστικτώδεις τις ανάγκες που δεν τις ελέγχει η λογική και η θέληση. Εμπεριέχονται, ως νομοτελειακές απαιτήσεις, στη λειτουργία της βιολογικής υπόστασης. Η Ψυχολογία συνοψίζει σε δύο τις ορμές που καθορίζουν, με χαρακτήρα αναγκαιότητας, την ψυχοσωματική βιοδομή του ανθρώπου: Μιλάει για ορμή αυτοσυντήρησης και για ορμή διαιώνισης. Η θρησκευτικότητα τεκμαίρεται ως έκφανση της ορμής για αυτοσυντήρηση. Ανήκει στα αντανακλαστικά πο...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ
Το βιβλίο αυτό δεν ζητάει να πείσει για τις θέσεις του, ούτε να μεταπείσει υποθετικούς αντιπάλους. Δεν είναι μια "απολογητική" της χριστιανικής πίστης και δεν επιδιώκει να προσηλυτίσει στις απόψεις του τον αναγνώστη. Έχει μια και μόνη φιλοδοξία: Να ξεχωρίσει αυτό που είναι η χριστιανική πίστη, απ' ό, τι δεν είναι χριστιανική πίστη. Κι αυτό να γίνει με τρόπο προσιτό στον μέσο, όπως λέμε, "διανοούμενο" άνθρωπο - σε αυτή την "ταλαίπωρη γενιά, τη θρεμμένη με λογική και Διαφωτισμό", καθώς λέει ο ποιητής. Να αναιρέσει το βιβλίο, όσο το μπορεί, τ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΝΘΑΔΕ - ΕΠΕΚΕΙΝΑ
Το αίνιγμα του θανάτου, όπως και το ανεξήγητο του έρωτα, δεν φωτίζονται με τον ατομοκεντρισμό των απαιτήσεων της νόησης, φωτίζονται μόνο από την οδό της "μετοχής". Και η μετοχική γνώση κερδίζεται μόνο μέσα από το άθλημα της ελευθερίας, δηλαδή της ερωτικής αυτοπαραίτησης και αυτοπροσφοράς. Μια υποχρεωτική αθανασία θα ήταν μια εξ ορισμού κόλαση. Η μόνη αιώνια μη-κόλαση που μπορεί να συλλάβει ο ανθρώπινος νους είναι: να υπάρχεις, επειδή ελεύθερα θέλεις να υπάρχεις, με πληρέστερη χαρά της ύπαρξης τον έρωτα. Είναι το εκκλησιαστικό ευ-αγγέλιο. (...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΚΑΙ Ο ΕΡΩΣ
Το βιβλίο "Το Πρόσωπο και ο Έρως" προέκυψε από τη βάσανο επώδυνου ερωτήματος: Γιατί οι φιλοσοφικά συνεπέστερες αναζητήσεις των υπαρξιστών κατέληγαν αιτιωδώς στον μηδενισμό; Ο μηδενισμός ήταν το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα από αυτό που επιδίωκαν -επιδίωκαν, κατά τεκμήριο, νόημα: την καταξίωση της ύπαρξης απέναντι στη φρίκη της α-νόητης απανθρωπίας των πολέμων και των ολοκληρωτικών ιδεολογιών. Και γιατί οι απόπειρες να συγκροτηθεί ένας «ανθρωπιστικός» ή και «χριστιανικός» υπαρξισμός στάθηκε αδύνατο να αποφύγουν αυτό ακριβώς από το οποίο προσ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΩΣ ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΕΠΙΚΑΙΡΙΚΗ
