ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ - ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ - ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ > ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ-ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΕΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΕΙΣ

ΑΥΘΕΝΤΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ
Ο τόμος περιλαμβάνει για πρώτη φορά συγκεντρωμένο όλο το θεωρητικό μέρος της περίφημης έρευνας για την αυθεντία και τον αυταρχισμό που διεξήγαγε το Ινστιτούτο Κοινωνικών Ερευνών της Φραγκφούρτης στις κρίσιμες στιγμές της εξάπλωσης του ναζισμού στην Ευρώπη. Στο πρώτο από τα τρία κείμενα που περιλαμβάνονται στον τόμο, γραμμένο από τον Χορκχάιμερ, εξετάζεται από τη σκοπιά της κοινωνικής φιλοσοφίας το εξαιρετικά επίκαιρο τότε, αλλά πάντα καίριο ερώτημα: τι κάνει τους ανθρώπους μιας εποχής να αποδέχονται εξαρτήσεις που με αντικειμενικά κριτήρια...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΩΣ ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΕΠΙΚΟΥΡΕΙΟΣ
Scientific American: Είναι δίκιο να περιμένουμε από κάποια που έχει γράψει ένα βιβλίο αυτο-βοήθειας να έχει τα πάντα στη ζωή της υπό έλεγχο; Wilson: Αυτο-βοήθειας! Εγώ νόμιζα πως έγραψα απλώς ένα βιβλίο λαϊκής φιλοσοφίας. Ποιος, εδώ κάτω στην υδρόγειο, έχει τα πάντα στη ζωή του υπό έλεγχο; Όπως όλος ο κόσμος, ακόμη πειραματίζομαι και μαθαίνω. Όπως επισήμανε ένας κριτικός που αποδοκίμασε την όλη μου προσέγγιση, οι μόνες κυριολεκτικά «αυτο-βοηθητικές» υποδείξεις μου συνοψίζονται σε ελάχιστα πράγματα, όπως το να ξεφορτωθείς όλα εκείνα τα πλασ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΘΕΣΕΙΣ (1964-1975)
Ο αναγνώστης θα βρει στο μικρό τούτο βιβλίο ανθολογημένα μερικά άρθρα, που τα περισσότερά τους έχουν γίνει δυσεύρετα. Καλύπτοντας μια περίοδο που εκτείνεται από το 1964 στο 1975, καταλαβαίνει κανείς γιατί φρόντισα να τα χρονολογήσω: όχι μόνο για να θυμίσω τη χρονική συγκυρία, δηλαδή τις συνθήκες κάτω από τις οποίες δημοσιεύτηκαν (η ψυχανάλυση, π.χ., δεν έχαιρε και μεγάλης εκτίμησης μεταξύ των κομμουνιστών, όταν δημοσίευσα, στα 1964, το "Φρόυντ και Λακάν") αλλά επίσης για να σημειώσω, πως μερικές θέσεις που θα συναντήσει κανείς στα πρώτα ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟΝ ΦΡΟΥΝΤ
«Το 1981 ένας συνάδελφος από το Τμήμα Γερμανικών Σπουδών, γνωρίζοντας το ενδιαφέρον μου για τον Λακάν, με ενημέρωσε για την ύπαρξη ενός μικρού βιβλίου για τα γραπτά του τελευταίου που είχε κυκλοφορήσει πρόσφατα - Επιστροφή στον Φρόυντ: Η μετα-τόπιση της ψυχανάλυσης από τον Ζακ Λακάν (Ruckkehr zu Freud: Jacques Lacans Ent-stellung der Psychoanalyse, 1978). Έκτοτε, όποτε συνάδελφοι και φοιτητές μού έχουν ζητήσει να τους συστήσω κάποιο έργο που θα μπορούσε να τους χρησιμεύσει ως οδηγός στον λαβύρινθο των γραπτών του Λακάν, προτείνω το βιβλίο ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Το Process and Reality (Διαδικασία και πραγματικότητα. Ένα δοκίμιο στην κοσμολογία) του Alfred North Whitehead παραμένει ένα σκοτεινό μετέωρο στον φιλοσοφικό ουρανό του εικοστού αιώνα. Δημοσιευμένο το 1929, αντιπροσωπεύει το αποκορύφωμα της προσωπικής προβληματικής που ανέπτυξε ο συγγραφέας του αφότου χώρισαν οι δρόμοι του με τον Bertrand Russell. Στο έργο αυτό, ο Whitehead, επιδιώκοντας να φέρει σε συνομιλία την κοσμοεικόνα που αναδύεται από τις σύγχρονες επιστήμες με ένα σύνολο προβλημάτων τα οποία οι επιστήμονες στον καιρό της εξειδίκευ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ
