ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ ΧΡΗΣΤΟΣ

Η ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΩΣ ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΕΠΙΚΑΙΡΙΚΗ
Ο Normal Russell είναι διδάκτωρ Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, ερευνητικός συνεργάτης στο St Stephen's House, στην Οξφόρδη. Συγγραφέας καταξιωμένων μελετημάτων Πατρολογίας (The Doctrine of Deification in the Greek Patristic Tradition, Cyril of Alexandria, The Lives of the Desert Fathers), έχει ταυτόχρονα αναδειχθεί εξειδικευμένος μεταφραστής ελληνικών φιλοσοφικών πονημάτων στην αγγλική γλώσσα (- η μητέρα του ήταν Ελληνίδα). Αρχίσαμε να συνεργαζόμαστε για τη μετάφραση και δικών μου βιβλίων στα αγγλικά - έχουν ως τώρα εκδοθεί οκτ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΞΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΕΣ ΖΩΓΡΑΦΙΕΣ
Ό,τι ονομάζουμε σήμερα κριτική σκέψη γεννήθηκε, για πρώτη φορά στην Ιστορία του ανθρώπου, έξι ή επτά αιώνες π.Χ., στις ακτές του Αιγαίου. Γεννήθηκε ή ανάγκη των Ελλήνων να διακρίνουν το πραγματικό από την ψευδαίσθηση, την αλήθεια από το ψέμα, την έγκυρη γνώση από την υποκειμενική εντύπωση ή δοξασία. Να ξεχωρίσουν τον αξιόπιστο (πιστόν) από τον αναξιόπιστο (ά-πιστον) λόγο. Γεννήθηκε η φιλοσοφία, η επιστήμη. Τόσο η κριτική σκέψη όσο και το όχημα της έκφρασής της, η γλώσσα, προέκυψαν από συλλογική ανάγκη - δεν ήταν δημιουργήματα επιμέρους ατό...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΕΙΝΑ ΚΑΙ ΔΙΨΑ
Η τρίτη έκδοση αυτού του βιβλίου έγινε με φωτογραφική ανατύπωση του κείμενου, δίχως αλλαγές - ούτε και στα τυπογραφικά λάθη της προηγούμενης έκδοσης. Τώρα ο εκδότης είχε την καλοσύνη να το στοιχειοθετήσει από την αρχή και βρήκα την ευκαιρία να κάνω μερικές φραστικές διορθώσεις και να προσαρμόσω το κείμενο στην τρέχουσα γραμματική. Πρόσθεσα και το μικρό ταξιδιωτικό αφιέρωμα "έρημος", που νομίζω πως κάτι συμπληρώνει στο κλίμα της πρώτης εκείνης Πείνας και δίψας. Συμπληρώθηκαν είκοσι χρόνια από την πρώτη έκδοση του βιβλίου (1961) και δώδεκα α...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΛΛΗΝΟΤΡΟΠΟΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Είναι άλλο πράγμα η εθνική ταυτότητα ενός λαού, και άλλο η πολιτιστική του ταυτότητα. Την εθνική ταυτότητα τη συγκροτούν: η κοινή γλώσσα, η κοινή ή επικρατούσα θρησκεία, κοινές παραδόσεις, κοινά ήθη και έθιμα, ίσως και κάποιος ξεχωριστός χαρακτήρας συμπεριφοράς και νοοτροπίας. Ο πολιτισμός δεν εξαντλείται στα εθνικά χαρακτηριστικά: είναι ο ευρύτερα κοινός τρόπος του βίου. Ο τρόπος με τον οποίο οργανώνουμε τις καθημερινές μας ανάγκες, θεσπίζουμε κανονιστικές αρχές, κάνουμε πολιτική, τέχνη, επάγγελμα, συναλλασσόμαστε οικονομικά, ψυχαγωγούμασ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ ΙΔΕΩΝ
"Με την είσοδο των Γερμανών στην Αθήνα τέλειωσε και η παρένθεση του ενθουσιασμού στη ζωή μας. Τους είδα να μπαίνουν στην πόλη - κρυφά και πάλι από το στηθαίο της ταράτσας. Διέσχιζαν την Πατησίων με μοτοσυκλέτες και θωρακισμένα - οι δρόμοι ήταν έρημοι, και το πρώτο γερμανικό αεροπλάνο έκοβε βόλτες σε ένα ολοκάθαρο ουρανό. Ο φόβος ήρθε να προστεθεί στην ασυνείδητη πίκρα της ορφάνιας. Έβλεπα τους Γερμανούς στον δρόμο και γύριζα αλλού το κεφάλι, όχι τόσο από περιφρόνηση, όπως με δασκάλευαν, όσο από κάποιον ανομολόγητο φόβο". (Απόσπασμα από την...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΑΧΟΜΕΝΗ ΑΝΕΛΠΙΣΤΙΑ
