ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ - ΓΛΩΣΣΑ - ΛΕΞΙΚΑ > ΓΛΩΣΣΑ - ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΑ

Ο ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ
Η μεταφορά είναι για τους περισσότερους ένας μηχανισμός ποιητικής φαντασίας και ρητορικής φιοριτούρας, θέμα μάλλον ιδιαίτερης παρά καθημερινής γλώσσας. Επιπλέον η μεταφορά θεωρείται συνήθως ως χαρακτηριστικό μόνον της γλώσσας, θέμα λέξεων μάλλον παρά σκέψης και πράξεων. Για το λόγο αυτόν, οι περισσότεροι άνθρωποι νομίζουν ότι μπορούν να ζήσουν πάρα πολύ καλά χωρίς τη μεταφορά. Εμείς αντιθέτως ανακαλύψαμε ότι η μεταφορά είναι διάχυτη στην καθημερινή ζωή, όχι μόνο στη γλώσσα αλλά στη σκέψη και στην πράξη. Το κοινό αντιληπτικό μας σύστημα, με...
Διαβάστε περισσότερα...

Οι Έλληνες και η γλώσσα τους
ΟΙ ΑΠΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ και συνεπώς και του ελληνικού πολιτισμού -με τη βοήθεια της προϊστορικής αρχαιολογίας, της ιστορικοσυγκριτικής γλωσσολογίας, της πληθυσμιακής γενετικής, της γεωχρονολόγησης και άλλων ακόμα επιστημών- ξεκινάει κάποιες χιλιάδες χρόνια πριν την Νεολιθική Εποχή. Η Ελληνική Γλώσσα παραμένει ζωντανή και ανεξάντλητη περίπου 5000 χρόνια μέχρι σήμερα. Λίγοι λαοί στον κόσμο μιλούν την ίδια γλώσσα τόσα πολλά χρόνια. Και αν κάποτε αποκρυπτογραφηθεί η Γραμμική Α' ίσως τότε αποδειχθεί πως είναι η αρχαιότερη γλώσσα της ιν...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΥΠΕΡΟΧΗ ΓΛΩΣΣΑ
Το ξέρουμε όλοι: η πρώτη αντίδραση μπροστά σ' ένα αρχαίο κείμενο κυμαίνεται ανάμεσα στην παράλυση και στον γνήσιο τρόμο. Επέλεξα εννέα λόγους για ν' αγαπήσω και να μιλήσω γι' αυτό που η ελληνική γλώσσα είναι σε θέση να λέει με τρόπο μοναδικό, ξεχωριστό, διαφορετικό από κάθε άλλη γλώσσα - και ναι, για να διαλύσω τους φόβους σας, μετατρέποντάς τους ενδεχομένως σε πάθος. Πάνω απ' όλα αυτό το βιβλίο μιλάει γι' αγάπη: η αρχαία ελληνική γλώσσα ήταν η πιο μακροχρόνια και πιο ωραία ιστορία της ζωής μου. Δεν έχει σημασία αν ξέρετε αρχαία ελληνικά ή...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΟΚΙΜΙΟ
Το δοκίμιο είναι σήμερα το πιο διαδεδομένο ίσως γραμματειακό είδος. Αν και αναπαράγεται επί αιώνες, εξακολουθεί να παραμένει ένα δυσδιάκριτο και ακαθόριστο είδος. Ειδικότερα στη χώρα μας ελάχιστες είναι οι σχετικές αυτοτελείς μελέτες που διερευνούν τη φύση, τη δομή και την ιδιομορφία του δοκιμίου. Η παράγραφος, από την άλλη πλευρά, αποτελεί συστατικό στοιχείο του δοκιμίου. Η ακριβής διερεύνησή της αναδεικνύει τη μεταξύ τους σχέση και αποκαλύπτει τη διαλεκτική τους σύνδεση. Το παρόν βιβλίο εξετάζει μια διαδικασία γραφής η οποία στηρίζεται σ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ
Η μέθοδος η οποία προτείνεται σήμερα στα διδακτικά εγχειρίδια της γλώσσας για την εκμάθηση της ορθογραφίας ουσιαστικά δε διαφέρει σε τίποτε από αυτή που είχαν υιοθετήσει τα βιβλία της γλώσσας του 1982 και η οποία στηρίζεται στην άποψη των παλιών γραμματιστών και λατινιστών δασκάλων που ισχυρίζονταν ότι «Nulla dies sine linea» που σημαίνει «οφείλουμε να κάνουμε καθημερινά άσκηση δέκα σειρές ορθογραφία». Ο μονότονος, μονοδιάστατος, προαναφερόμενος τρόπος όπως προκύπτει από διαχρονικά ελληνικά ερευνητικά δεδομένα κρίνεται ως αντιπαραγωγικός κ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