Το βιβλίο αυτό, όπως δηλώνει και ο τίτλος του, συνιστά εισαγωγή στις βασικές θέσεις της κοινωνικής φιλοσοφίας του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού. Με δεδομένη την πολυμορφία των επιχειρημάτων που υποστήριξαν κορυφαίοι στοχαστές του 17ου και του 18ου αιώνα, όπως ο Locke, ο Hume, ο Montesquieu, ο Voltaire, ο Diderot, ο Helvetious αλλά και ο αιρετικός Rousseau, επιχειρείται η ανάδειξη των κυριότερων σημείων σύγκλισης και αντιπαράθεσής τους σε θεμελιώδη φιλοσοφικά ζητήματα όπως αυτά της ανθρώπινης φύσης, του κοινωνικού συμβολαίου, της αγωγής και της ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΑ (ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΤΟΜΟΣ)
«Η ελληνική ιδιαιτερότητα δεν είναι το μέτρο και η αρμονία, ούτε η εμφάνιση της αλήθειας ως "αποκάλυψης". Η ελληνική ιδιαιτερότητα είναι το ζήτημα του μη-νοήματος και του μη-όντος». Ο δεύτερος τόμος της Ελληνικής ιδιαιτερότητας αφιερώνεται στη γέννηση, στη φύση και στη λειτουργία της αθηναϊκής δημοκρατίας. Ο Κορνήλιος Καστοριάδης πραγματεύεται, στηριζόμενος στο έργο του Θουκυδίδη και κυρίως στον Επιτάφιο, το σύστημα της άμεσης δημοκρατίας και προσδιορίζει τα χαρακτηριστικά που το καθιστούν μοναδικό. Ο αναγνώστης θα βρει εδώ σημαντικές αναλ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΠΑΘΟΣ ΣΤΗ ΝΕΟΤΕΡΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
Το παρόν βιβλίο αναφέρεται στη σχέση της γνώσης με το πάθος, στο πλαίσιο της νεότερης πολιτικής φιλοσοφίας. Εξετάζει τους τρόπους με τους οποίους τίθενται τα ζητήματα της γνώσης και της εμπειρίας, της θεωρίας των παθών, της επιστήμης και της ιδεολογίας, του υποκειμένου και της πράξης. Μιλά για την ειδημοσύνη, την αυθεντία και τη σοφία, αλλά και για την αδαημοσύνη, την αμάθεια και την άγνοια, πάντα σε συσχέτιση με το πολιτικό στοιχείο. Με τη βοήθεια στοχαστών και φιλοσόφων όπως ο Μακιαβέλλι, ο Πασκάλ, ο Χομπς, ο Ντεκάρτ, ο Σπινόζα και ο Λάι...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΤΟ ΜΗΔΕΝ (ΕΠΙΤΟΜΟ)
"Ανάμεσα στον κόσμο και στη συνείδηση δεν υπάρχει τίποτα, αλλά αυτό το τίποτα, είναι αδιαπέραστο, είναι ο πιο ριζικός χωρισμός. Δεν είμαι αυτός ο κόσμος, όπως δεν είμαι και το παρελθόν μου, ή το μέλλον μου. Χρειάζεται να είμαι όλα αυτά χωρίς ποτέ να τα κατέχω οριστικά, διότι ως συνείδηση είμαι αυτή η άρνηση που εμφανίζει τον κόσμο σαν κόσμο και εμένα σαν καθορισμένη κατάσταση μέσα στον κόσμο" (Ζαν Ιπολίτ) "Ενίοτε στο Είναι και το Μηδέν εκφράζεται ο μάταιος χαρακτήρας της ύπαρξης, όπως με τη φράση "ο άνθρωπος είναι ένα άχρηστο πάθος". Αν μ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΤΣΙ ΜΙΛΗΣΕΝ Ο ΖΑΡΑΤΟΥΣΤΡΑ (ΤΑΔΕ ΕΦΗ ΖΑΡΑΤΟΥΣΤΡΑ)
Ένα από τα φιλοσοφικά αριστουργήματα του περασμένου αιώνα, που εξάσκησαν τη μεγαλύτερη επίδραση στο νεότερο πνεύμα, στην ίδια τη ζωή ακόμα, και που αληθινά πρόσθεσαν νέα κριτήρια στα προηγούμενα και νέες αξίες, ακόμα και νέα συναισθήματα, στάθηκε το "Έτσι μίλησεν ο Ζαρατούστρα" του Φρειδερίκου Νίτσε. Ο ίδιος ο Νίτσε, με το έργο του, την προσωπικότητά του, την ακτινοβολία των ιδεών του, την τόλμη και τον πλούτο των συνθημάτων του, συνοψίζει ένα από τα σπουδαιότερα κεφάλαια της ανθρώπινης παρουσίας πάνω στη γη. Γι' αυτό, η μετάφραση του "Ζαρ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΝΤΕΛΕΖ - ΠΑΡΝΕ: ΔΙΑΛΟΓΟΙ
