ΜΠΙΤΣΑΚΗΣ Ι. ΕΥΤΥΧΗΣ

ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ
Το βιβλίο αυτό επιχειρεί να διερευνήσει τις σχέσεις ανάμεσα στη θεωρία και την πράξη. Το θέμα εξετάζεται, πριν απ' όλα, από γνωσιολογική άποψη. Αλλά οι δυνατότητες της ανθρώπινης νόησης δεν διερευνούνται αφηρημένα, όπως λ.χ. συμβαίνει στην καντιανή φιλοσοφία, ή φορμαλιστικά, κατά τη μέθοδο του νεώτερου θετικισμού: το ερώτημα για τη γνώση οδηγεί κατ' ευθείαν στο ερώτημα για τους κοινωνικούς καθορισμούς της γνώσης. Και ταυτόχρονα, το ερώτημα για τις δυνατότητες της γνώσης, οδηγεί στο αντίθετό του: στο ερώτημα για τις γνωσιολογικές και τις κο...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΘΕΩΡΙΩΝ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ
Το βιβλίο αυτό αντιστοιχεί σε ένα μάθημα που δίδαξα κατά τη δεκαετία του '80 επί έξι (ή επτά;) έτη στους τεταρτοετείς φοιτητές του Φυσικού τμήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών. Επρόκειτο για ένα μάθημα με ασαφή τίτλο και απροσδιόριστο περιεχόμενο. Επιχείρησα τότε να διαμορφώσω μια διδασκαλία ανάλυσης των θεμελίων της Φυσικής. Ποιο είναι όμως το νόημα και η χρησιμότητα ενός τέτοιου μαθήματος και, αντίστοιχα, του σημερινού βιβλίου; Βάση της διδασκαλίας της Φυσικής είναι η ανάλυση των φυσικών θεωριών, η λύση προβλημάτων και η εξοικείωση με την π...
Διαβάστε περισσότερα...

ΔΡΟΜΟΙ ΤΗΣ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗΣ
"Δρόμοι της Διαλεκτικής". Γιατί "δρόμοι"; Επειδή η Διαλεκτική δεν είναι σύστημα κλειστό στον ιστορικό χρόνο, όπως τα θεωρησιακά συστήματα. Η διαλεκτική αντίληψη της φύσης και της κοινωνίας αναπτύσσεται - ή πρέπει να αναπτύσσεται - σε ενδογενή αλληλεπίδραση με το γίγνεσθαι των επιστημών και το σύνολο της κοινωνικής πρακτικής. Τι σημαίνει όμως διαλεκτική; Στην ελληνική αρχαιότητα σήμαινε κυρίως την τέχνη της συζήτησης. Ήδη όμως στους Προσωκρατικούς, και κυρίως στον Ηράκλειτο, αναδεικνύεται η γνησιολογική και η οντολογική συνιστώσα της διαλεκ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΦΥΣΗ
Μπορούν να υπάρξουν βιώσιμες σοσιαλιστικές κοινωνίες; Αντιφάσκουν, μήπως, με την εγωιστική ανθρώπινη φύση; Στο βιβλίο αναλύεται η διαδικασία της εμφάνισης της ιδιοκτησίας ως άρνηση της αρχαϊκής κοινότητας, οι αντιθέσεις των ταξικών κοινωνιών και ειδικά του καπιταλισμού, ο ρόλος της ανθρώπινης φύσης στο ιστορικό γίγνεσθαι. Διερευνάται ο χαρακτήρας της ανθρώπινης φύσης, με βάση κυρίως τα δεδομένα της νευρολογίας και της ψυχολογίας. Το συμπέρασμα είναι ότι ο άνθρωπος είναι γενετικά κοινωνικό ον, ότι δεν υπάρχει αναλλοίωτη εγωιστική ανθρώπινη...
Διαβάστε περισσότερα...

