ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ Κ. Α.

ΤΟ ΡΑΜΑΖΑΝΙ
Ετοιμάζοντας για δημοσίευση στον τόμο αυτό ένα μικρό δοκίμιο που είχα την ευκαιρία να παρουσιάσω στο τρίτο διεθνές συνέδριο της "Εταιρείας Μέλβιλ" Νέα Υόρκη, 2001), μαζί με το κεφάλαιο 17 (στο αμερικανικό πρωτότυπο και σε ελληνική μετάφραση) από το Μόμπι Ντικ του Χέρμαν Μέλβιλ, θεώρησα πως δε θα ήταν ούτε άκαιρο ούτε άσκοπο να ξαναθέσω ένα ζήτημα που εδώ και χρόνια απασχολεί τους αμερικανούς μελετητές και επιμελητές του κειμένου αυτού του μυθιστορήματος. [...] (Από τον πρόλογο της έκδοσης)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΑ «ΑΡΤΟΠΟΙΕΙΑ» ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΑΙΓΥΠΤΙΩΝ
Το δοκίμιο αυτό αποτελεί συνέχεια μιας σειράς εργασιών που άρχισα να δημοσιεύω πριν από χρόνια για το έργο του Χέρμαν Μέλβιλ, και ειδικότερα για τα μυθιστορήματα του Mardi και Moby-Dick, με σκοπό να δώσω στον αναγνώστη ένα κλειδί της μυστικής σκέψης του συγγραφέα και να δείξω παράλληλα πώς γράφεται η μεγάλη λογοτεχνία. Ο αναγνώστης που επιθυμεί να διεισδύσει στα άδυτα της μοναδικής και ανεπανάληπτης τέχνης του συγγραφέα, καλό θα ήταν να ανατρέχει συχνά σε αυτές τις εργασίες μου και ακόμα καλύτερο θα ήταν να στοχάζεται διαρκώς τις ιδέες που...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΟΥΙΚΟΥΕΓΚ
Μπαίνοντας ο Ισμαήλ στο Πανδοχείο του Φυσητήρα βλέπει στην "φαρδιά, χαμηλή και ακανόνιστη είσοδο... μια πολύ μεγάλη ελαιογραφία" που την περιγράφει ως εξής: Ήταν "τόσο πολύ καπνισμένη και παντού παραμορφωμένη, που στο λιγοστό φως των ανομοιόμορφων σταυρωτών ακτίνων όπου την έβλεπες μόνο με προσεκτική μελέτη, με μια σειρά συστηματικών επισκέψεων και με επιμελημένη έρευνα των γειτονικών πραγμάτων, μπορούσες κουτσά-στραβά να καταλάβεις το θέμα της. Υπήρχαν τόσο ακατανόητες μάζες σκοτεινών αποχρώσεων και σκοτεινών χρωμάτων, που στην αρχή νόμιζ...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΑΙΧΜΑΛΩΤΟΣ ΒΑΣΙΛΙΑΣ
Σε μια πολύ παράξενη παράγραφο του Μόμπι-Ντικ, φαινομενικά ξεκάρφωτη στο κεφάλαιο 41 του μυθιστορήματος, συμφύρονται ένα σωρό παραπομπές, από την ανθρωπολογία ως τη γνωσιολογική θεωρία του Melvile και από τον Μεσαίωνα (ανατολικό και δυτικό) ως την ελληνική αρχαιότητα και τη Βίβλο. Η ευκαιρία είναι εξαιρετικά πρόσφορη για να παρακολουθήσουμε, όχι μόνο τον ειρμό των σχολίων στο έργο τούτο, αλλά και τη γενικότερη ιστορική και φιλολογική τεκμηρίωση των απόψεων αυτού του συγγραφέα, που ο Α. Κ. Χριστοδούλου προσέγγισε από μιαν εντελώς ανύποπτη π...
Διαβάστε περισσότερα...

Η «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΦΥΤΟΥ»
Αφορμή αυτού του δοκιμίου υπήρξαν κάποιοι δισταγμοί που γεννήθηκαν μέσα μου, ξαναδιαβάζοντας τις απόψεις που είχε διατυπώσει ο Σεφέρης, στα πρώτα μελετήματα κυρίως των Δοκιμών του, σχετικά με το πρόβλημα της δυσκολίας της μοντέρνας ποίησης και της λειτουργίας της ποιητικής γλώσσας γενικότερα. Ξαναζυγίζοντας προσεκτικά αυτές τις παρατηρήσεις, θυμήθηκα κάποιες σχετικές ή παράλληλες ιδέες που είχα παλιότερα προσέξει στα δοκίμια ενός άλλου έμπειρου και έγκυρου δοκιμιογράφου, του Ζήσιμου Λορεντζάτου. Προέκυψε λοιπόν η ανάγκη να φρεσκάρω τη μνήμ...
