ΕΘΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΡΕΥΝΩΝ (Ε.Ι.Ε.)

ΠΑΤΜΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΕΝΤΥΠΩΝ (ΤΡΙΤΟΣ ΤΟΜΟΣ - ΧΑΡΤΟΔΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ)
Από τα τέλη του 11ου αιώνα και για πέντε σχεδόν εκατονταετίες το χειρόγραφο βιβλίο συνιστούσε για τους μοναστές του αγίου Ιωάννου του Θεολόγου το κύριο μέσο τέλεσης των πνευματικών τους έργων: εκκλησιαστική λατρεία, θεολογική κατάρτιση, καλλιγραφική εργασία. Οι κώδικες με τα κείμενα του λατρευτικού τυπικού και τις πηγές της χριστιανικής γνώσης, αποθησαυρισμένοι είτε στην κοινή παρακαταθήκη του Μοναστηριού, τη βιβλιοθήκη, και στις ατομικές συλλογές των μοναχών, είτε στο καλλιγραφικό εργαστήριο εμπλουτίζονταν και αναπαράγονταν αδιάκοπα στη γ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΑΤΜΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΕΝΤΥΠΩΝ (ΤΕΤΑΡΤΟΣ ΤΟΜΟΣ - ΧΑΡΤΟΔΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ)
Όταν το 1996 ο υπογράφων, ερευνητής ακόμα του Κέντρου Νεοελληνικών Ερευνών, σήμερα Τμήματος Νεοελληνικών Ερευνών του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών του Ε.Ι.Ε., και ο τότε βιβλιοθηκάριος της Ι. Μονής του Αγ. Ιωάννου του Θεολόγου διάκονος Χρυσόστομος Φλωρεντής ολοκληρώναμε την έκδοση του τρίτομου Καταλόγου των εντύπων της Πατμιακής Βιβλιοθήκης, γνωρίζαμε ότι η διαδικασία εμπλουτισμού του ιστορικού πυρήνα της βιβλιοθήκης με παλαιά έντυπα βιβλία δεν επρόκειτο να έχει ημερομηνία λήξης. Δωρεές, αφιερώσεις, κληροδοτήσεις, παραχωρήσεις από τρίτους ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΘΩΝΙΚΑ ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ (ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΤΟΜΟΣ)
Συνεχίζοντας την ερευνητική του δραστηριότητα στον τομέα της διάσωσης και επιστημονικής εκμετάλλευσης των μεταβυζαντινών αρχείων του Αγίου Όρους, το Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών παρουσιάζει σήμερα τον κατάλογο του αρχείου της Ιεράς Κοινότητος του Άθω, άλλως Πρωτάτου. Η έκδοση πραγματοποιείται στα πλαίσια του προγράμματος "Αρχειακές, παλαιογραφικές και διπλωματικές έρευνες στο Άγιον Όρος". Επιστημονικός υπεύθυνος του προγράμματος είναι ο συνεργάτης κ. Κρίτων Χρυσοχοΐδης, ο οποίος ηγείται των αποστολών του Κέντρου ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΘΩΝΙΚΑ ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ (ΠΕΜΠΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)
Το αρχείο της μονής Παντοκράτορος του Αγίου Όρους φυλασσόταν ανέκαθεν, όπως συνηθίζεται για μεγαλύτερη ασφάλεια, στον πύργο της, ο οποίος ορίζει το νοτιοδυτικό άκρο του κτιριακού της συγκροτήματος. Στον παλιό αυτόν πύργο φυλασσόταν επίσης και το σκευοφυλάκιο της μονής (το αρχείο αποτελούσε μέρος του σκευοφυλακίου, στο οποίο και φυλάσσονταν τα έγγραφα, όπως μαρτυρείται στο Έγγρ. 76). Κατά τη δεκαετία του 1960, μετά την επισκευή της βόρειας πτέρυγας, το αρχείο μαζί με τη βιβλιοθήκη μεταφέρθηκε στο ισόγειο της πτέρυγας αυτής, της οποίας ο πρώ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΕΤΡΑΔΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ, ΤΕΥΧΟΣ 9
Οι εργασίες που περιλαμβάνονται στον τόμο αυτό απορρέουν από το πρόγραμμα του Κέντρου Νεοελληνικών Ερευνών / Ε.Ι.Ε. που έχει τον τίτλο "Εστίες παιδείας στον ελληνικό χώρο, 15ος - 19ος αι.: οι βιβλιοθήκες." Θέμα που απασχόλησε από τα πρώτα του βήματα το Κέντρο, οι βιβλιοθήκες του υπόδουλου ελληνισμού και της διασποράς, αποτέλεσε με τον καιρό αντικείμενο ειδικότερης μελέτης και έρευνας. Αν το πρόγραμμα απέβλεψε αρχικά να στεγάσει και να συντονίσει ερευνητικά ενδιαφέροντα που ήδη υπήρχαν, συνετέλεσε παράλληλα στη συστηματοποίηση και περαιτέρω...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (1836-1945)