Γιατί ανελπιστία; Η νηφάλια επίγνωση των δεδομένων του πολιτικού και κοινωνικού βίου στην Ελλάδα σήμερα οδηγεί τον απροκάλυπτο και ρεαλιστή πολίτη σε απελπισμό. Το πολιτικό σύστημα έχει ολοφάνερα καταρρεύσει, αδυνατεί να δώσει λύσεις και χρονίζοντα προβλήματα: Παιδεία, Υγεία, Ασφαλιστικό, Δημογραφικό, συνδικαλιστική τυραννία. Οι εγωκεντρικές - αντικοινωνικές συμπεριφορές και η δραματική αγλωσσία μεταβάλλουν συνεχώς την ελλαδική κοινωνία σε ζούγκλα αλογίας. Γιατί μαχόμενη η ανελπιστία; Διότι η προσωπική αντίσταση στην παρακμιακή λοιμική είν...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΦΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΠΑΡΕΠΟΜΕΝΑ
Το βιβλίο αυτό περιέχει κείμενα που δεν γράφτηκαν με προορισμό τη δημοσίευση. Είναι καταγραφή προφορικού λόγου, σχόλια στην πολιτική (κυρίως) επικαιρότητα που εκφωνήθηκαν από ραδιοφωνικό σταθμό στη διάρκεια ενός έτους. Διατηρημένα ατόφια στην προφορική «λογική» τους τα κείμενα αυτά, σώζουν την ενάργεια της οδύνης και το φάλτσο της κραυγής για την παρακμή και την έκπτωση της ελληνικότητας στη σύγχρονη Ελλάδα. Όχι με πληγωμένη εθνικιστική ευαισθησία ή καύχηση, αλλά με τον ρεαλισμό του πόνου για μια πρόταση πολιτισμού, πρόταση ζωής πανανθρώπ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΑΤΟΡΘΩΜΑ Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, ΟΧΙ ΣΥΝΤΑΓΗ
Ο τρόπος για να ξαναλειτουργήσει η πολιτική στην Ελλάδα υπάρχει, εμπειρικά βεβαιωμένος: Είναι η συνεπής επιστροφή στη μικρή αυτοδιαχειριζόμενη κοινότητα - το ένα από τα τρία «σημάδια» πού, αν ποτέ εμφανιστούν και τα τρία μαζί, θα ξέρουμε ότι ο Ελληνισμός νεκρανασταίνεται. Δεύτερο «σημάδι»: έξι χρόνια στο Δημοτικό σχολείο, τρία μόνο μαθήματα και τα τρία γλώσσες: -αρχαία ελληνικά (κυρίως παιχνίδι ετυμολογίας), -τα μαθηματικά ως γλώσσα, -η μουσική ως γλώσσα. Τρίτο «σημάδι» νεκρανάστασης: απαγόρευση (ή μόνη!) εμπορικής χρήσης των ΜΜΕ. Δεν είνα...
Διαβάστε περισσότερα...

ΝΑ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΣΕΙ Η ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑ
Η αξιοπρέπεια: ένα σιωπηρό, άκρως διακριτικό, χωρίς οργανική δομή και διακηρύξεις, χωρίς ηγεσία, λαϊκό κίνημα. Θεωρητική ραχοκοκαλιά και άξονας συνοχής του "κινήματος" , η Γενιά του '30: οι Δοκιμές του Σεφέρη, τα πεζά του Ελύτη, ο Θεοτοκάς, ο Πικιώνης, ο Τσαρούχης, ο Ζήσιμος Λορεντζάτος, ο Εγγονόπουλος, ο Γκάτσος, ο Μάνος Χατζιδάκις. Άλλη υποδομή της ελληνικής αξιοπρέπειας δεν διαθέτουμε. Η Γενιά του '30 έδειξε ότι, για το ριζικά αποτυχημένο, θλιβερό και κωμικό μεταπρατικό μας κρατίδιο, εκσυγχρονισμός σημαίνει εξελληνισμός. Ενεργό μετοχή σ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΑΤΑ ΚΕΦΑΛΗΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ
Η ελλαδική κοινωνία βυθίζεται ακάθεκτα σε εφιαλτική παρακμή. Κάθε χρόνο τα συμπτώματα μοιάζουν με σταθερά βήματα καθόδου "στου κακού τη σκάλα": Διεφθαρμένη κομματοκρατία, κατάλυση του έννομου κράτους, ασύδοτη φαυλότητα, εξευτελιστικός ενδοτισμός, οικονομική χρεοκοπία, διακηρυγμένη από τον πρωθυπουργό απώλεια της εθνικής ανεξαρτησίας. Η ευθυβολία των προγνώσεων στις σελίδες αυτού του βιβλίου δικαιώνει απλώς την κοινή λογική. Και δείχνει ρεαλιστικά τη μόνη οδό σωτηρίας, σήμερα ατομική οδό, κάποτε (ίσως) συλλογική: Στοχεύεις πέρα από την ενστ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΡΟΦΟΡΙΚΗ ΑΜΕΣΟΤΗΤΑ