Διαβάστε περισσότερα...

Κ.Π. ΚΑΒΑΦΗ "CHE FECE... IL GRAN RIFIUTO"
Η μελέτη αυτή είχε ολοκληρωθεί πριν από ένα εξάμηνο περίπου και όδευε προς το τυπογραφείο, όταν μια πληροφορία από το Ωνάσειο Ίδρυμα άλλαξε τα σχέδια. Η εξαιρετική είδηση ήταν πως το Ίδρυμα επρόκειτο πολύ σύντομα να αναρτήσει στο Διαδίκτυο όλα τα τεκμήρια του Αρχείου Καβάφη, όπως είχε υποσχεθεί από την πρώτη κιόλας στιγμή που πέρασε το Αρχείο στην ιδιοκτησία του. Πράγματι στις 14 Φεβρουάριου 2019 ολόκληρο το Αρχείο αναρτήθηκε στις οθόνες των υπολογιστών με τρόπο που μόνο απεριόριστο θαυμασμό μπορούσε να προκαλέσει στον καλοπροαίρετο επισκέ...
Διαβάστε περισσότερα...

Τέσσερα πρωτόλεια του Κ.Π. Καβάφη
Πριν αρχίσω να διαβάζω τα τέσσερα καβαφικά πρωτόλεια, που αποτελούν το θέμα αυτής της εργασίας, οφείλω να εξηγήσω την παράξενη προσθήκη στον τίτλο της -«διαβασμένα ως ομιλήματα ακυρωτικά του νοήματος»- προσθήκη ή διευκρίνηση που αντιλαμβάνομαι πως αιφνιδιάζει τον απροετοίμαστον αναγνώστη. Γιατί είναι πρόδηλο πως ό,τι υπαινίσσομαι είναι μια εξαίρεση από τον κανόνα. Πως τα λόγια/«ομιλήματα» αυτών των ποιημάτων δεν κυριολεκτούν, δεν εννοούν ό,τι φαίνεται να εκφράζουν· πως υπάρχει μια διάσταση δηλαδή ανάμεσα σε ό,τι αυτά εννοούν και σε ό,τι υπ...
Διαβάστε περισσότερα...

Το σπασμένο κλειδί και άλλες ιστορίες
Αρχίζοντας την σταδιοδρομία μου, φιλοδοξία μου ήταν να διακριθώ αποκτώντας κι εγώ, όπως όλοι οι αξιέπαινοι δρομείς του σταδίου, ένα όνομα ως στιβαρός κριτικός της λογοτεχνίας. Τι πιο ευγενικό! Με ένα πτυχίο της Φιλοσοφικής, όπου ακτινοβολούσε το «άριστα», περίμενα με αδημονία να μού δοθεί η ευκαιρία να σχολιάσω ένα δύσληπτο κείμενο, προβάλλοντας έτσι τις εξαιρετικές, τι λέω, τις εντελώς πρωτότυπες κριτικές μου μεθόδους. Η φλογερή μου λοιπόν φιλοδοξία περίμενε την πολυπόθητη στιγμή έτοιμη, με ένα ολοκαίνουργο κλειδί στο χέρι, να ξεκλειδώσει...
Διαβάστε περισσότερα...