ΧΩΡΟΣ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟΣ
Ο μύθος υπήρξε η πρώτη μορφή «κοσμοθεωρίας». Στο ανιμιστικό σύμπαν των πρωτόγονων λαών, ανθρωπόμορφα όντα καθόριζαν τα φυσικά φαινόμενα και τη μοίρα των ανθρώπων. Υπερβαίνοντας τις ανιμιστικές κοσμογονίες, οι προσωκρατικοί επιχείρησαν να ερμηνεύσουν τα φυσικά φαινόμενα με φυσικά αίτια. Οι φυσιοκρατικές κοσμολογίες τους αποτέλεσαν την ιστορική-διαλεκτική άρνηση των αρχέγονων κοσμογονιών. Έπειτα από δύο χιλιάδες χρόνια περίπου, είχε έρθει η ώρα της επιστήμης, η οποία, με τη σειρά της, αποτέλεσε τη διαλεκτική άρνηση και υπέρβαση των ορθολογικ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΑΕΙΘΑΛΕΣ ΔΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΓΝΩΣΕΩΣ
Μπροστά στη βάρβαρη πραγματικότητα, η επιστήμη και η φιλοσοφία μπορούν να αποτελέσουν καταφύγιο. Έναν προσωπικό χώρο γαλήνης και πνευματικής έξαρσης. Ωστόσο, πρέπει να είναι κανείς ακρωτηριασμένος ατομιστής, για να αναζητήσει κάποιο προσωπικό καταφύγιο σε μια εποχή η οποία εγκυμονεί πλανητικές καταστροφές αλλά, παρ' όλα όσα συνέβησαν, δημιουργεί και τις "αντικειμενικές" επί του παρόντος δυνατότητες για υπέρβαση της σημερινής βαρβαρότητας. Στόχος του βιβλίου είναι να αναδείξει συγκεκριμένα την ενότητα των επιστημών με τη φιλοσοφία, η οποία ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΝΑ ΦΑΝΤΑΣΜΑ ΠΛΑΝΙΕΤΑΙ
Είκοσι χρόνια μετά την πρώτη του δημοσίευση, αλλά και 20 χρόνια από την κατάρρευση των χωρών του «υπαρκτού σοσιαλισμού», το βιβλίο-σταθμός του γνωστού διανοητή Ευτύχη Μπιτσάκη κυκλοφορεί σε τρίτη, βελτιωμένη έκδοση. Το βιβλίο πραγματεύεται το ζήτημα της κατάρρευσης των κοινωνιών του «υπαρκτού σοσιαλισμού» αλλά και τον σοσιαλισμό ως δυνατότητα της ανθρώπινης ιστορίας. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΚΑΙ ΝΕΩΤΕΡΗ ΦΥΣΙΚΗ
(...) «Επιχείρησα στον σύντομο αυτό πρόλογο να επισημάνω τις πιο επαναστατικές εξελίξεις στη φυσική της δεκαετίας του '80. Μέσα από τις εξελίξεις αυτές αναδεικνύεται όλο και πιο συγκεκριμένα η ενότητα της ύλης μέσα στη διαφορότητα των μορφών της, η οντική ενότητα "ύλης" και πεδίου, το αέναο κοσμικό γίγνεσθαι που πραγματοποιείται μέσα από τη γενετική συσχέτιση αντιθετικών δομών και διεργασιών, η ανάδειξη της αλληλεπίδρασης σε θεμελιώδη οντολογική κατηγορία. Η σχέση εμφανίζεται όλο και πιο καθοριστικά ως συστατική του αντικειμένου, ενώ την ί...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΥΡΑ ΣΤΟΝ ΑΜΒΩΝΑ
Ιδεολόγοι της ανερχόμενης αστικής τάξης πρόβλεψαν "τον θάνατο των θεών". Και όμως, οι θεοί δεν πέθαναν! Σήμερα μάλιστα επιστρέφουν αείζωοι, στη "μετανεωτερική" κοινωνία μας. Το παρόν βιβλίο δεν αποτελεί "πραγματεία" περί θρησκείας. Δεν επιχειρεί να ερμηνεύσει συνολικά το θρησκευτικό φαινόμενο ως μορφή κοινωνικής συνείδησης. Στόχος του είναι να αναδείξει και να ερμηνεύσει την ιστορικά διαφοροποιούμενη σχέση των επιστημών με τη χριστιανική θεολογία και την πρακτική της εκκλησίας, η οποία αντιμετώπισε με εχθρότητα τις αναδυόμενες επιστήμες κα...
Διαβάστε περισσότερα...

