ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ - ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ - ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ > ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ-ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΕΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΕΙΣ

ΓΙΑ ΤΟ ΕΠΙΣΤΗΜΙΚΟ ΠΕΔΙΟ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ
Η Βυζαντινή φιλοσοφία ως σύγχρονος κλάδος της επιστήμης της φιλοσοφίας συναντά δυσκολίες στην πορεία αυτο-θέσμισής της προς μια αξιολογικά ουδέτερη επιστήμη, εξαιτίας διαφόρων αντιφάσεων στα ιστοριογραφικά προγράμματα της Δυτικής φιλοσοφίας. Μετά από μια εισαγωγική σύνοψη της σύγχρονης σπουδής της Βυζαντινής φιλοσοφίας, στο πρώτο μέρος εξετάζεται κριτικά ο μύθος για την παρακμή της σκέψης στο Βυζάντιο όπως αυτός κατασκευάζεται στη διαφωτιστική ιστοριογραφία του Edward Gibbon και υπερβαίνεται στη φιλοσοφία της ιστορίας του Hegel. Η εννοιολο...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΙΤΙΕΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΚΑΤΑΠΙΕΣΗΣ
Τίποτα στον κόσμο δεν μπορεί να εμποδίσει τον άνθρωπο να αισθάνεται γεννημένος για την ελευθερία. Ποτέ, ό,τι κι αν γίνει, δεν μπορεί να δεχτεί τη δουλεία" γιατί σκέφτεται. Δεν έπαψε ποτέ να ονειρεύεται μια ελευθερία χωρίς όρια, είτε ως παρελθούσα ευτυχία που του τη στέρησε μια τιμωρία, είτε ως μέλλουσα ευτυχία που του την χρωστά ένα είδος συμφωνίας με κάποια μυστηριώδη Πρόνοια. Ο κομμουνισμός που φαντάστηκε ο Μαρξ είναι η πιο πρόσφατη μορφή αυτού του ονείρου. Το όνειρο αυτό παρέμεινε ανέκαθεν μάταιο, όπως όλα τα όνειρα, ή, αν ποτέ λειτούργ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΠΛΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ
«Αγαπητό μου παιδί, Να μην σε τρομάξει ο όγκος του βιβλίου που κρατάς στα χέρια σου. Να ξέρεις ότι αποτελεί έναν θησαυρό επιστημονικών και φιλοσοφικών γνώσεων, προβληματισμών και δραστηριοτήτων για την αναζήτηση της αλήθειας. Το βιβλίο, με τα 280 φιλοσοφικά του μαθήματα, θα σε συντροφεύει στο νηπιαγωγείο, το δημοτικό, το γυμνάσιο, το λύκειο, ακόμη και στην υπόλοιπη ζωή σου. Τα μαθήματά του θα σε βοηθήσουν να κατανοήσεις τον άνθρωπο, το λογικό του, την ψυχή του, την κοινωνία, την ιστορία, τις θρησκείες, την αλήθεια, τη φιλία, τις ηθικές και...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΣΙΩΠΗ ΤΩΝ ΖΩΩΝ
Σε αυτό το βιβλίο ο Τζον Γκρέι, με ένα νέο είδος γραφής, συνεχίζει τον στοχασμό που ξεκίνησε στο Αχυρένια σκυλιά. Παραθέτοντας αποσπάσματα από απομνημονεύματα, ποιήματα, μυθιστορήματα και φιλοσοφικά έργα, από συγγραφείς όπως ο Μπόρχες, ο Όργουελ, ο Κέστλερ, ο Μπάλαρντ, ο Μαλαπάρτε και ο Κόνραντ και αντλώντας παραδείγματα από ετερόκλητα ιστορικά γεγονότα και μαρτυρίες, ο Γκρέι συνθέτει σπάνια τοπία πνευματικής ανάτασης, τα οποία μας ωθούν να στοχαστούμε εκ νέου τη θέση μας στον κόσμο. Το βιβλίο χωρίζεται σε τρία μέρη. Το πρώτο πραγματεύεται...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
Ποιος άνθρωπος είναι ελεύθερος και ποιος δούλος; Πώς μπορούμε να ζήσουμε μια καλή ζωή; Πότε τα πράγματα κι οι καταστάσεις γίνονται αφέντες του εαυτού μας; Το σώμα μας, η υγεία μας, το σπίτι κι η περιουσία μας δεν είναι δικά μας, υποστηρίζει ο Επίκτητος. Δεν βρίσκονται κάτω απ' τον δικό μας έλεγχο και, επομένως, όταν επιθυμούμε κάποιο απ' αυτά τα πράγματα, επιθυμούμε κάτι που δεν εξαρτάται από εμάς. Κι ο άνθρωπος που επιθυμεί πράγματα που δεν εξαρτώνται από τον ίδιο δεν μπορεί παρά να είναι ένας δούλος. «Καθάρισε τις ιδέες σου, ώστε να μη δ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΑ ΑΣΤΡΑ ΚΑΤΩ ΣΤΗ ΓΗ