«ΜΝΗΜΕΣ»
Ονόμασα τις αναγνώσεις των δύο ποιημάτων που ο Σεφέρης δημοσίευσε στο "Ημερολόγιο Καταστρώματος, Γ'" με τον ίδιο τίτλο ΜΝΗΜΗ, Α' και ΜΝΗΜΗ, Β', "συμπληρωτικές" γιατί, όπως θα φανεί, τα δύο αυτά ποιήματα αλληλοσυμπληρώνονται, και γιατί οι αναγνώσεις μου βασίστηκαν στη μέθοδο της συμπλήρωσης των στοιχείων εκείνων που ο Σεφέρης θελημένα αφαίρεσε από τη λογική πληρότητα των στίχων, όπως ο ίδιος εξήγησε περιγράφοντας την "αφαιρετική" τεχνική του: "Αντί να μας δίνουν οι ποιητές μια ιστορία με αρχή, μέση και τέλος", γράφει στις "Δοκιμές" του, "μα...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΝΑ ΔΙΠΛΟ ΠΡΕΛΟΥΔΙΟ ΣΤΟ ΜΟΜΠΙ ΝΤΙΚ ΤΟΥ ΧΕΡΜΑΝ ΜΕΛΒΙΛ
Μια παρουσίαση του λιονταριού από το νύχι του επιχειρεί σε αυτό το σύντομο δοκίμιο ο Α. Κ. Χριστοδούλου. Παρακολουθεί τα δυο πρώτα, εκτός αρίθμησης, κεφάλαια του Μόμπι-Ντικ, το περιεχόμενο, τον τρόπο δόμησής τους, τις διαφορές ανάμεσα στις δυο πρώτες τους εκδόσεις και, με μια τεχνική έρευνας "αστυνομικού τύπου", ωθεί στην επιφάνεια τη θεμελιώδη γνωσιοθεωρία του συγγραφέα, διατυπωμένη εκεί εν είδει "προγράμματος" του μεγάλου του έργου. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΖΟΡ, Ο ΣΚΥΛΟΣ
Πρωί πρωί, όταν η κυρία Ρόζα άνοιξε την πόρτα για να σκουπίσει τη μικρή αυλή, όπως συνήθιζε κάθε μέρα, λίγο έλειψε να σκοντάψει πάνω σε μιαν αδιόρατη σωρό που έφραζε το κατώφλι - σίγουρα θα σωριαζόταν αν δεν στηριζόταν στο κοντάρι της σκούπας που κρατούσε στο αριστερό της χέρι. Κόπηκε ωστόσο το αίμα της μόλις η παντόφλα βρήκε πάνω σε τούτο το εμπόδιο, - ένιωσε σα να σκάλωσε ξαφνικά η ματιά της σε μια κραυγαλέα ανορθογραφία, στο ημερολόγιο λόγου χάρη που φιλοτεχνούσε με περισσότεχνη χάρη, καταγράφοντας τα μικρά περιστατικά που εξωράιζαν που...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΣΩΣΙΑΣ [ΓΡΑΜΜΕΝΟΥ ΓΡΑΜΜΕΝΟΠΟΥΛΟΥ]
Στην ελληνική επικράτεια έχουν σωθεί αμέτρητα νεοκλασσικά. Η αστραφτερή ομορφιά τους όχι μόνον αποσπά απερίγραπτο θαυμασμό και δέος που μεγαλώνει διαρκώς όσο σκουριάζει η ανθρώπινη ψυχή στους σωρούς των σκραπ του σύγχρονου πολιτισμού, -λαμπερού φαινομενικά πλην όμως δεινά οξειδωμένου στο βάθος,- αλλά και φαντάζει πια σαν αδυσώπητος γιγαντιαίος εφιάλτης. [...] (Από την έκδοση)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΙΜΗΣ ΟΥΠΑΣ: Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ
Αν και διορισμένος σε δυο όμορα χωριά δίπλα ακριβώς στους άγιους βράχους των Σταγών, όταν ωστόσο το αναπάντεχο μήνυμα έφτασε ένα πρωί του Φλεβάρη στην πολίχνη των Σταγηνών, εγώ ήμουν απών. "Οο δάσκαλος λείπει· είναι στους Βράχους" τσίριξε η σπιτονοικοκυρά μου, πίσω από το στενό της παραθυρόφυλλο στο ανώγι, μόλις ένας χτύπος διπλός έσεισε την οξώπορτα του περιβόλου. Το άτυχο μήνυμα, κυλώντας πάνω στις δικέφαλες ράγες του σιδηροδρομικού συρμού από το γραφικό λιμένα του Παγασητικού ως την αλλοτινή καθέδρα των δυο Παλαιολόγων, μη φτάνοντας στο...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΚΙΝΕΖΟΣ
Ξεφύτρωσε από το πουθενά. Ένα πρωί οι καταστηματάρχες των εμπορικών "Βαρούχ και Αβδελλά", καθώς ξεκλείδωναν τα μαγαζιά τους στην Ερμού, την πιο εμπορική οδό στην καρδιά του Βόλου, αντιλήφθηκαν έκπληκτοι πως στο σκοτεινό στενάκι του Κουτσίνα, λίγα μέτρα πιο κάτω, σε μιαν ερειπωμένη αποθήκη, χρόνια κλειστή, ένα μέρος της πρόσοψης, δίπλα από την ταμπλαδωτή εξώπορτα, αύγαζε παράξενα. Ένα παράθυρο με αμπαρωμένα παραθυρόφυλλα ως το προηγούμενο βράδυ, φάνταζε εκείνο το χειμωνιάτικο πρωινό σα φωτεινή στενόμακρη βιτρίνα. Κι έτσι ακριβώς ήταν. [...]...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο «ΠΗΓΑΔΗΣ»