Ο Normal Russell είναι διδάκτωρ Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, ερευνητικός συνεργάτης στο St Stephen's House, στην Οξφόρδη. Συγγραφέας καταξιωμένων μελετημάτων Πατρολογίας (The Doctrine of Deification in the Greek Patristic Tradition, Cyril of Alexandria, The Lives of the Desert Fathers), έχει ταυτόχρονα αναδειχθεί εξειδικευμένος μεταφραστής ελληνικών φιλοσοφικών πονημάτων στην αγγλική γλώσσα (- η μητέρα του ήταν Ελληνίδα). Αρχίσαμε να συνεργαζόμαστε για τη μετάφραση και δικών μου βιβλίων στα αγγλικά - έχουν ως τώρα εκδοθεί οκτ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΚΑΙ ΔΥΣΗ ΣΤΗ ΝΕΩΤΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ
Η λέξη Ορθοδοξία και η λέξη Δύση δεν παραπέμπουν σε αντίπαλες ιδεολογίες ή σε θρησκείες διαφορετικές. Δηλώνουν διαφορά πολιτισμών, δηλαδή διαφορά νοήματος της ύπαρξης και τρόπου του βίου - διαφορά σαρκωμένη στους θεσμούς, στην Τέχνη, στην ιεράρχηση των αναγκών. "Εκδυτικισμένος Έλληνας" ή "εξελληνισμένος Δυτικός" συνιστούν γλωσσικές αντιφάσεις: σαν να λέμε "ξύλινο σίδερο" ή "σιδερένιο ξύλο". Όμως, στο ελληνώνυμο κρατίδιο, που η Δύση συγκαταβατικά ανέχθηκε να σχηματιστεί σαν καρπός της εξέγερσης των Ελλήνων ενάντια στον τουρκικό ζυγό, το σίδ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΧΑΙΝΤΕΓΓΕΡ ΚΑΙ ΑΡΕΟΠΑΓΙΤΗΣ
Το βιβλίο αυτό πρωτοδημοσιεύτηκε πριν είκοσι χρόνια. Ήταν η πρώτη μου μελέτη που έφτανε στο τυπογραφείο - πρώτος ελάχιστος καρπός στη μέχρι τώρα μακρά πορεία σπουδής και έρευνας. Η έρευνα αφορούσε στη διασάφηση των διαφορών της ελληνικής φιλοσοφίας και Παράδοσης από τη δυτικοευρωπαϊκή. Διαφορών που δεν εξαντλούνται στατικά στον «τόπο» της θεωρίας, αλλά καθορίζουν τον «τρόπο» ή την πρακτική του βίου, δηλαδή ό,τι ονομάζουμε «πολιτισμό». [...] (Από τον πρόλογο της έκδοσης)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ ΙΔΕΩΝ
"Με την είσοδο των Γερμανών στην Αθήνα τέλειωσε και η παρένθεση του ενθουσιασμού στη ζωή μας. Τους είδα να μπαίνουν στην πόλη - κρυφά και πάλι από το στηθαίο της ταράτσας. Διέσχιζαν την Πατησίων με μοτοσυκλέτες και θωρακισμένα - οι δρόμοι ήταν έρημοι, και το πρώτο γερμανικό αεροπλάνο έκοβε βόλτες σε ένα ολοκάθαρο ουρανό. Ο φόβος ήρθε να προστεθεί στην ασυνείδητη πίκρα της ορφάνιας. Έβλεπα τους Γερμανούς στον δρόμο και γύριζα αλλού το κεφάλι, όχι τόσο από περιφρόνηση, όπως με δασκάλευαν, όσο από κάποιον ανομολόγητο φόβο". (Απόσπασμα από την...
Διαβάστε περισσότερα...