Στόχος της παρούσας μελέτης είναι ακριβώς να ανιχνευτούν οι όροι και οι συνθήκες βάσει των οποίων η προαγωγή του ωραίου μέσω της διεύρυνσης του πεδίου αντίληψης, και η αισθητική διαπαιδαγώγηση γενικότερα, όπως αυτές παρέχονταν από το «Σχολείον των Τεχνών» της Αθήνας (αργότερα «Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών»), μοναδικού φορέα καλλιτεχνικής εκπαίδευσης στη χώρα μας για ενάμιση περίπου αιώνα, συνέβαλαν στη διαμόρφωση της νεοελληνικής Τέχνης, αλλά και δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για την εκδήλωση μιας γηγενούς εικαστικής κίνησης με έντονα αρθρωμ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΚΑΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ (1018-1185)
Το έτος 1018 είναι ένα από τα ορόσημα στην ιστορία των Βαλκανίων, καθότι τότε το Βυζάντιο κατόρθωσε να υποτάξει τη Βουλγαρία, να αποκαταστήσει τον έλεγχό του στις χώρες νότια του Δούναβη και -σε συνδυασμό με άλλες επιτυχίες του στο ανατολικό μέτωπο- να φτάσει στο απόγειο της ισχύος του. Στον ένα και μισό, περίπου, αιώνα που ακολούθησε επήλθαν ανακατατάξεις που οφείλονταν στην εμφάνιση νέων παραγόντων στην ευρύτερη περιοχή, όπως ήταν οι Σελτζούκοι, οι Νορμανδοί και βεβαίως οι σταυροφόροι. Οι εξελίξεις αυτές αλλά και εσωτερικές διεργασίες έμ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΖΩΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ (7ος-12ος αι.)
Το Διεθνές Συμπόσιο με θέμα "Ζώα και περιβάλλον στο Βυζάντιο" (7ος-12ος αι.) οργανώθηκε στην Αθήνα στις 6-7 Ιουνίου 2008, στο πλαίσιο του προγράμματος "Καθημερινός και Κοινωνικός Βίος των Βυζαντινών" του Ινστιτούτου Βυζαντινών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών. Στόχος του ήταν η μελέτη της σχέσης των Βυζαντινών με το φυσικό περιβάλλον, με την άγρια ή εξημερωμένη πανίδα. Η απουσία ειδικής πραγματείας για την βυζαντινή πανίδα -το θέμα εξετάζεται πάντα περιστασιακά και σε συνάρτηση με την αγροτική οικονομία- οδήγησε τους υπευθύνους του Συ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΠΕΤΡΑΡΧΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΙΑΚΩΝ ΠΟΙΗΜΑΤΩΝ
Στον αρχικό σχεδιασμό του ερευνητικού και εκδοτικού εγχειρήματος των «Πηγών της Κυπριακής Γραμματείας» είχα συμβουλευθεί και συζητήσει εκτενώς με την καθηγήτρια Έλση Τορναρίτου-Μαθιοπούλου του Πανεπιστημίου της Βόννης για την επιστημονική λογική, τη μεθοδολογία και το περιεχόμενο του προγράμματος. Οι συζητήσεις αυτές πήραν πιο συγκεκριμένη μορφή και κατέληξαν σε σχεδιασμό του προγράμματος κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψης στα Πανεπιστήμια της Βόννης και της Κολωνίας τον Νοέμβριο του 2001 για την πραγματοποίηση σεμιναρίων στα εκεί προγράμματα...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΝΤΙΩΤΗΣ, ΚΕΡΚΥΡΑΙΟΣ
Αυτό το βιβλίο έρχεται να φωτίσει πτυχές της ιστορίας της Ελληνικής Επανάστασης κατά τα πρώτα αποφασιστικά βήματα του Αγώνα. Τη μεγαλύτερη ιστοριογραφική αδικία έχουν υποστεί κυρίως οι πρωτοπόροι Φιλικοί, ιδρυτές και συνιδρυτές και μέλη της "Υπερτάτης Αρχής". Και βέβαια, οι δευτεραγωνιστές συνεργάτες τους, όλοι αυτοί που, συνεπείς στη ριζοσπαστική επιλογή της ρήξης με το οθωμανικό καθεστώς, αλλά και στον πατριωτικό τους όρκο, στάθηκαν το νευρικό σύστημα της Επανάστασης, το υπόβαθρο πάνω στο οποίο στήθηκε η "συνωμοσία" στις ελληνικές κοινότ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΑΜΑΝΤΟΣ, ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΟΛΙΤΗΣ
Η Εκκλησία μας, ως ιστορική προέκταση του Σώματος του Χριστού μέσα στον χώρο και στον χρόνο, προσλαμβάνει συνεχώς τον άνθρωπο και τον κόσμο όχι βεβαίως ως απλά θεωρητικά ή ιδεολογικά σχήματα, αλλά ως σαρκωμένες ιστορικές πραγματικότητες, όπως δηλαδή ο άνθρωπος υπάρχει και εξελίσσεται μέσα στην ποικιλία των πνευματικών του αναζητήσεων ή των πολιτιστικών του παραδόσεων. [...] (Από τον πρόλογο του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Χίου, Ψαρών και Οινουσσών κ. Μάρκου)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΒΥΖΑΝΤΙΟ - ΒΕΝΕΤΙΑ - ΝΕΩΤΕΡΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ
Στις 7 με 9 Νοεμβρίου του 2003, στο αμφιθέατρο του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, το Πρόγραμμα Ιστορίας των Επιστημών του ΚΝΕ/ΕΙΕ, και το Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών Βενετίας διοργάνωσαν συνέδριο με θέμα «Βυζάντιο-Βενετία-Νεώτερος Ελληνισμός. Μια περιπλάνηση στον κόσμο της ελληνικής επιστημονικής σκέψης». Το θέμα της αλληλεπίδρασης, όσμωσης, μεταφοράς και άλλων σχέσεων μεταξύ ελληνισμού και Ευρώπης μέσω της Ιταλίας στις επιστήμες και σε αυτό που ευρύτερα ονομάζουμε επιστημονική σκέψη, δεν είναι καινούργιο, είναι μάλιστα πο...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΝΕΥΤΩΝΕΙΑ ΦΥΣΙΚΗ ΚΑΙ Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΣΤΟΝ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟ ΧΩΡΟ
Μια σημαντική επιστημονική εκδήλωση σημάδευσε το 1993. Το διεθνές επιστημονικό Συμπόσιο Η νευτώνεια Φυσική και η διάδοσή της στον ευρύτερο βαλκανικό χώρο, αφιερωμένο στη συμπλήρωση 350 χρόνων από τη γέννηση του μεγάλου φυσικού Ισαάκ Newton. Το Συμπόσιο οργάνωσαν το μεγαλύτερο ερευνητικό ίδρυμα της χώρας μας, το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, ειδικότερα το Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών (ερευνητικό πρόγραμμα "Επιδράσεις της ευρωπαϊκής επιστημονικής σκέψης στον ευρύτερο ελληνικό, βαλκανικό χώρο, 18ος - 19ος αι.)" με τη συμπαράσταση του Πανεπιστημίου Αθ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΧΥΜΕΡΗΣ
Κατά την επεξεργασία του κειμένου των ''Συγγραφικών Ιστοριών του Γεώργιου Παχυμέρη'' προς εισαγωγή του στην βάση δεδομένων της Τράπεζας Πληροφοριών Βυζαντινής Ιστορίας του ΙΒΕ/ΕΙΕ, είχα την ευκαιρία να διεξέλθω και την άφθονη παράλληλη βιβλιογραφία και να διαπιστώσω ότι ενώ δεν λείπουν ιστορικές συνθετικές μελέτες και ειδικότερες προσεγγίσεις επί μέρους θεμάτων, που έχουν αξιοποιήσει τις πληροφορίες του συγγραφέα και έχουν δώσει με ακρίβεια το ιστορικό περίγραμμα της εποχής, ως προς το ίδιο το κείμενο έχουν διατυπωθεί απλώς σποραδικές και ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΕΤΡΑΔΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ, ΤΕΥΧΟΣ 33
Ο συλλογικός αυτός τόμος υπήρξε καρπός μιας συνάντησης εργασίας που έγινε τον Ιούλιο του 2006 στο πλαίσιο των "Σεμιναρίων της Ερμούπολης". Αποτελείται από μελέτες που έχουν ως θέμα την αλιευτική δραστηριότητα στο Αιγαίο και το Ιόνιο πέλαγος καλύπτουν ένα μεγάλο χρονικό ανάπτυγμα -από την προϊστορική εποχή μέχρι τα σύγχρονα χρόνια- και ένα ευρύ φάσμα επιστημονικών προσεγγίσεων, που επικεντρώνονται όμως, η καθεμιά με τα μεθοδολογικά της εργαλεία, στο παρελθόν: αρχαιολογία, ιστορία, εθνολογία, ανθρωπολογία. Σε μια χώρα που περιβρέχεται από θ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΟΙ ΑΝΤΕΣ