ΡΗΞΗ Ή ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ;
Το βιβλίο αυτό γράφτηκε το φθινόπωρο του 1988. Τότε ακριβώς έπρεπε να ακουστεί δημόσια μια φωνή εναντίον της πορείας ενσωμάτωσης του ΚΚΕ. Πέρασαν έκτοτε 25 χρόνια. Το πλέγμα σεκταρισμού-οπορτουνισμού της ηγεσίας του ΚΚΕ συνέχισε να αποτελεί εμπόδιο για την ανάπτυξη του κινήματος. Οι ανανεωτές της διάσπασης του 1968, μέσα από ευρωκομμουνιστικές αυταπάτες, ανακατατάξεις και διασπάσεις, κατέληξαν στη συγκρότηση του ΣΥΡΙΖΑ, που σήμερα είναι αξιωματική αντιπολίτευση. Από το 1988 πραγματοποιήθηκαν ριζικές αλλαγές στον κόσμο και στη χώρα μας. Τα ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
Το κλασικό πια βιβλίο του Ευτύχη Μπιτσάκη, που εισάγει τον αναγνώστη στην έννοια της φιλοσοφίας, κυκλοφορεί 30 χρόνια μετά την 1η του έκδοση ξανά, με συμπληρώσεις, προσθήκες και βελτιώσεις, για να συνεχίσει να φέρνει σε επαφή με τη φιλοσοφία το πλατύ κοινό. "Το κείμενο αυτό χρησιμοποιήθηκε ως εισαγωγή στο μάθημα της Γνωσεοθεωρίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Στους φοιτητές δινόταν σε πολυγραφημένη μορφή. Αργότερα κυκλοφόρησε ως αυτοτελής έκδοση. Το σημερινό κείμενο βελτιώθηκε, ανανεώθηκε και εμπλουτίστηκε, διατηρώντας τον αρχικό, διδακτικό ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΟΙ ΘΥΕΛΛΕΣ ΤΗΣ ΠΡΟΟΔΟΥ
Ανάπτυξη - Πρόοδος: Δύο έννοιες της καθημερινής προπαγάνδας, αλλά και των κοινωνικών επιστημών και της φιλοσοφίας. Οι δύο έννοιες συνδέονται ενδογενώς. Η πρώτη αφορά κυρίως την τεχνολογική και την οικονομική ανάπτυξη. Η δεύτερη, συνολικά το ιστορικό γίγνεσθαι. Βασιζόμενος στη διατυπωμένη θέση του Μαρξ ότι «ο καπιταλισμός καταστρέφει, μέσα από τη διαδικασία της ανάπτυξής του, τις δυο βασικές πηγές του πλούτου: τη φύση και τον άνθρωπο», εξετάζει την έννοια και τα αποτελέσματα της «προόδου». Η πρόοδος είναι κατ' εξοχήν κεντρική έννοια της αστ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΥΛΗ ΚΑΙ ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ
Εν αρχή, ην το "θαυμάζειν". Μυθικές κοσμογονίες και "ορθολογικές" κοσμολογίες επεχείρησαν να κατανοήσουν αυτό που υπάρχει. Και ήλθε μετά η Επιστήμη, άρνηση και κληρονόμος της φιλοσοφίας. Ο κλασικός ορθολογισμός είχε τα ιστορικά του όρια. Όμως, μετά από μια μακρά οδύσσεια δύο χιλιάδων χρόνων, το ανθρώπινο πνεύμα άρχισε να θέτει ερωτήματα στη Φύση, με νέα μέσα: Είχε έλθει η ώρα της Επιστήμης και του Λόγου. Εντούτοις, τέσσερις αιώνες μετά τον Γαλιλαίο, νέες μορφές ανορθολογισμού, παλαιές και νέες μορφές δεισιδαιμονιών, εξακολουθούν να δεσπόζο...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
Στο κείμενο που ακολουθεί δεν μπορούν να δοθούν συστηματικά ούτε καν οι κυριότερες απόψεις που αφορούν το αντικείμενο και τον χαρακτήρα της φιλοσοφίας. Πολύ περισσότερο, δεν μπορεί να γίνει μια εξαντλητική διαπραγμάτευση του προβλήματος. Ωστόσο, το κείμενο αυτό επιχειρεί να σκιαγραφήσει μια ορισμένη αντίληψη για το τι είναι η φιλοσοφία, πως γεννήθηκε και ποια είναι η γνωστική και η κοινωνικοπρακτική λειτουργία της. Μ' αυτή την έννοια θα ήταν ίσως χρήσιμο σαν εισαγωγή, για την κατανόηση πιο ειδικών θεμάτων της φιλοσοφίας. (Ε. Ι. Μ., από τον...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΔΑΙΜΩΝ ΤΟΥ ΑΪΝΣΤΑΪΝ