"Η Ευρωπαϊκή Ένωση, έστω κι αν πολλοί τη χαρακτηρίζουν άβουλη ή και παρακμιακή, θα μπορούσε να αποτελέσει μια πιθανή, ακόμη και ελάσσονα προοπτική για το προβληματικό μας κράτος; Ή κάλλιόν εστιν ιδέναι εν μέση τη Πόλει. . ."; "Αν η Μικρασιατική Καταστροφή ήταν το ισχυρότερο αρνητικό τράνταγμα που όμως δεν κατόρθωσε να αφυπνίσει τον Ελληνισμό από τη νάρκη του μεταπρατισμού, η είσοδος στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι, στα δικά μου τα μάτια, η ισχυρότερη θετική πρόκληση, η γονιμότερη που δέχτηκε ο Νέος Ελληνισμός. Αλλά και πάλι χωρίς αποτέλεσμα πα...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
Το βιβλίο αυτό δεν φιλοδοξεί να είναι μια γενική εισαγωγή στο σύνολο των φιλοσοφικών αναζητήσεων του ανθρώπου κατά τη διαδρομή της ιστορίας του. Δεν έχει πρωτευόντως ιστορικό χαρακτήρα, δεν εξαντλεί τις φιλοσοφικές απόψεις και θεωρίες σε σχέση με τα θέματα που θίγονται στις σελίδες του. Η μέθοδος του βιβλίου είναι η αφαιρετική-συνθετική, όχι η παραθετική-απογραφική. Που σημαίνει ότι: από το τεράστιο υλικό της Ιστορίας της Φιλοσοφίας αφαιρούνται πολλά (θυσιάζεται η πληρότητα καταγραφής της ποικιλίας των προσβάσεων) για να πραγματοποιηθεί μι...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΤΩΣΗ - ΚΡΙΣΗ - ΚΟΛΑΣΗ
Το έμβρυο δεν "ξέρει" τίποτα για τον τρόπο της ύπαρξής του μετά τη γέννηση - για τη μετά τον θάνατό του ζωή. Κανένα έμβρυο δεν "γύρισε πίσω" ποτέ, να ξαναγίνει έμβρυο μετά τη γέννησή του, ποτέ δεν επέστρεψε ως βρέφος στα έμβρυα, να τα "πληροφορήσει" ποια θα είναι η υπαρκτική τους πραγματικότητα μετά τη γέννησή τους! Ο άνθρωπος έρχεται στη ζωή με πλήρη άγνοια και απόλυτη μοναξιά, όπως και φεύγει από τα εγκόσμια με πλήρη άγνοια για την πραγματικότητα τη μετά τον θάνατό του. Πραγματικότητα, ίσως, ανάλογη με τη διαφορά ανάμεσα στο έμβρυο και ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΟΡΙΣΤΗ ΕΛΛΑΔΑ
"Τι ώρα είναι; Ο ήλιος ψηλά, φως στραφταλιστό, και το ρολόι μου επιμένει εφτάμισι, βράδυ της Αθήνας. Πετάμε σε ολοκάθαρο ουρανό, από κάτω ο ωκεανός στρωμένος βαμπάκι. Απολαμβάνω με τις αισθήσεις την ψευτιά του χρόνου, την αναξιόπιστη σύμβαση που είναι το ρολόι. Φύγαμε από την Αθήνα μεσημέρι, δώδεκα και τέταρτο. Δέκα ώρες η πτήση και θα 'μαστε απομεσήμερο, γύρω στις τρεις, στη Νέα Υόρκη. Κατηφορίζουμε την ακτή από Καναδά προς Νέα Αγγλία. Η χαμηλή νέφωση απόμεινε διακριτικά σε απόσταση από τη στεριά, τώρα από κάτω μας λεπτοτεχνουργημένη δαντ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΕΛΛΗΝΙΚΟΤΗΤΑ ΩΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΩΣ ΝΤΡΟΠΗ
«Βελτιώσεις» και συνθηματολογικός ριζοσπαστισμός είναι σκέτη απάτη. 'Ή θα εξαλειφθεί το υπάρχον πολιτικό σύστημα και οι διαπλεκόμενοι μαζί του «στύλοι της ανομίας» ή οριστικοποιείται η εξάλειψη του Ελληνισμού από τη σκηνή της Ιστορίας. Ό κόμπος έχει φτάσει στο χτένι, το μαχαίρι στο κόκαλο. Δεν αρκεί να φύγουν τα πρόσωπα. Για να λειτουργήσει η ζωή πρέπει να αλλάξουν ριζικά οι θεσμοί. Ποιος μπορεί να τολμήσει την καισαρική τομή; Η ανάκαμψη από τη συντελεσμένη καταστροφή της πολιτικής-κρατικής υπόστασης των Ελλήνων δεν είναι εύκολο εγχείρημα....