Η μόνη ουσιαστική διαφορά που μπορούν να δείξουν οι πιο διανοούμενοι αστρολόγοι ανάμεσα στους εαυτούς τους και τη φυλή των κρυσταλλοσκόπων είναι η αποστροφή τους για τις απόλυτες προφητείες. Η αστρολογία αναλαμβάνει να ενθαρρύνει σταθερά τους ανθρώπους να παίρνουν αποφάσεις, ανεξαρτήτως του πόσο ασήμαντες ενδέχεται να είναι αυτές. Είναι προσανατολισμένη στην πρακτική δράση αντί να αναλώνεται σε μεγαλεπήβολες συζητήσεις γύρω από κοσμικά μυστικά και βαθύ διαλογισμό. Ως εκ τούτου, η ίδια η χειρονομία της αστρολογίας, η βασική της προϋπόθεση ό...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΡΟΣΩΚΡΑΤΙΚΟΙ (ΠΡΩΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)
Η παρούσα εισαγωγή είναι το τελικό προϊόν σαραντάχρονης σπουδής των πνευματικών κυρίως επιτευγμάτων του πρώιμου Ελληνισμού, στο πλαίσιο της δραστηριότητάς μου ως ερευνητή υποτρόφου του γερμανικού Ιδρύματος Humboldt, συντάκτη του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Φιλοσοφίας της Ακαδημίας Αθηνών (Λεξικόν της Προσωκρατικής Φιλοσοφίας και περιοδικό Φιλοσοφία), μέλους του Κέντρου Φιλοσοφικών Ερευνών (διδασκαλία και συνεργασία στο περιοδικό "Δευκαλίων"), συντάκτη και συμβούλου στην Εκδοτική Αθηνών (υπεύθυνου για θέματα αρχαίας ελληνικής Μυθολογίας, ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΠΛΟ ΤΟΥ
Τούτο το βιβλίο του Κλεμάν Ροσέ θα μπορούσε να είναι ανυπόφορο, όσο ανυπόφορη είναι και η σκληρή πραγματικότητα που περιγράφει. Ξεσκεπάζει αδυναμίες μας, εκκρεμότητες, μικρές και μεγάλες απάτες. Μας λέει ξεκάθαρα ότι δεν κερδίζουμε τίποτα με τους θεατρινισμούς ή με το να κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας. Αποδεικνύει ανήμπορη κάθε μας καταφυγή και κάθε μας παρηγοριά (ηθική, πολιτική ή θρησκευτική). Καταργεί κάθε διπλότητα: ανάμεσα στο γεγονός και τις συνέπειές του, το συμβάν και τις προσδοκίες, το εδώ και το αλλού, τον εαυτό μας και το ά...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΠΟΥΔΗ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ ΜΑΛΕΒΙΤΣΗ
"Υπάρχουν πολλοί επιθετικοί προσδιορισμοί για τον άνθρωπο αλλά ο πλέον καίριος είναι ότι ο άνθρωπος είναι θνητός. Και τούτο δεν σημαίνει απλώς πως ο άνθρωπος πεθαίνει, αλλά ότι ο άνθρωπος ζει γνωρίζοντας πώς θα πεθάνει. Το ζώο ζει μη γνωρίζοντας πως θα πεθάνει. Η διαφορά είναι μεταξύ πνεύματος και φύσεως" (ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΑΛΕΒΙΤΣΗΣ) "Όταν ο συγγραφέας δεν έχει παρωπίδες, όταν δεν υπηρετεί ιδεοληπτικές ιδεολογίες, όταν δεν έχει σκοτισμένη ψυχή, μπορεί να γεφυρώνει τις διαφορετικές περιοχές, εκφάνσεις και εκφράσεις της ανθρώπινης ύπαρξης, να υπερ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΨΥΧΙΚΗ ΑΡΡΩΣΤΕΙΑ ΚΑΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ
... Η ψυχολογία δεν μπορεί ποτέ να πει την αλήθεια για την τρέλα γιατί η τρέλα κατέχει την αλήθεια της ψυχολογίας. Και παρ’ όλα αυτά, μία ψυχολογία της τρέλας δεν μπορεί παρά να κινείται προς το ουσιαστικό, από την στιγμή που κατευθύνεται στα τυφλά προς το σημείο όπου δημιουργήθηκαν οι δυνατότητες της ύπαρξής της δηλαδή, κινείται αντίθετα προς το ίδιο της το ρεύμα, προς εκείνες τις περιοχές όπου ο άνθρωπος έχει μία σχέση με τον εαυτό του και εγκαινιάζει εκείνη την μορφή αλλοτρίωσης που τον μετατρέπει σε Homo Psychologicus. Αν η ψυχολογία ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΠΙΝΟΖΑ
"Ο Σπινόζα απέκτησε πολλά πρόσωπα στο πέρασμα του χρόνου μετά το θάνατό του: ο παρμενίδειος Σπινόζα, ο καρτεσιανός Σπινόζα, ο υλιστής-αθεϊστής-ντετερμινιστής Σπινόζα, ο μυστικιστής-πανθεϊστής Σπινόζα. Καθεμιά από τις υπεραπλουστεύσεις αυτές βασίζεται σε κάποιο βαθμό στα κείμενα. Αλλά το ζήτημα είναι να κρατήσουμε τα ποικίλα νήματα της σκέψης του συγχρόνως σε πλήρη θέαση." (ΣΤΙΟΥΑΡΤ ΧΑΜΣΑΪΡ) Ο Στιούαρτ Χάμσαϊρ, ένας από τους εξέχοντες βρετανούς φιλοσόφους του 20ού αιώνα, θα μείνει ίσως περισσότερο γνωστός στην ιστορία της σκέψης για τη δου...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΠΑΝΩ ΣΤΑ ΧΡΩΜΑΤΑ
Ο φιλοσοφικός στοχασμός των "Παρατηρήσεων πάνω στα χρώματα" αναπτύσσεται στη διασταύρωση γραμματικής και φαινομενολογίας. Και πρόκειται πραγματικά για έναν πλούσιο στοχασμό: αγγίζει ευθέως το περιβόητο ζήτημα της διαπλοκής του διαθέσιμου χρωματικού λεξιλογίου και του χρωματικού ρεπερτορίου που είναι ικανός να δει κανείς (με πολλά σχόλια πάνω στο πώς η αχρωματοψία μπορεί να σταθεί ως ένα εναλλακτικό ρεπερτόριο αντίληψης των έγχρωμων αντικειμένων)· συγχρόνως προκαλεί τη φαντασία ζητώντας μας να συλλάβουμε τι θα μπορούσε να μετρήσει, για παρά...
Διαβάστε περισσότερα...

Ρόδα και αηδόνια
Στο πλαίσιο της πίστης που οραματίζομαι μπορώ να εντάξω την έννοια του Βάλτερ Μπένγιαμιν περί Κοσμικής Επιφοίτησης. Πώς, αναρωτιέται, μπορεί να επιβεβαιώνεται η πνευματική εμπειρία έξω από το πλαίσιο της «θρησκείας» ή ακόμα και της «πίστης»; Ο αναρχισμός σήμερα πρέπει να ξεπεράσει και να αποβάλει την ιστορική του λατρεία για την «Πρόοδο», έτσι ακριβώς πιστεύω ότι μπορεί επίσης να ωφεληθεί -αν υπαναχωρήσει από τον αθεϊσμό του του 19ου αιώνα- και να επανεξετάσει τη δυνατότητα (όσο οξύμωρη κι αν είναι) μιας «αναρχικής θρησκείας». Μέσα από μια...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΡΙΣΙΜΕΣ ΟΝΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗ
Συνολιστική-ταυτιστική λογική, μάγμα, ανάδυση: οι τρεις αυτές έννοιες είναι κεντρικής σημασίας για να κατανοήσουμε το οντολογικό υπόβαθρο της πρωτοβάθμιας κοινωνικοπολιτικής θεωρίας του Κορνήλιου Καστοριάδη σχετικά με την ατομική και συλλογική αυτονομία· αποτελούν συνάμα την εννοιολογική βάση της καστοριαδικής προσέγγισης στη Φιλοσοφία της Επιστήμης και στα Μαθηματικά. Τα τρία κείμενα του τόμου προσεγγίζουν διεξοδικά τις τρεις έννοιες, αναδεικνύουν τις διασυνδέσεις τους, χαρτογραφούν τους περιορισμούς τους και τις κρίνουν ως προς τη λειτου...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ - Η ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΤΟΥ ΠΟΙΗΤΗ Γ. ΘΕΜΕΛΗ
ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ Σε αυτή τη σειρά φιλοσοφικών, κοινωνιολογικών και αισθητικών δοκιμίων, ο συγγραφέας πραγματεύεται Θέματα πού αφορούν στον πυρήνα του νεοελληνικού πολιτισμού, την αποστολή της παιδείας, την ηθική κρίση. Προβαίνει επίσης σε αναλύσεις με αφετηρία τον στοχασμό του Άγγ. Τερζάκη, καθώς και την ποίηση των Γ. Σεφέρη και Κ. Καβάφη. Οι κίνδυνοι, από τους οποίους απειλείται το σύστημα αξιών στον κόσμο της τεχνολογίας, αποτελούν πρόκληση για τον πνευματικό άνθρωπο, πού έχει χρέος να συνειδητοποιήσει την κρισιμότητα της ιστορικής ώρας "με βλ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΟΙ ΘΕΟΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΕΛΕΥΣΙΝΙΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ
. . . Έτσι, μόλο που δεν χρησιμοποιήσαμε καμιά πληροφορία από τους χριστιανούς συγγραφείς, από κανέναν μεταγενέστερο της χριστιανικής περιόδου συγγραφέα, μπορούμε να σκιαγραφήσουμε μια εικόνα σύμφυτη με το τι πραγματικά ήταν τα Ελευσίνια Μυστήρια, να δείξουμε την μεγαλοπρέπεια και την ομορφιά τους. μπορώ επίσης να ισχυριστώ πως, οι Πατέρες της εκκλησίας δεν κατανόησαν την μεγαλοπρέπεια και την σπουδαιότητα του θρησκευτικού ιδανικού της Αρχαίας Ελλάδας. Μα αυτό είναι όλο; Για να κατανοήσουμε βαθιά την ουσία των Μυστηρίων, ο αναγνώστης του μ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΦΑΝΗΣ ΑΡΜΟΝΙΑ
Η αρχαία φιλοσοφία μπορεί να ιδωθεί από την πλευρά της μεταφυσικής της ιστορίας, η οποία ήδη στον Αριστοτέλη αποκαλύπτεται ως θεολογική; Η πρωτοτυπία του βιβλίου αυτού έγκειται στο ότι πραγματοποιεί μία προσέγγιση του μεταφυσικού/θεολογικού υποστρώματος των αρχαιοελληνικών φιλοσοφικών αναζητήσεων, όχι εξερευνώντας την ιστορία των κοινών με την Χριστιανική θεολογία όρων, αλλά με μια μέθοδο υπαρξιακής συσχέτισης. Έτσι αναδεικνύεται μία σειρά βαθύτερων θεολογικών/μεταφυσικών αιτημάτων της αρχαίας φιλοσοφίας, στα οποία η Χριστιανική θεολογία κ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΘΕΜΕΛΙΩΣΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗΣ ΤΩΝ ΗΘΩΝ
Η Θεμελίωση της μεταφυσικής των ηθών (1785), το πρώτο από τα τρία κύρια ηθικά έργα του Καντ, παρουσιάζει προγραμματικά τις κυριότερες έννοιες, θέσεις και αρχές της ηθικής φιλοσοφίας του. Θα ακολουθήσουν η Κριτική του πρακτικού Λόγου (1788), η οποία παρέχει τη συστηματική θεμελίωση της ηθικής, και η Μεταφυσική των ηθών (1797), η οποία περιλαμβάνει την εφαρμογή της επί της φιλοσοφίας του δικαίου και του ειδικού μέρους της ηθικής. Η Θεμελίωση της μεταφυσικής των ηθών αναπτύσσει μιαν εντελώς πρωτοποριακή ηθική φιλοσοφία, η οποία δεν αποβλέπει ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΓΚΩΜΙΟ ΤΗΣ ΕΚΛΕΠΤΥΣΜΕΝΗΣ ΤΕΜΠΕΛΙΑΣ
Η τεμπελιά είναι απόλαυση του εαυτού μας ή δεν είναι τίποτα. Μην ελπίζετε να σας παραχωρηθεί από τα αφεντικά σας ή από τους θεούς τους. Την προσεγγίζουμε, όπως το παιδί, μέσω μιας φυσικής τάσης να αναζητούμε την απόλαυση και να παρακάμπτουμε ό,τι της εναντιώνεται. Πρόκειται για κάτι απλό που η ώριμη ηλικία διαπρέπει στο να περιπλέκει. Να τελειώνουμε λοιπόν με τη σύγχυση που ταυτίζει την τεμπελιά του σώματος με την πνευματική μαλάκυνση που ονομάζεται νωθρότητα του πνεύματος -λες και το πνεύμα δεν είναι η αλλοτριωμένη μορφή της συνείδησης το...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΒΙΒΛΟΣ ΤΩΝ ΗΔΟΝΩΝ
Η απόλαυση της ζωής δεν έχει ούτε κανόνα ούτε νόμο, αυτό που την ορίζει, την περικυκλώνει, την εξειδικεύει, είναι ακριβώς αυτό που την αρνείται και την αντιστρέφει: η εργασία, ο καταναγκασμός, η ανταλλαγή, ο διαχωρισμός, η ενοχή. Όπως την επανάσταση της πείνας δεν την έκαναν οι πιο πεινασμένοι, έτσι και την επανάσταση της ζωής δεν θα την κάνουν αυτοί που απολαμβάνουν λιγότερο. (Ραούλ Βανεγκέμ, από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)...
Διαβάστε περισσότερα...