Είναι πολύ δύσκολο "να εξηγείσαι" - σ' ένα ιντερβιού, σ' έναν διάλογο, σε μια συνέντευξη. Τις πιο πολλές φορές, όταν μου κάνουν μια ερώτηση, έστω κι αν αυτή με αφορά προσωπικά, βλέπω ότι, στ' αλήθεια, δεν έχω τίποτα να πω. Οι ερωτήσεις φτιάχνονται σαν τα άλλα πράγματα. Αν δεν σ' αφήνουν να φτιάξεις τις ερωτήσεις σου, με στοιχεία που έρχονται από παντού, απ' οπουδήποτε, αν σου τις "δίνουν έτοιμες", τότε δεν έχεις να πεις πολλά πράγματα. [...] Οι ερωτήσεις, γενικώς ειπείν, στρέφονται προς το μέλλον ή το παρελθόν: το μέλλον των γυναικών, το ...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΕΜΠΕΔΟΚΛΗΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΕΡΑΤΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
Με οντικό και νοηματοδοτικό μεταλλάκτη την οργανική μυθολογία, τα σημεία της εμπεδόκλειας αυτοαναφοράς στο μέρος: «κούρος», «κόρη», «θάμνος», «οιωνός» και «ιχθύς», τα σημεία αυτά, οικείες ήδη σε εμάς, περίκλειστες, αυτοτελείς παρουσίες, οντικές και νοηματοδοτικές μονάδες για τον διατμηθέντα - σπαραγμένο στοχαστικό λόγο, λειτουργούν, -στο εξής- στο πλαίσιο της ανάκτησης του σώματος του λόγου του Ακραγαντίνου στοχαστή, κατ' αρχάς ως μορφο-κλασματικές παρουσίες, σχεδόν συγχρόνως ως οντο-κλασματικές και βέβαια ως μέγα-οντο-κλασματικές παρουσίε...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ
Η συμβολή του έργου του Henri Bergson στην ανανέωση της φιλοσοφίας των αρχών του εικοστού αιώνα, καθώς και η επιρροή που άσκησε το έργο του στον στοχασμό μειζόνων φιλοσόφων, ψυχολόγων, λογοτεχνών, καλλιτεχνών, αλλά και επιστημολόγων ή θετικών επιστημόνων του εικοστού αιώνα (κυρίως στο πρώτο μισό του, και όχι μόνο στη Γαλλία) είναι αδιαμφισβήτητες. Στα πλαίσια μιας δυναμοκρατικής θεώρησης της πραγματικότητας, αναδεικνύονται ως θεμελιώδεις οι έννοιες της διάρκειας, της ενόρασης, των δύο ειδών μνήμης, της ζωτικής ορμής, της ανοιχτής και κλεισ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΤΗΣ ΣΚΕΨΗΣ ΣΕ ΕΝΑ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΚΡΑΤΟΣ
«Μακάρι να τον φάει η ψώρα! Ποιος είναι λοιπόν; Είναι ο Benedictus (ευλογημένος) Σπινόζα, που μάλλον θα του άξιζε να ονομάζεται Maledictus (καταραμένος), γιατί δεν γεννήθηκε στη γη άνθρωπος πιο καταραμένος απ' αυτόν. [...] Στην αρχή υπήρξε Εβραίος, αλλά τον έδιωξαν από τη Συναγωγή, εξαιτίας των τερατωδών απόψεων που διατύπωνε εναντίον του ιουδαϊσμού, και προσχώρησε τελικά στον χριστιανισμό, δεν ξέρω με τι λογής πονηριές». Το 1670 ο Σπινόζα δημοσίευσε ανώνυμα, στη λατινική γλώσσα, τη "Θεολογικοπολιτική πραγματεία" (Tractatus Theologico-poli...
Διαβάστε περισσότερα...

ΓΝΩΣΗ, ΑΓΝΟΙΑ, ΜΥΣΤΗΡΙΟ
"Όποιος αυξάνει τη γνώση του, αυξάνει την άγνοιά του", έλεγε ο Friedrich Schiegel. "Ζω ολοένα και περισσότερο με τη συνειδητοποίηση και την αίσθηση της παρουσίας του αγνώστου μέσα στο γνωστό, του αινίγματος μέσα στο τετριμμένο, του μυστηρίου σε κάθε πράγμα και, κυρίως, των προόδων μιας νέας άγνοιας σε κάθε πρόοδο της γνώσης", μας λέει ο Εντγκάρ Μορέν. Επιχείρησε λοιπόν εδώ μια αναγνωριστική περιπολία στα νέα εδάφη της γνώσης, όπου αποκαλύπτεται η αδιαχώριστη τριάδα: γνώση, άγνοια, μυστήριο. Κατά τη γνώμη του, το μυστήριο ουδόλως υποβαθμίζε...