Η γλώσσα παρουσιάζεται σε διάφορες μορφές, που ονομάζονται γραμματικές κατηγορίες π.χ. το γένος, ο αριθμός, η πρόταση κτλ. είναι γραμματικές κατηγορίες και έχουν κάθε μια τους ειδική μορφή. Αυτές τις γραμματικές κατηγορίες εξετάζει η Γραμματική, (αναφορικά με τη γένεσή τους, ανάπτυξη και μορφολογική κατάταξη) και η Σύνταξη (το Συντακτικό), (αναφορικά με τη λειτουργία τους). Π.χ. ας πάρουμε τη φράση: ο αγαθός ανήρ. Από γραμματική άποψη η λέξη αγαθός χαρακτηρίζεται επίθετο, που ανήκει στη δεύτερη κλίση και είναι στην ονομαστική πτώση του εν...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ (ΣΚΛΗΡΟΔΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ)
Έχω ακούσει και διαβάσει πάρα πολλές φορές, όπως και εσείς ασφαλώς, πολύ εγκωμιαστικά λόγια για τη γλώσσα μας. Λόγια όπως: -"Η ελληνική γλώσσα είναι η πλουσιότερη γλώσσα του κόσμου" -"Η ενιαία ελληνική γλώσσα είναι το πιο πολύτιμο αγαθό του λαού μας, το πιο αξιόλογο προϊόν εξαγωγής του τόπου μας στο διεθνή χώρο" -"Η αρχαία Ελλάδα μας προσφέρει μια γλώσσα για την οποία θα πω, ακόμα μια φορά, ότι είναι οικουμενική" -"Η ελληνική γλώσσα είναι η βάση της γλωσσικής δομής όλων των ευρωπαϊκών και των σλαβικών γλωσσών, διότι, με τη μεσολάβηση της λ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΛΟΓΟΚΡΑΤΟΡΙΕΣ
Η ιστορία των γλωσσών είναι επίσης και ιστορία των ομιλητών τους, αντικατοπτρίζοντας την ιστορία αλλά και τις πολιτισμικές διακυμάνσεις, την εξάπλωση, το κύρος, την ακμή και περιστασιακά την παρακμή των χρηστών της. Μέσω της μελέτης των γλωσσών του κόσμου, ανακαλύπτουμε μια συμπυκνωμένη αφήγηση της ίδιας της ιστορίας του κόσμου μας. Οι "Λογοκρατορίες" είναι το πρώτο και μοναδικό βιβλίο που αφηγείται αυτή την αξιοθαύμαστη ιστορία σε όλη της τη μεγαλοπρέπεια και ποικιλομορφία. Αποκαλύπτει τις καταπληκτικές καινοτομίες στην παιδεία, τον πολιτ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ ΤΗΣ ΠΟΝΤΙΑΚΗΣ ΔΙΑΛΕΚΤΟΥ
Η πρόσφατη έκδοση του εγχειριδίου της Ποντιακής Διαλέκτου μας οδήγησε στη σκέψη ότι ήταν αναγκαία η ύπαρξη ενός λειτουργικού συντακτικού, που πιστεύουμε ότι θα βοηθήσει στην καλύτερη εκμάθηση και στην κατανόησή της. Για τον σκοπό αυτό απευθυνθήκαμε, για τη σύνταξη ενός εύχρηστου συντακτικού, στους έγκριτους και έμπειρους φιλολόγους κ. κ. Γ.Κ. Χατζόπουλο και Παναγιώτα Ιωακειμίδου, με γνήσια ποντιακή καταγωγή και μακρά ενασχόληση με τη διδασκαλία της Ποντιακής Διαλέκτου. Ήδη οι πιο πάνω, οι οποίοι συνδέονται με εκλεκτή φιλία με τον Εκδοτικό ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΤΗΣ ΠΟΝΤΙΑΚΗΣ
Η περιζήτητη Γραμματική, αυτή που ο αναγνώστης κρατάει τώρα στα χέρια του, είναι γραμματική της ποντιακής Διαλέκτου, γραμμένη και η ίδια στη διάλεκτο αυτή. Λεπτομέρειες (και όχι όλες) για τους λόγους που οδήγησαν το συγγραφέα να συγγράφει γραμματική της ποντιακής διαλέκτου για τα παιδιά των πολυπληθών Ποντίων που ζούσαν τις δεκαετίες του 1920 και 1930 στη Σοβιετική Ένωση θα βρει ο αναγνώστης στο προλογικό σημείωμα, του εκδότη και στον Πρόλογο του ίδιου τον συγγραφέα. Με πολύ λίγα λόγια: Απόφαση του 16ου συνεδρίου του Κ.Κ. της Σ.Ε, για την ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ
(...) Στην παρούσα Γραμματική περιγράφουμε συστηματικά τις μορφολογικές και συντακτικές δομές της σύγχρονης Ελληνικής, τον τρόπο με τον οποίο οι συντακτικές λειτουργίες συντελούν στην οργάνωση του μηνύματος, καθώς και τη χρήση (επικοινωνιακή πλευρά) που οι δομές, οι λειτουργίες και τα λεξιλογικά στοιχεία εμφανίζουν στη γλωσσική πράξη, δηλαδή στην ομιλία και στον γραπτό λόγο. Αυτή η "ολιστική θεώρηση" (μορφολογία - σύνταξη - επικοινωνία) εφαρμόζεται, σε σχέση με την ελληνική γλώσσα, για πρώτη φορά στην παρούσα Γραμματική. Πρόκειται για μιαν...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ
Μια νέα αντίληψη τής Γραμματικής, που αποκαλύπτει με απλό τρόπο τούς μηχανισμούς τής γλώσσας μας και καθιστά ελκυστική και ενδιαφέρουσα την ενασχόληση με τη γραμματική και τη σύνταξη. Καρπός μακράς έρευνας και διδακτικής πείρας τού καθηγητή τής Γλωσσολογίας Γεωργίου Μπαμπινιώτη στα καίρια θέματα τής δομής (γραμματικής) και λειτουργίας (σύνταξης) τής γλώσσας. -Μια σύγχρονη Γραμματική που ακολουθεί τα σημερινά δεδομένα της γλωσσικής επιστήμης και απευθύνεται ειδικά σε εκπαιδευτικούς και μαθητές τής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, αλλά και γενικό...
Διαβάστε περισσότερα...

ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΑ
Το βιβλίο Θεωρητική Γλωσσολογία κατέκτησε εξέχουσα θέση στη γλωσσολογική βιβλιογραφία της χώρας μας ως το πρώτο εκτενές συστηματικό έργο εισαγωγής στις βασικές έννοιες, τις μεθόδους και τον προβληματισμό της Σύγχρονης Γλωσσολογίας, άγνωστης στην Ελλάδα μέχρι τη δεκαετία του '70. Χιλιάδες φοιτητών "μυήθηκαν" στην επιστήμη της γλώσσας μέσα από το βιβλίο αυτό και από τη βιβλιογραφία στην οποία κατευθύνεται ο αναγνώστης για κάθε θέμα. Στην ελληνική γλωσσολογική βιβλιογραφία είναι ίσως το βιβλίο με τον μεγαλύτερο αριθμό παραπομπών (citations) σ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΡΥΘΜΟΣ ΚΑΙ ΑΡΜΟΝΙΑ
Ο συγγραφέας πραγματεύεται την έννοια του ρυθμού και της αρμονίας του Ελληνικού λόγου (αρχαίου και νεότερου) εξ επόψεως κριτηρίων των Ελλήνων λογίων. Ο μεν ρυθμός ορίζεται από τη συμμετρικότητα των συλλαβών (μακρών και βραχέων για τους αρχαίους), η δε αρμονία από τη συμμετρικότητα των οξυτονούμενων κατά την εκφώνηση συλλαβών. Στη Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή - Νεοελληνική Γραμματεία διατηρήθηκε η αντίληψη παρά την απώλεια του χρόνου (μακρού, βραχέος) των συλλαβών. Αυτά τα δύο χαρακτηριστικά συνιστούν τη μουσικότητα του λόγου, προσδίδουν σ’ ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΕΡΙ ΕΥΧΩΝ
Όλα χωρούν σε αυτό το βιβλίο, σε αυτό το «γενναιόδωρο κουτί» των ευχών. Όποια σελίδα κι αν ξεφυλλίσεις, σε όποιο σημείο ή «γωνιά» κι αν πέσει βιαστικά το βλέμμα, μια ευχή θα λάμψει, φωτίζοντας και ανακαλώντας μια βιωμένη προσωπική στιγμή της ζωής. Με μια τέτοια ωραιότατη συλλογή «περιστασιακών» ευχών ανά χείρας, κάθε αναγνώστης/τρία δεν μαθαίνει μόνο «τα των ευχών», αλλά ξαναζεί τη ζωή του/της μέσα από αυτές. Η γλώσσα βεβαίως είναι και βίωμα, είναι και ανάμνηση, και ειδικώς οι ευχές, όπως πάλι επισημαίνουν οι συγγραφείς, ωσάν νA περιέχουν ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΠΟΙΚΙΛΙΑ
Η γλωσσική ποικιλία αφορά κοινωνικές, γεωγραφικές, δομικές και λειτουργικές εκφάνσεις της γλώσσας και ως εκ τούτου είναι πολύ δύσκολο να δοθεί ένας και μοναδικός ορισμός που θα καλύπτει όλο το φάσμα. Ωστόσο, μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι η ποικιλότητα, δηλαδή η ύπαρξη ποικιλίας (ή πολλών ποικιλιών), αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό της γλώσσας. Παρά την αυξημένη σημασία του φαινομένου, πολύ περιορισμένες μελέτες στην ελληνική βιβλιογραφία έχουν επικεντρωθεί σε αυτό το ζήτημα, ενώ ο αριθμός των αντίστοιχων μελετών στη διεθνή βιβλιογραφία, αν ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΑ
Νοείται η γλώσσα χωρίς την γραφή; Υπαρκτικά ναι, οντολογικά όχι. Την ύπαρξη της γλώσσας την βιώνουμε, την οντολογία της όμως - τον τρόπο, δηλαδή, της ύπαρξής της - την αντιλαμβανόμαστε μέσω της γραπτής της απόδοσης: Της παραστατικής και της αναπαραστατικής. Σε αυτές τις δύο έννοιες - κλειδιά - τη γραφή ως παράσταση και ως αναπαράσταση της γλώσσας - έχει στηριχθεί ολόκληρη η σύγχρονη γλωσσολογία, ακολουθώντας το "γαλιλαιϊκό στυλ", πίστη στα κελεύσματα της επιστημονικότητας που ανέδειξε ο 19ος αιώνας. Το "γλωσσικό σημείο" ως παραστατική μονά...
Διαβάστε περισσότερα...

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΗΣ
Τα γράμματα της αρχαίας Ελληνικής γλώσσης είναι 24, τα ίδια με τα 24 γράμματα της νέας Ελληνικής. Αλλά υπό των αρχαίων Ελλήνων δεν επροφέροντο πάντα τα γράμματα ταύτα ακριβώς όπως τα προφέρομεν ημείς οι νέοι Έλληνες. Δια τούτο πολλάκις ο ίδιος φθόγγος της νέας γλώσσης φαίνεται παριστανόμενος εις διαφόρους λέξεις ή εις διαφόρους συλλαβάς της ιδίας λέξεως με διάφορα γράμματα. [...] (Από την έκδοση)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΟΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΑ
Σκοπός της κοινωνιογλωσσολογίας είναι να εξηγήσει γιατί μιλάμε διαφορετικά ανάλογα με το περιβάλλον ή την περίσταση. Η κοινωνιογλωσσολογική μελέτη παρέχει πλήθος πληροφοριών σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας της γλώσσας, τις κοινωνικές σχέσεις σε μια κοινότητα, αλλά και τους τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι σηματοδοτούν, μέσω της γλώσσας, διάφορες όψεις της κοινωνικής τους ταυτότητας. Στο εισαγωγικό αυτό εγχειρίδιο, που εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1992 και από τότε αναθεωρείται και εμπλουτίζεται διαρκώς, η Janet Holmes εισάγει τον αναγνώσ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΟΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΑ
Οι κοινωνιογλωσσολογικές μελέτες, παρόλο που είναι ετερογενείς όσον άφορα το αντικείμενό τους και τη μεθοδολογία τους, πιστεύω ωστόσο ότι παρουσιάζουν δυο κοινά χαρακτηριστικά: την προσπάθεια να εισαγάγουν το πολιτικό στοιχείο στη γλωσσολογία και την κριτική στάση απέναντι στη σύγχρονη γλωσσολογία. Αντίθετα από την κοινωνιολογία, την ψυχολογία, την ιστορία ή τη γεωγραφία, που έχουν όλες περάσει βαθιές εσωτερικές κρίσεις, η γλωσσολογία δεν είχε υποστεί κάποια ριζική αμφισβήτηση. Ερωτήματα που αφορούν τη δουλειά του γλωσσολόγου, τη σημασία τ...
Διαβάστε περισσότερα...