Η ΜΟΔΑ
Ο γερμανός φιλόσοφος και κοινωνιολόγος Georg Simmel (1858-1918) μέσω της πληθώρας των θεματικών που εξέτασε (μεταξύ άλλων το τοπίο, το χρήμα, ο έρωτας, η μητρόπολη), ανήκει σε όσους πραγματοποίησαν την επιστροφή της φιλοσοφίας σε αντικείμενα και πτυχές της καθημερινής ζωής της νεωτερικότητας. Σύμφωνα με τον Adorno, κατόρθωσε "να αποτελεί τον κανόνα για όποιον δεν έμενε ικανοποιημένος από τα κύμβαλα της γνωσιοθεωρίας και της ιστορίας του πνεύματος". Το ακαδημαϊκό κατεστημένο τον αντάμειψε για το επιστημολογικό του θράσος αλλά και για τη δημ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ
Ο αμερικανός ιστορικός Hayden White (1928-2018), συγγραφέας του διαβόητου Metahistory: The historical imagination in nineteenth-century Europe, ριζοσπαστικοποίησε τον τρόπο ανάγνωσης της εξ-ιστόρησης της Ιστορίας. Υποστήριξε ότι η ιστορική συγγραφή είναι δομικά συνδεδεμένη με τη λογοτεχνική συγγραφή και ότι το ιστορικό κείμενο εξ-υφαίνεται μέσα από αφηγηματικά νήματα με στόχο το νόημα της ίδιας της Ιστορίας στόχος που, δυστυχώς ή ευτυχώς, διαφεύγει συνεχώς από τους ιστορικούς, τουλάχιστον με τους όρους της αντικειμενικότητας και της επιστ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΙ ΚΑΘΙΣΤΑ ΤΗΝ ΠΡΟΦΟΡΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗ
Ο ιταλός ιστορικός Alessandro Portelli, ηγετική μορφή διεθνώς του κλάδου της προφορικής ιστορίας, συνέβαλε τα μέγιστα όχι μόνο στην εδραίωσή του, αλλά ανανέωσε μεθοδολογικά και πρακτικά το ίδιο το πεδίο του με την έμφαση που έδινε στη λογοτεχνικότητα των προφορικών μαρτυριών, μέσω της οποίας αναδύεται όχι μόνο το νόημα των ιστορικών συμβάντων, αλλά και η υποκειμενικότητα όσων τα βίωσαν. Ο Portelli κατέδειξε τη σημασία που διαδραματίζει για τη διάσωση της ιστορικής μνήμης και για την πιο σφαιρική γνώση της ιστορίας η επανερμηνεία των ιστορι...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΧΩΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ
Ο σλοβένος φιλόσοφος Slavoj Zizek χρησιμοποιώντας εργαλεία και αντλώντας έμπνευση από ποικίλα πεδία της θεωρίας και της πράξης -από τη μαρξιστική θεωρία και τη λακανική ψυχανάλυση μέχρι τον κινηματογράφο, τη μουσική και τα προϊόντα καθημερινής κατανάλωσης- έχει κατορθώσει να προσφέρει όχι μόνο μία σύγχρονη κριτική ματιά απέναντι στην εκμεταλλευτική λειτουργία και στα αποτελέσματα κυριαρχίας του ύστερου καπιταλισμού, αλλά και μία αυτοκριτική ματιά στην κυρίαρχη αριστερή κριτική και στα κινήματα διαμαρτυρίας. Στο δοκίμιό του «Απαντήσεις δίχω...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΠΤΥΧΩΣΗ
Στην Πτύχωση, ο Ζυλ Ντελέζ υποστηρίζει ότι τα έργα του Λάιμπνιτς αποτελούν τη βάση της φιλοσοφίας του Μπαρόκ, καθώς και των θεωριών που αναλύουν τη σύγχρονη τέχνη και επιστήμη. Η έννοια της μονάδας, ένα μοντέλο έκφρασης της σύγχρονης αισθητικής, αντιμετωπίζεται ως πτύχωση του χώρου, της κίνησης και του χρόνου. Επίσης, ο κόσμος ερμηνεύεται σαν ένα "σώμα" από άπειρες πτυχώσεις και επιφάνειες, οι οποίες συστρέφονται και διαπλέκονται διαμέσου του συμπιεσμένου χρόνου και χώρου. Ο Ντελέζ υποστηρίζει ότι ο Λάιμπνιτς, εκτός των άλλων, υπήρξε ο πρό...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
Στα τέλη του 20ού αιώνα ο μαρξιστής θεωρητικός Fredric Jameson απομακρύνεται από τις μελέτες του για το μεταμοντέρνο και θέτει υπό εξέταση το καυτό πολιτικό και θεωρητικό ζήτημα της λεγάμενης "παγκοσμιοποίησης". Η εξέταση αυτή θα θέσει υπό διερώτηση τις αντινομίες και τις αντιφάσεις του φαινομένου αναδεικνύοντας την ιστορική μετατόπιση του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού σε πέντε συναφή επίπεδα: το τεχνολογικό, το πολιτικό, το πολιτισμικό, το οικονομικό και το κοινωνικό. Γράφοντας σε μία συγκυρία όπου ακόμη δεν είχε διαφανεί η τρέχουσα παγκόσμι...