Οι Άντες, λαός με βραχύβια παρουσία στις γραπτές πηγές, παρέμεναν "παραμελημένοι" στη σχετική με τους πρώιμους Σλάβους έρευνα, καθώς το ενδιαφέρον στρεφόταν κυρίως στους ομοεθνείς τους Σκλαβηνούς, το όνομα των οποίων κατέστη ουσιαστικά συνώνυμο των πρώιμων Σλάβων. Ο Ερευνητής του Τομέα Βυζαντινών Ερευνών του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών κ. Γιώργος Καρδάρας, μετά την πρώτη του μονογραφία για τις σχέσεις του Βυζαντίου με τους Αβάρους, και με συνεπή ερευνητικό προσανατολισμό στους βόρειους γείτονες του Βυζαντίου, κατέθεσε μία νέα και πρωτότυ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΛΕΓΧΟΣ ΙΔΕΩΝ ΚΑΙ ΛΟΓΟΚΡΙΣΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΠΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑΣ ΜΕΧΡΙ ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΟΥ 1844
Ο ανά χείρας τόμος περιλαμβάνει ανακοινώσεις που έγιναν στο συνέδριο «Έλεγχος ιδεών και λογοκρισία από τις απαρχές της ελληνικής τυπογραφίας μέχρι το Σύνταγμα του 1844», το οποίο διοργανώθηκε τον Νοέμβριο του 2015 στη Λευκωσία από το Πανεπιστήμιο Κύπρου και το Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών/Ε.Ι.Ε. Στόχος του συνεδρίου ήταν να θέσει μια σειρά από ερωτήματα που μέχρι τότε δεν είχαν απασχολήσει συστηματικά την έρευνα: ποια ήταν τα όρια της ελευθερίας του λόγου στην ελληνική κοινωνία των Νέων Χρόνων και των πρώτων χρόνων του ελληνικού κράτους; Π...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΣΥΝΤΟΜΟΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΒΙΟΣ ΤΗΣ ΕΠΕΚ
Το βιβλίο εξετάζει την πορεία της Εθνικής Προοδευτικής Ένωσης Κέντρου (ΕΠΕΚ), ενός συνασπισμού που σχηματίστηκε μετά το τέλος του εμφυλίου, μετεξελίχθηκε σε κόμμα, και διαδραμάτισε σημαίνοντα ρόλο στην πολιτική ζωή της χώρας την κρίσιμη περίοδο 1950-1952 - στο μεταίχμιο δηλαδή ενός επώδυνου παρελθόντος και ενός ασαφούς πολιτικά μέλλοντος. Η ΕΠΕΚ είναι απόλυτα συνυφασμένη με την έννοια του Κέντρου και αποτέλεσε χαρακτηριστικό παράδειγμα των "περιπετειών" του την περίοδο που εξετάζεται. Οι διαφωνίες γύρω από την πολιτική ταυτότητα και το πολ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΗΘΙΚΗΣ
Η διερεύνηση της ελληνικής φιλοσοφικής παραγωγής της καμπής του 18ου αιώνα αποτελεί βασική προϋπόθεση για την έρευνα της ιστορίας των ιδεών στην Ελλάδα. Ο ανοικτός πνευματικός ορίζοντας της εποχής αυτής, κατά την οποία έγινε ιδιαίτερα αισθητή η παρουσία της ευρωπαϊκής σκέψης, εξακολουθεί να παραμένει ελκυστικός για τους ερευνητές της πολιτικής και ηθικής σκέψης του νεωτέρου ελληνισμού πραγματικά, οι αναζητήσεις και οι προβληματισμοί των νεοελλήνων Διαφωτιστών συνθέτουν τις απαρχές του σύγχρονου νεοελληνικού πολιτικού και ηθικού στοχασμού....
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΠΑΛΑΙΩΝ ΕΝΤΥΠΩΝ ΤΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΤΥΡΝΑΒΟΥ
Η Δημοτική Βιβλιοθήκη Τυρνάβου κατέχει μία σημαντική συλλογή χειρογράφων και παλαιών εντύπων, συγκροτημένη σταδιακά από τον 17ο αιώνα και εξής, με βασικό πυρήνα τα βιβλία της Σχολής του Τυρνάβου, μιας από τις παλαιότερες σχολές του τουρκοκρατούμενου Ελληνισμού, στην οποία φοίτησαν και δίδαξαν γνωστοί λόγιοι της εποχής. Ως συνέχεια του καταλόγου των χειρογράφων κωδίκων της βιβλιοθήκης, που εκδόθηκε το 2007 από το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, ο παρών τόμος περιλαμβάνει αναλυτική περιγραφή των τετρακοσίων ενενήντα τριών παλαιών εντύπων της. Πρόκειτ...
Διαβάστε περισσότερα...