Πρόθεσή μας δεν είναι να ξύσουμε παλιές επουλωμένες πληγές. Πολύ πιο λίγο μας ενδιαφέρουν οι ιδεολογικές αντιπαραθέσεις, -πολιτικές διεκδικήσεις, κοινωνικά μανιφέστα, επαναστατικές προκηρύξεις, πατριωτικά διαγγέλματα, ταξικοί αγώνες και γενικά ιδεοληψίες παρόμοιες- ονειροφαντασίες, κοινώς "κουραφέξαλα" είναι για μας ο όρος ο σωστός για όλα αυτά τα στρεβλά εκβλαστήματα ενός σπόρου ζούφιου. Γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε πως δίχως εξαίρεση όλες οι προοδευτικές, συντηρητικές ή οπισθοδρομικές μας αντιλήψεις συναγωνίζονται πάντα με κάποιον που μπο...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΟΣ ΚΥΡΙΟΣ ΔΕΛΤΑ ΔΕΛΤΑ
Δεν είναι καθόλου ασυνήθιστο ήρωες που συναντάει ο αναγνώστης σε μυθιστορήματα και διηγήματα να εγείρουν κάποτε την καχυποψία πως πρότυπα έχουν πρόσωπα υπαρκτά, μπορεί και γνωστά, - τόσες ενίοτε είναι οι εντυπωσιακές ομολογουμένως ομοιότητες. Το ίδιο ενδέχεται να συμβεί και με την δική μας ιστορία, που είναι φύσει αδύνατο να ξεφύγει από τη μαγνητική έλξη αυτής της γαργαλιστικής φιλυποψίας. Διαβάζοντας τις λιγοστές αράδες της είναι σφόδρα πιθανό πως ο καχύποπτος αναγνώστης με πραγματική ηδυπάθεια θα ενδώσει στον πειρασμό να ταυτίσει το προσ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΞΟΔΙ - Ο ΚΟΠΕΤΟΣ ΤΩΝ ΚΟΡΩΝΙΔΕΩΝ
"Η έξοδος": Μια βαριά συννεφιά ριγούσε, κορακίσια φτερούγα στον αέρα, όταν μια σακαράκα ξάερη, λεωφορείο της γραμμής, μας άδειασε ψυχομαχώντας ευτυχώς σώοους και αβλαβείς στις γραφικές Αηδονοφωλιές - τέρμα της διαδρομής. [...] (Από την έκδοση)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΠΕΡΜΟΛΟΓΟΣ
Μη δίνεις πίστη στου ακριβολόγου την κυριολεξία έναν αέρα δώσε στα μασημένα δι φορούμενα να συντρέξουν για να κόψουν τον αέρα του ωραιολόγου την απουσία ουσίας μέχρι του μυελού των οστέων να πιστοποιήσουν [Από την έκδοση]...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΑΤΑΧΝΙΑ
Κάποτε η Άλλη Μεριά ήταν ένα χωριουδάκι τελείως αγνοημένο στις παρυφές της πόλεως Βόλου, στα κράσπεδα του φημισμένου Πηλίου, απομονωμένο σχεδόν ολότελα από όλους τους υπόλοιπους, γειτονικούς οικισμούς και μάλιστα σε πρωτόγονη στην κυριολεξία κατάσταση σε σχέση με την αλματώδη πρόοδο που είχε σημειωθεί, με το πέρασμα του καιρού, στην ευρύτερη γεωγραφική περιφέρεια. Σήμερα όμως ούτε αγνοημένο ούτε οπισθοδρομικό ούτε απαίδευτο μπορεί πια να χαρακτηριστεί. Ξεπερνώντας μια παράξενη, ας πούμε, δυσχέρεια, που δεν επέτρεψε για χρόνια στους ακαλλιέ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΔΙΠΛΟ ΔΩΡΗΜΑ
Φίλε μου, η περίπτωση του Πολύβιου Σοφιάδη δεν είναι, σε διαβεβαιώνω, καθόλου συνηθισμένη. Αντίθετα είναι πάρα πολύ παράξενη, και χωρίς υπερβολή, κατά την ταπεινή μου άποψη, στη βάση της εφιαλτική, -τρομακτική, σου λέω,- έως και ανατριχιαστική, θα τολμούσα να τη χαρακτηρίσω, αν φυσικά μπορούσες να παραμερίσεις τα ωραία σου λόγια που ακούονται στη γειτονιά, να κατέβεις και να παγιδευτείς κι εσύ, όπως ελόγου μου, σε κείνο το υπόγειο, βουβό και διαβρωτικό χάσμα που ένωνε τις δύο άμοιρες ψυχές του ζεύγους Σοφιάδη, - στην ανείπωτη κόλασή του. Ό...
Διαβάστε περισσότερα...