ΓΙΑ ΤΟ "ΝΟΗΜΑ" ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ
Ποιο το «νόημα», της πολιτικής τέχνης και επιστήμης; Το αρχικό «κοινό άθλημα» της δημοκρατίας ή το σύγχρονο επάγγελμα εξουσιαστικής εξισορρόπησης ατομοκεντρικών «δικαιωμάτων»; Ο κοινωνιοκεντρικός τρόπος των Ελλήνων (πόλις, εκκλησία, αυτοδιαχειριζόμενη κοινότητα, υπαρκτικός στόχος ελευθερίας) είναι ένα χαμένο παιχνίδι; Μονόδρομος ο βαρβαρικός νομικισμός, ο ολοκληρωτισμός της προπαγάνδας, η ανέραστη αυτασφαλιστική ευζωία, τα παραισθησιογόνα της «ατομικής σωτηρίας»; (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΕΙΝΑ ΚΑΙ ΔΙΨΑ
Η τρίτη έκδοση αυτού του βιβλίου έγινε με φωτογραφική ανατύπωση του κείμενου, δίχως αλλαγές - ούτε και στα τυπογραφικά λάθη της προηγούμενης έκδοσης. Τώρα ο εκδότης είχε την καλοσύνη να το στοιχειοθετήσει από την αρχή και βρήκα την ευκαιρία να κάνω μερικές φραστικές διορθώσεις και να προσαρμόσω το κείμενο στην τρέχουσα γραμματική. Πρόσθεσα και το μικρό ταξιδιωτικό αφιέρωμα "έρημος", που νομίζω πως κάτι συμπληρώνει στο κλίμα της πρώτης εκείνης Πείνας και δίψας. Συμπληρώθηκαν είκοσι χρόνια από την πρώτη έκδοση του βιβλίου (1961) και δώδεκα α...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΛΗΘΕΙΑ ΚΑΙ ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
[...] Οι σελίδες που ακολουθούν επιχειρούν μια «συστηματική» προσέγγιση στο μεγάλο θέμα της ενότητας της Εκκλησίας. Η ενότητα της Εκκλησίας δεν είναι οργανωτικό ή διανοητικό επίτευγμα, αλλά καταρχήν ένα υπαρκτικό γεγονός, ένας τρόπος υπάρξεως που συνιστά την Εκκλησία. Ταυτίζεται η ενότητα με την αλήθεια της Εκκλησίας, δηλαδή με αυτό που είναι η Εκκλησία ως υπαρκτική δυνατότητα και χάρισμα ζωής. Αλλά η «συστηματική» αυτή προσέγγιση της ενότητας της Εκκλησίας δεν είναι δυνατό να αγνοήση τις ιστορικές φανερώσεις ή τις ιστορικές δοκιμασίες της...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΛΟΓΙΚΗ ΑΡΧΙΖΕΙ ΜΕ ΤΟΝ ΕΡΩΤΑ
Α΄ Οι υπέροχοι μικρονοϊκοί ψηφοφόροι Η ακρισία παράγει υπανάπτυξη Ψήφο στη δημοκρατία Η κοπαδιαστή υποτέλεια Τις εκλογές κρίνουν οι άκριτες επιλογές Η απαιδευσία ως πολιτική παθογένεια Ο πανικός θα αλλάξει το σκηνικό Εφιάλτης η αισιοδοξία Β΄ Η βία των βεβαιοτήτων Αμερικανική η μήτρα του φονταμενταλισμού Θρησκευτικότητα των ενστίκτων Η αυθαιρεσία χρειάζεται την τρομοκρατία Εξ όνυχος την απανθρωπία Αυτό που μισούμε πράττουμε Ανεξέλεγκτη διαχείριση του πλανήτη Και πάλι ο φονταμενταλισμός Γ΄ Η διαφθορά ως δικαίωμα Ευνοημένη η ανθρώπινη ανεπάρκ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΓΡΙΦΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ
Ο θάνατος είναι μια από τις ανθρώπινες εμπειρίες που (με τη γλώσσα του Wittgenstein) «δεν συλλαμβάνεται με την περί γεγονότων (τη factual) γλώσσα, επειδή ακριβώς η αξία της βρίσκεται πέρα από τον κόσμο των γεγονότων». Η αξία μιας γλώσσας «καθαρμένης από κάθε ίχνος του Διαφωτισμού» κρίνεται και διαβαθμίζεται με κριτήρια διαφορετικά από την αποδεικτική της πειθώ, την επιστημονική της συνέπεια. Κρίνεται από την αποτελεσματικότητά της να ιδρύει σχέση, όχι να μεταφέρει πληροφορίες. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΕΤΑ-ΝΕΩΤΕΡΙΚΗ ΜΕΤΑ-ΦΥΣΙΚΗ
Καθιερώθηκε να ονομάζουμε "νεωτερική" (moderne) την περίοδο της ευρωπαϊκής ιστορίας που διαδέχθηκε τον μεσαίωνα. Συμβατικό όριο έναρξης της νεωτερικής περιόδου, σύμφωνα με τις χρηστικές κωδικοποιήσεις που καθιέρωσε η ίδια η ευρωπαϊκή ιστοριογραφία, είναι η πτώση της Κωνσταντινούπολης (1453). Ίσως γιατί ο άξονας των ιστορικών εξελίξεων μετατίθεται τότε οριστικά από την ελληνική Ανατολή στην ευρωπαϊκή Δύση. Καίριες πολιτιστικές διεργασίες που προηγούνται ή έπονται στην ιστορία της κεντρικής και δυτικής Ευρώπης -η λεγόμενη "Αναγέννηση" (Renai...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
Το βιβλίο αυτό δεν φιλοδοξεί να είναι μια γενική εισαγωγή στο σύνολο των φιλοσοφικών αναζητήσεων του ανθρώπου κατά τη διαδρομή της ιστορίας του. Δεν έχει πρωτευόντως ιστορικό χαρακτήρα, δεν εξαντλεί τις φιλοσοφικές απόψεις και θεωρίες σε σχέση με τα θέματα που θίγονται στις σελίδες του. Η μέθοδος του βιβλίου είναι η αφαιρετική-συνθετική, όχι η παραθετική-απογραφική. Που σημαίνει ότι: από το τεράστιο υλικό της Ιστορίας της Φιλοσοφίας αφαιρούνται πολλά (θυσιάζεται η πληρότητα καταγραφής της ποικιλίας των προσβάσεων) για να πραγματοποιηθεί μι...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΩΣ ΕΓΙΝΕ ΚΙ ΕΧΟΥΜΕ ΠΑΨΕΙ ΝΑ ΓΙΟΡΤΑΖΟΥΜΕ;
Τα καλά μας ρούχα... 25 Δεκεμβρίου 1959: Χρόνια τώρα προσπαθώ να καταλάβω γιατί όταν ήμουν στο χωριό ένιωθα τόση χαρά τις μέρες των Χριστουγέννων. Έδωσα στον εαυτό μου πολλές διανοουμενίστικες ερμηνείες, όμως καμιά δεν με ικανοποιούσε. Θυμάμαι πολύ καλά τα Χριστούγεννα του 1959. Φορέσαμε τα καλά μας και πήγαμε στην Αγία Μαρίνα. Η εκκλησία ήταν γεμάτη, με τον κύριο Δυολύκη να δεσπόζει επιβλητικά στην πρώτη σειρά και εμάς τα πιτσιρίκια δίπλα του να περιμένουμε τον Κονόμο, τον παπά της εκκλησίας, να κάνει κανένα απ' αυτά τα υπέροχα "εξωεκκλησ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΝΑ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΣΕΙ Η ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑ
Η αξιοπρέπεια: ένα σιωπηρό, άκρως διακριτικό, χωρίς οργανική δομή και διακηρύξεις, χωρίς ηγεσία, λαϊκό κίνημα. Θεωρητική ραχοκοκαλιά και άξονας συνοχής του "κινήματος" , η Γενιά του '30: οι Δοκιμές του Σεφέρη, τα πεζά του Ελύτη, ο Θεοτοκάς, ο Πικιώνης, ο Τσαρούχης, ο Ζήσιμος Λορεντζάτος, ο Εγγονόπουλος, ο Γκάτσος, ο Μάνος Χατζιδάκις. Άλλη υποδομή της ελληνικής αξιοπρέπειας δεν διαθέτουμε. Η Γενιά του '30 έδειξε ότι, για το ριζικά αποτυχημένο, θλιβερό και κωμικό μεταπρατικό μας κρατίδιο, εκσυγχρονισμός σημαίνει εξελληνισμός. Ενεργό μετοχή σ...
Διαβάστε περισσότερα...