Η Φυσική είναι κατεξοχήν φιλοσοφική επιστήμη, καθώς στο επίπεδό της πραγματεύεται θεμελιώδεις έννοιες όπως η ύλη, η κίνηση, η αλληλεπίδραση, ο χώρος και ο χρόνος, η αιτιότητα και οι μορφές καθορισμού των φαινομένων από τις αιτίες τους. Επίσης, μέσω της Αστροφυσικής και της Κοσμολογίας, συνδέεται με τα μεγάλα ερωτήματα για την εξέλιξη του σύμπαντος και για την απείροτητα ή το πεπερασμένο στο χώρο και στο χρόνο. Δεν είναι συνεπώς τυχαίο ότι οι επαναστάσεις στη Φυσική επέδρασαν πάντοτε καταλυτικά στη φιλοσοφία. Αυτό ισχύει για την εποχή του Ν...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΟΥ ΕΛΑΧΙΣΤΟΥ
Υπάρχει μια περιοχή ιδιαίτερα συναρπαστική: η περιοχή όπου συμπλέκονται το μικρό και το μέγα, δηλαδή, τα ελάχιστα στοιχεία της ύλης με το μακρόκοσμο και με το μεγάκοσμο. Οι πρόοδοι της φυσικής τα τελευταία χρόνια οδήγησαν στη γνώση των «ελάχιστων» φυσικών οντοτήτων και, αντίστροφα, στη γνώση φαινομένων σε κοσμική κλίμακα. Το βιβλίο αυτό επιχειρεί να παρουσιάσει όψεις των περιοχών όπου το μικροσκοπικό παρεμβαίνει δραστικά στη λειτουργία του μεγάκοσμου, ή, αντίθετα, καθορίζεται από τη συνολική επίδραση της ύλης που το περιβάλλει. Το μικρό κα...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΤΟ ΓΙΓΝΕΣΘΑΙ
Το βιβλίο αυτό ασχολείται με ορισμένα βασικά θέματα διαλεκτικής της φύσης. Αλλά τι είναι φύση; Υπάρχει ανεξάρτητα από μας ή μήπως δεν είναι παρά το σύνολο του περιεχομένου των αισθητηρίων μας; Υπάρχει έστω κι αν εμείς δεν υπάρχουμε ή είναι ίσως ένα όνειρο στο νου μας που, με τη σειρά του, είναι απειροστό μόριο κάποιου άπειρου Νου; Μήπως η φύση τελικά δεν είναι άλλο από κάποιο φευγαλέο όνειρο στη σκέψη του Δημιουργού; Αλλά κι αν η φύση υπήρχε πριν από τους ανθρώπους, κι αν θα υπάρχει μετά την ενδεχόμενη εξαφάνισή τους, έχουμε το δικαίωμα ν...
Διαβάστε περισσότερα...

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ
Η φιλοσοφία του Ανθρώπου του Ε. Ι. Μπιτσάκη σήμερα έχει για τον κάθε ανήσυχο και σκεπτόμενο άνθρωπο περισσότερην ίσως σημασία απ' ό,τι πριν δέκα περίπου χρόνια, οπότε και πρωτοκυκλοφόρησε, σε συνοπτικότερη μορφή. Κι απ' αυτήν ωστόσο την πλευρά παρουσιάζει ξεχωριστό ενδιαφέρον, γιατί γράφτηκε κι είδε το φως της δημοσιότητας σε μιαν εποχή που ο αριστερός λόγος γύρω από το πρόβλημα του ανθρώπου απουσίαζε στην Ελλάδα, ή έστω περιοριζόταν στις ηθικολογικές φλυαρίες ενός στείρου δογματισμού, ενώ το αντικείμενο τούτο βρισκόταν από καιρό στο επίκε...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΝΕΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ
(. . .) Η θέση του συγγραφέα είναι ότι ο ρεαλισμός, η αιτιότητα και η τοπικότητα είναι αρχές συμβατές με τα δεδομένα της Φυσικής, και ότι κατά συνέπεια μια ορθολογική αντίληψη του υλικού κόσμου είναι δυνατόν να θεμελιωθεί στη σημερινή Φυσική. Η διαπραγμάτευση των θεμάτων γίνεται στο επιστημολογικό και στο φιλοσοφικό επίπεδο, χωρίς χρήση μαθηματικών. Συνεπώς το βιβλίο, εκτός από τους ειδικούς, απευθύνεται και στο ευρύτερο, καλλιεργημένο κοινό. (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ)...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΦΥΣΗ ΣΤΗ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
Το βιβλίο αυτό πραγματεύεται ορισμένες κρίσιμες στιγμές μιας αντίληψης που εξελίσσεται μέσα στο χρόνο. Στόχος είναι η μελέτη ενός προβλήματος τόσο αρχαίου όσο και η φιλοσοφία, και τόσο επίκαιρου όσο τα πιο πρόσφατα δεδομένα των φυσικών επιστημών. Στην αφετηρία, οι προσωκρατικοί: οι μεγάλοι στοχαστές, οι οποίοι, στην αυγή της ιστορίας, διατύπωσαν τα θεμελιώδη ερωτήματα της φιλοσοφίας. Κατόπιν, η φυσική φιλοσοφία του Αριστοτέλη. Με ένα άλμα φθάνουμε στη νεότερη διαλεκτική, στον Χέγκελ. Στη συνέχεια αναλύονται οι απόπειρες για συγκρότηση μιας...
Διαβάστε περισσότερα...