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΧΟΛΙΟ ΣΤΟ ΑΣΜΑ ΑΣΜΑΤΩΝ
Γνωρίζουμε τον έρωτα μόνο στην απόσταση της αποτυχίας. Πριν την αποτυχία δεν υπάρχει γνώση η γνώση έρχεται πάντα μετά τη βρώση του καρπού. Σε κάθε έρωτα ξαναζεί η εμπειρία της γεύσης του παραδείσου και της απώλειας του παραδείσου. Σπουδάζουμε τον έρωτα μόνον εξόριστοι από την πληρότητα της ζωής που αυτός χαρίζει. [...] (Από το κεφάλαιο OUVERTURE)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΑΙΝΙΓΜΑ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ
Η λογική της φύσης δεν ξεχωρίζει ποιότητες: Ο σεισμός, η αρρώστια, η φωτιά, η πλημμύρα αφανίζουν τους ανθρώπους το ίδιο όπως αφανίζουν και τα άλογα ζώα - χωρίς διάκριση. Η φθορά, ο πόνος, ο πανικός, ο θάνατος είναι συνθήκες της ύπαρξης ίδιες για τον Αριστοτέλη και για το σκύλο του, αδιαφοροποίητες για τον Γκάντι και για τον Χίτλερ, για τον Μότσαρτ και για τον Ηρόστρατο. - Γιατί; - Πως συμβιβάζεται (και συνυπάρχει) αυτή η αλογία με τη θαυμαστή λογικότητα (σοφία και κάλλος) της φύσης; - Γιατί η μόνη συνείδηση του σύμπαντος, η δημιουργική μ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΟΙΝΩΝΙΟΚΕΝΤΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ: ΚΡΙΤΗΡΙΑ
Με τη λέξη "σοσιαλισμός" (στα ελληνικά: κοινωνισμός) η ευρωπαϊκή Νεωτερικότητα θέλησε να εκφράσει το αίτημα για μια πολιτική που θα υπηρετούσε την προτεραιότητα όχι της θωράκισης του ατόμου και του ατομικού συμφέροντος, αλλά της κοινωνίας, της πρόνοιας για όλους, της δικαιοσύνης για όλους. Όμως την κοινωνία η Νεωτερικότητα την αντιλαμβανόταν μόνο σαν ποσοτική συλλογικότητα, αριθμητικό σύνολο αδιαφοροποίητων φυσικών ατόμων με κατοχυρωμένα ίδια δικαιώματα. Δεν υποψιάστηκε το αυτονόητο για την ελληνική παράδοση (την αρχαία και τη μεταγενέστερ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΛΛΑΔΙΚΑ ΠΡΟΤΕΛΕΥΤΙΑ
"Από μιαν άποψη", λέει ο συγγραφέας του βιβλίου, "είναι συναρπαστικό να παρακολουθείς πως μπορεί να πεθαίνει ένας λαός με τρεις χιλιάδες χρόνια ιστορία". Και ο τίτλος του βιβλίου συνοψίζει όχι συναισθηματική απαισιοδοξία, αλλά τον ρεαλισμό καταγραφής των συμπτωμάτων ιστορικού τέλους του ελλαδικού κρατιδίου μέσα σε μια και μόνη χρονιά. Οργανωμένο από τη σύστασή του μεταπρατικά και πιθηκίζοντας τη Δύση, το ελλαδικό κρατίδιο οδηγήθηκε στη ραγδαία αλλοτρίωση της ιστορικής του ταυτότητας. Στα τελευταία είκοσι χρόνια η άγνοια ή και περιφρόνηση ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΟΥ ΗΘΟΥΣ
«Τριάντα δύο χρόνια μετά την πρώτη έκδοση του βιβλίου (1970) παρεμβαίνω για δεύτερη φορά στο αρχικό κείμενο. Έτσι, έχει στα χέρια του ο αναγνώστης, με την αγαθή συνέργεια του εκδότη, μια τρίτη, βελτιωμένη μορφή της "Ελευθερίας του ήθους". Υποθέτω ότι θα είναι η τελευταία, η οριστική. Αυτή τη φορά δεν ξανάγραψα το βιβλίο, όπως στη δεύτερη έκδοση τού 1979. Περιορίστηκα να βελτιώσω εκφράσεις και διατυπώσεις, ώστε να κυριολεκτούν κατά το δυνατό συνεπέστερα. Αφαίρεσα και παραπομπές που δεν τις έκρινα λειτουργικές. Σίγουρα, αν καταπιανόμουν για ...
Διαβάστε περισσότερα...