Διαβάστε περισσότερα...

ΔΙΑΦΟΡΑ ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ
Το αντικείμενο που πραγματεύομαι εδώ πλανάται προφανώς στον αέρα της εποχής μας, και οι ενδείξεις είναι πολλές: Ο όλο και πιο έντονος προσανατολισμός του Χάιντεγκερ προς μια φιλοσοφία της οντολογικής Διαφοράς· η πρακτική του στρουκτουραλισμού βασισμένη στη νομή διαφορικών στοιχείων μέσα σ' έναν χώρο συνύπαρξης· η τεχνική του σύγχρονου μυθιστορήματος που στρέφεται γύρω από τη διαφορά και την επανάληψη, όχι μόνο στον πλέον αφηρημένο στοχασμό του αλλά ακόμη και στις επιτυχημένες τεχνικές του· η ανακάλυψη σε ποικίλους τομείς μιας δύναμης που α...
Διαβάστε περισσότερα...

Περί θανάτου, σπαράγματα [ελαφρώς καψαλισμένα]
Δυο από τα τελευταία κείμενα του Τζωρτζ Στάινερ, που αποτελούν κατά κάποιο τρόπο ένα παιγνιώδες και ταυτόχρονα ολοκληρωμένο προσχέδιο πνευματικής διαθήκης. Στο πρώτο, ένας μισοκαμένος πάπυρος που βρέθηκε στην ανασκαφή μιας βίλας στο Ερκολάνο, γεμάτος κρυπτικούς και ημιτελείς αφορισμούς, δίνει την αφορμή για μια επισκόπηση σχεδόν κάθε θέματος που απασχόλησε τον συγγραφέα στη ζωή του. Στο δεύτερο, μια σκέψη γύρω από την ιστορία, τους μετασχηματισμούς και εντέλει το θάνατο της ιδέας του θανάτου εξελίσσεται, με τη μέγιστη δύναμη συμπύκνωσης πο...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΝΑ ΜΑΚΡΥ ΣΑΒΒΑΤΟ
Προς το τέλος της ζωής του και κατά παράβαση των συνηθειών του, ο Τζωρτζ Στάινερ δέχτηκε να παραχωρήσει μια σειρά συνεντεύξεων στη διακεκριμένη Γαλλίδα δημοσιογράφο Λωρ Αντλέρ. Οι συζητήσεις τους περιέλαβαν σχεδόν όλα τα θέματα που απασχόλησαν τον Στάινερ στη μακρόχρονη πνευματική του περιπλάνηση: τη μοίρα του εβραϊσμού, τη σημασία των κλασικών κειμένων, το μυστήριο της ανθρώπινης δημιουργικότητας. Συναισθηματικός, διαυγής και χωρίς κανένα φόβο πια, ο Τζωρτζ Στάινερ μιλά για τη ζωή του, από τα παιδικά του χρόνια στο Παρίσι, την εξορία και ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΕΤΑΜΟΝΤΕΡΝΟΙ ΚΑΙΡΟΙ
...Το μεταμοντέρνο σαν κάτι νεοτερικό, σαν κάτι επαναστατικό ή ανατρεπτικό, πολεμά άραγε το παλιό για να το ακυρώσει, να το ανατρέψει, να το εξαφανίσει ριζικά ή, αντίθετα, πρόθεσή του είναι να το αναθεωρήσει, να το ρυθμίσει, να το βελτιώσει και να το επανεντάξει τελικά στις καθημερινές πρακτικές, δικαιωμένο μέσα από μια διαδικασία εξαγνισμού και ανανέωσης; Εγγράφεται η προοπτική του μεταμοντέρνου μέσα σε μια πορεία που βλέπει προς κάποιες μετα-βιομηχανικές ή μετα-καπιταλιστικές κοινωνίες ή δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια διαδικασία αναδιάρθ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΑΙΣΘΗΤΙΚΟΥ
Με ποιον τρόπο θα μπορέσει να συναντηθεί η σκέψη με την αίσθηση, τον αισθησιασμό, το σώμα, τη γυναίκα; Με ποιον τρόπο θα μπορέσει η φιλοσοφία να βγει από την ψυχρότητα των διανοημάτων της και να συναντηθεί με την συγκίνηση που γεννά η τέχνη; Πως ο πολίτης της μοντέρνας καπιταλιστικής κοινωνίας θα μπορέσει να πειστεί ότι η ζωή, όπου όλα τείνουν να γίνουν καταναλωτικά αγαθά, αξίζει να την ζει κανείς και ότι οι στόχοι της κοινωνίας μπορούν να είναι και δικοί του; O Terry Eagleton, αριστερός διανοούμενος που παρά την κριτική του στον σταλινισμ...
Διαβάστε περισσότερα...