Διαβάστε περισσότερα...

ΓΙΑΤΙ Η ΦΥΛΑΚΗ;
Ο Michel Foucault έγινε γνωστός όχι μόνο για το σπουδαίο θεωρητικό του έργο, αλλά και για το εύρος των πολιτικών συνεπειών που είχε αυτό με αφορμή τη συγκυρία του παρόντος. Ειδικότερα για το ζήτημα των φυλακών και του ποινικού συστήματος, ο Foucault δεν έγινε γνωστός μόνο για το βιβλίο του "Επιτήρηση και τιμωρία, η γέννηση της φυλακής", αλλά και για την πολιτική του δράση στο πλευρό των εξεγερμένων στις γαλλικές φυλακές μέσα από την Ομάδα Πληροφόρησης για τις Φυλακές. Τον Μάιο του 1978 συμμετείχε σε μία «στρογγυλή τράπεζα» με ιστορικούς σχ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ;
Δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να συνοψιστούν το εύρος και το βάθος των ερωτημάτων που θέτει ο Michel Foucault στη διάλεξή του "Τι είναι ένας συγγραφέας;" (1969), από την περίληψη που έδωσε ο ίδιος, για να αναδείξει την αδιαφορία απέναντι στο υποκείμενο της γραφής ως αναγκαία προϋπόθεση για την εγγραφή της κριτικής ως ιστορικοποίηση των κοινωνικών σχέσεων: "1) Το όνομα του συγγραφέα: η αντιμετώπισή του εν είδει καθορισμένης περιγραφής είναι ανέφικτη· αδυνατούμε, επίσης, να το αντιμετωπίσουμε ως ένα σύνηθες κύριο όνομα. 2) Η σχέση οικειοποίη...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΕΞΑΝΤΛΗΜΕΝΟΣ
"Ο εξαντλημένος", που δημοσιεύτηκε το 1992 και ανήκει στα τελευταία κείμενα του Deleuze, συνιστά ένα εκτενές και πυκνό σχόλιο στο έργο του Beckett και του σπινοζικού του χαρακτήρα, μέσω της διάκρισης μεταξύ της κούρασης και της εξάντλησης. Όμως, καθώς γράφτηκε σε μια ιστορική συγκυρία όπου όλες οι δυνατότητες της πολιτικής χειραφέτησης έμοιαζαν να έχουν εξαντληθεί και η κούραση βάραινε τους ώμους και τη σκέψη των πολιτικών υποκειμένων, "Ο εξαντλημένος" μπορεί να διαβαστεί και ως ένα πολιτικό σχόλιο γύρω από τις σχέσεις ελευθερίας, δυνατότη...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΠΟΛΑΥΣΗ - ΓΡΑΦΗ - ΑΝΑΓΝΩΣΗ
[...] Στην πραγματικότητα [ο Barthes], επειδή δεν ήθελε να αποδώσει στην καθημερινή χειρονομία ένα οριστικό νόημα, την επεξεργαζόταν μέσω ερμηνειών, σαν να επρόκειτο για μια μεταφορά. Εργαζόταν με βάση την καθημερινή σημασιοδότηση, προσπαθώντας να μην την ακινητοποιήσει, και γι’ αυτό την πραγματευόταν με λεπτότητα, όπως θα έκανε κάποιος που, από σεβασμό προς όλες τις μορφές της ζωής, θα χάιδευε μια περιπλανώμενη γάτα με την χάρη και την αγάπη (και τον σεβασμό) που θα έδειχνε αν χάιδευε μια γάτα Αγκύρας. "Τα πάντα εμποτίζονται από νόημα", έ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ
"Ο νέος αναγνώστης δύσκολα μπορεί να μην παρασυρθεί από την παθιασμένη πίστη, τη συμπυκνωμένη συντομία, τη διανοητική και στυλιστική δύναμη αυτού του εκπληκτικού φυλλαδίου. Είναι γραμμένο, σαν σε μία μοναδική δημιουργική έκρηξη, με επιγραμματικές φράσεις που σχεδόν φυσικά μετατρέπονται στους αξιομνημόνευτους αφορισμούς που έχουν γίνει γνωστοί πολύ πέρα από τον κόσμο της πολιτικής διαμάχης: από την εναρκτήρια φράση "Ένα φάντασμα πλανιέται στην Ευρώπη: το φάντασμα του Κομμουνισμού" μέχρι την καταληκτική "Οι προλετάριοι δεν έχουν να χάσουν σ'...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΚΡΙΤΙΚΗ; ΕΝΑ ΔΟΚΙΜΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΕΤΗ ΣΤΟΝ ΦΟΥΚΩ
"Πράγματι, σ' αυτό το δοκίμιο ελπίζω να δείξω ότι ο Foucault όχι μόνο κάνει μία σημαντική συνεισφορά στην κανονιστική θεωρία, αλλά ότι η αισθητική του όσο και η περιγραφή του για το υποκείμενο είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένα τόσο με την ηθική όσο και με την πολιτική του. Αν και ορισμένοι τον έχουν απορρίψει ως έναν εστέτ ή, στην πραγματικότητα, ως έναν μηδενιστή, ελπίζω να υποδείξω ότι η αιφνίδια εισβολή που πραγματοποίησε στο ζήτημα της διαμόρφωσης του εαυτού από τον εαυτό και, υπό προϋποθέσεις, στο ζήτημα της ίδιας της ποίησης [poiesis] εί...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΜΛΕΤ ΚΑΙ ΦΡΟΥΝΤ
Αν υπάρχει μία λογοτεχνική μορφή που συνδέθηκε με τη φροϋδική ψυχανάλυση από τα πρώτα κιόλας βήματά της, σίγουρα αυτή δεν είναι άλλη από τη θρυλική μορφή του Οιδίποδα, όπως μας την κληροδότησε ο Σοφοκλής και την ερμήνευσε ο Φρόυντ. Αν υπάρχει μία έννοια από ολόκληρο το θεωρητικό οπλοστάσιο της φροϋδικής ψυχανάλυσης η οποία βρέθηκε στο επίκεντρο κριτικών και διενέξεων και μετετράπη σε λυδία λίθο των φίλων και των εχθρών της ψυχανάλυσης, είναι η έννοια του οιδιπόδειου συμπλέγματος και η σύνδεσή του με το ασυνείδητο και την επιθυμία, καθώς το...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΠΙΝΟΖΑ
O Warren Montag έχει καταστεί γνωστός για τις μελέτες του γύρω από το έργο του Luis Althusser και γύρω από το έργο του Baruch Spinoza, ο οποίος υπήρξε σημαίνουσα αναφορά και συγκροτητικό στοιχείο του έργου του Althusser και μαθητών του, όπως ο Ε. Balibar και ο Ρ. Macherey, στην προσπάθεια τους να καταστήσουν το έργο του Marx "αναγνώσιμο". Με το παρόν κείμενό του ο Montag αναδεικνύει τη σημασία της αλτουσεριανής "παράκαμψης" προς τον Marx μέσω του Spinoza, επισημαίνοντας ότι στον πυρήνα της σπινοζικής σκέψης έγκειται ένας φιλοσοφικός υλισμό...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΚΡΙΤΙΚΗ;
"Στην πραγματικότητα, το ερώτημα, για το οποίο ήθελα να σας μιλήσω και για το οποίο θέλω ακόμη να μιλήσω, είναι: Τι είναι Κριτική; Θα έπρεπε να δοκιμάσουμε να σκεφτούμε κάποιες προτάσεις γύρω από αυτό το σχέδιο που δεν παύει να διαμορφώνεται, να προεκτείνεται, να αναγεννιέται στις εσχατιές της φιλοσοφίας, εντελώς κοντά σ' αυτήν, εντελώς ενάντια της, εις βάρος της, στην κατεύθυνση μιας ελευσόμενης φιλοσοφίας, στη θέση, ενδεχομένως, κάθε δυνατής φιλοσοφίας. Και μου φαίνεται ότι μεταξύ του υψηλού καντιανού εγχειρήματος και των μικρών πολεμικο...
Διαβάστε περισσότερα...

ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΗΘΕΙΑ
Γραμμένη στα 1838, η πραγματεία "Για τη συνήθεια" του γάλλου φιλοσόφου Felix Ravaisson (1813-1900) συμπυκνώνει τον φιλοσοφικό στοχασμό αριστοτελικής έμπνευσης γύρω από ένα θέμα που άπτεται της συγκρότησης του εαυτού, όπως είναι η έξη, η συνήθεια, με σκοπό να υπερβεί την καντιανή αντινομία μεταξύ Φύσης και Ελευθερίας, μέσω της ιδέας ότι οι συνήθειες αποτελούν δεύτερη φύση. Επειδή η σχετική μελέτη βασίστηκε τόσο για τον καρτεσιανό όσο και για τον καντιανό στοχασμό στην οντολογική διχοτόμηση μεταξύ πνεύματος και σώματος, δεν είναι τυχαίο το γ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΝΟΡΘΟΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑ Η' ΠΟΙΟΣ ΦΟΒΑΤΑΙ ΤΟΝ ΑΡΑΠΗ;
Ο φιλόσοφος της επιστήμης Paul Feyerabend έγινε γνωστός για την αποκαλούμενη «αναρχική» του θεώρηση της νεωτερικής επιστήμης, λόγω της απόρριψης εκ μέρους του της αξίας καθολικών μεθοδολογικών κανόνων και της θέσης του ότι η επιστήμη πρέπει να διαχωρίζεται αυστηρά από το κράτος. Στο δοκίμιό του «Ανορθολογικότητα ή ποιος φοβάται τον αράπη;» ο Feyerabend υποστηρίζει προκλητικά ότι στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες, σε αντίθεση με το χειραφετητικό πρόταγμα του Διαφωτισμού που ήθελε τους ανθρώπους να κατακτούν την έξοδό τους από μια κατάσταση ...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΦΟΝΞΙΟΝΑΛΙΣΜΟΣ ΣΗΜΕΡΑ
Στα μέσα της δεκαετίας του 1960 ο Adorno, ενώ εργάζεται πυρετωδώς πάνω στα χειρόγραφα της Αισθητικής θεωρίας, βρίσκει την ευκαιρία να μιλήσει με θέμα την αρχιτεκτονική. Στην ομιλία του "Ο φονξιοναλισμός σήμερα" εκθέτει τα παράδοξα της αρχιτεκτονικής θεωρίας του Adolph Loos, με αφορμή το ζήτημα του διάκοσμου στο πλαίσιο του φονξιοναλισμού. Εμμένοντας στη διαλεκτική θεώρηση των αισθητικών και κοινωνικών ερωτημάτων, θα επισημάνει την αντίφαση του καθαρού φονξιοναλισμού, ο οποίος, επιθυμώντας να εξαλείψει τον διάκοσμο και τη συμβολική του λειτ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΑΝΟΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΣΕ ΜΙΑ ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ ΕΠΟΧΗ
Στην ομιλία του με τίτλο "Κανονικότητα και παθολογία σε μία βιοϊατρική εποχή" ο Nikolas Rose εκκινεί από τη θεμελιώδη διάκριση ανάμεσα στο κανονικό και το παθολογικό -όπως την εισήγαγε στη γαλλική επιστημολογία ο Georges Canguilhem- προκειμένου να εξετάσει τις σύγχρονες εξελίξεις στο πεδίο της μοριακής βιολογίας, της νευροεπιστήμης και της ψυχοφαρμακευτικής. Η εξέταση αυτή φέρνει στο προσκήνιο, ανανεωμένα μέσα από την ιστορική προοπτική και την κριτική θεώρηση του παρόντος τα καίρια ηθικά και οντολογικά ερωτήματα για κάθε υποκείμενο που ρί...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ. ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ ΣΚΟΤΩΝΕΙ ΤΗΝ ΩΡΑ
Η ελληνοαμερικανίδα φιλόσοφος A. Kiarina Kordela επιχειρεί με το έργο της να αναλύσει και να επανερμηνεύσει την καπιταλιστική νεωτερικότητα συνδυάζοντας εργαλεία και έννοιες της λακανικής ψυχανάλυσης με την έννοια της φουκωικής βιοπολιτικής υπό την προοπτική της ανάγνωσης του έργου του Spinoza και του Marx. Με το κείμενο "Το Κεφάλαιο: τουλάχιστον σκοτώνει την ώρα" η Kordela διαμορφώνει μία θεωρία της χρονικότητας και της ιστορικότητας βασιζόμενη σε δύο θέσεις. Πρώτον, εντός κοσμικού καπιταλισμού, το σημασιολογικό σύστημα (γλώσσα) και τα οι...
Διαβάστε περισσότερα...