ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ ΧΡΗΣΤΟΣ

ΠΟΣΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΑΝΤΕΧΟΥΜΕ
Πόσοι Ελληνώνυμοι σήμερα συνειδητοποιούν πως, με την ίδρυση του ελλαδικού εθνικού κρατιδίου, τελειώνει ιστορικά ο Ελληνισμός; Άλλοτε, ακόμα και κάτω από φρικτό ζυγό δουλείας, οι Έλληνες παρήγαν πολιτισμό, κοινοτικούς και συντεχνιακούς θεσμούς, αξιοπρέπεια, αυτοπεποίθηση, όραμα ιστορικού μέλλοντος. Τώρα πιά παράγουν μόνο μίμηση και μεταπρατισμό, αγλωσσία, παρανάγνωση της Ιστορίας, με ζηλευτό πρότυπο ανάπτυξης τη Σιγκαπούρη! Αντλούμε ελπίδα, όσο υπάρχουν αντιστάσεις στην ισοπέδωση: Μνημονεύουμε Σεφέρη, Ελύτη, Τσαρούχη, Χατζηδάκι, Γκάτσο, Πικ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΑΧΟΜΕΝΗ ΑΝΕΛΠΙΣΤΙΑ
Γιατί ανελπιστία; Η νηφάλια επίγνωση των δεδομένων του πολιτικού και κοινωνικού βίου στην Ελλάδα σήμερα οδηγεί τον απροκάλυπτο και ρεαλιστή πολίτη σε απελπισμό. Το πολιτικό σύστημα έχει ολοφάνερα καταρρεύσει, αδυνατεί να δώσει λύσεις και χρονίζοντα προβλήματα: Παιδεία, Υγεία, Ασφαλιστικό, Δημογραφικό, συνδικαλιστική τυραννία. Οι εγωκεντρικές - αντικοινωνικές συμπεριφορές και η δραματική αγλωσσία μεταβάλλουν συνεχώς την ελλαδική κοινωνία σε ζούγκλα αλογίας. Γιατί μαχόμενη η ανελπιστία; Διότι η προσωπική αντίσταση στην παρακμιακή λοιμική είν...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ ΙΔΕΩΝ
"Με την είσοδο των Γερμανών στην Αθήνα τέλειωσε και η παρένθεση του ενθουσιασμού στη ζωή μας. Τους είδα να μπαίνουν στην πόλη - κρυφά και πάλι από το στηθαίο της ταράτσας. Διέσχιζαν την Πατησίων με μοτοσυκλέτες και θωρακισμένα - οι δρόμοι ήταν έρημοι, και το πρώτο γερμανικό αεροπλάνο έκοβε βόλτες σε ένα ολοκάθαρο ουρανό. Ο φόβος ήρθε να προστεθεί στην ασυνείδητη πίκρα της ορφάνιας. Έβλεπα τους Γερμανούς στον δρόμο και γύριζα αλλού το κεφάλι, όχι τόσο από περιφρόνηση, όπως με δασκάλευαν, όσο από κάποιον ανομολόγητο φόβο". (Απόσπασμα από την...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΞΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΕΣ ΖΩΓΡΑΦΙΕΣ
Ό,τι ονομάζουμε σήμερα κριτική σκέψη γεννήθηκε, για πρώτη φορά στην Ιστορία του ανθρώπου, έξι ή επτά αιώνες π.Χ., στις ακτές του Αιγαίου. Γεννήθηκε ή ανάγκη των Ελλήνων να διακρίνουν το πραγματικό από την ψευδαίσθηση, την αλήθεια από το ψέμα, την έγκυρη γνώση από την υποκειμενική εντύπωση ή δοξασία. Να ξεχωρίσουν τον αξιόπιστο (πιστόν) από τον αναξιόπιστο (ά-πιστον) λόγο. Γεννήθηκε η φιλοσοφία, η επιστήμη. Τόσο η κριτική σκέψη όσο και το όχημα της έκφρασής της, η γλώσσα, προέκυψαν από συλλογική ανάγκη - δεν ήταν δημιουργήματα επιμέρους ατό...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΝΤΙΧΑΡΙΣΜΑ ΣΤΟΝ ΝΙΤΣΕ
Ο Νίτσε έφυγε νωρίς. Δεν πρόλαβε να δει γονιμοποιημένη την προφητική του οργή, καρποφόρο τον ρεαλισμό των διορατικών του διαγνώσεων. "Πολύ πρώιμος πρόδρομος μιας πολύ όψιμης άνοιξης". Ευδιάκριτη δεν είναι ακόμα ούτε και η άνοιξη, όμως οι πρόδρομοι πληθύνονται - τα σημάδια ότι κυοφορούνται επιγνώσεις εκρηκτικής δυναμικής ξεμυτίζουν ασταμάτητα στον παγετώνα τριών αιώνων κυριαρχίας του Διαφωτισμού-μηδενισμού. Συνεχιστές της νιτσεϊκής επαναστατικής διαύγασης του "ενός, ουτινός εστι χρεία", καθένας με διαφορετικό απόθεμα ωριμότητας, σίγουρα ο Ν...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ
Το βιβλίο αυτό δεν ζητάει να πείσει για τις θέσεις του, ούτε να μεταπείσει υποθετικούς αντιπάλους. Δεν είναι μια "απολογητική" της χριστιανικής πίστης και δεν επιδιώκει να προσηλυτίσει στις απόψεις του τον αναγνώστη. Έχει μια και μόνη φιλοδοξία: Να ξεχωρίσει αυτό που είναι η χριστιανική πίστη, απ' ό, τι δεν είναι χριστιανική πίστη. Κι αυτό να γίνει με τρόπο προσιτό στον μέσο, όπως λέμε, "διανοούμενο" άνθρωπο - σε αυτή την "ταλαίπωρη γενιά, τη θρεμμένη με λογική και Διαφωτισμό", καθώς λέει ο ποιητής. Να αναιρέσει το βιβλίο, όσο το μπορεί, τ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΧΟΛΙΟ ΣΤΟ ΑΣΜΑ ΑΣΜΑΤΩΝ
Γνωρίζουμε τον έρωτα μόνο στην απόσταση της αποτυχίας. Πριν την αποτυχία δεν υπάρχει γνώση η γνώση έρχεται πάντα μετά τη βρώση του καρπού. Σε κάθε έρωτα ξαναζεί η εμπειρία της γεύσης του παραδείσου και της απώλειας του παραδείσου. Σπουδάζουμε τον έρωτα μόνον εξόριστοι από την πληρότητα της ζωής που αυτός χαρίζει. [...] (Από το κεφάλαιο OUVERTURE)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΝΘΑΔΕ - ΕΠΕΚΕΙΝΑ
Το αίνιγμα του θανάτου, όπως και το ανεξήγητο του έρωτα, δεν φωτίζονται με τον ατομοκεντρισμό των απαιτήσεων της νόησης, φωτίζονται μόνο από την οδό της "μετοχής". Και η μετοχική γνώση κερδίζεται μόνο μέσα από το άθλημα της ελευθερίας, δηλαδή της ερωτικής αυτοπαραίτησης και αυτοπροσφοράς. Μια υποχρεωτική αθανασία θα ήταν μια εξ ορισμού κόλαση. Η μόνη αιώνια μη-κόλαση που μπορεί να συλλάβει ο ανθρώπινος νους είναι: να υπάρχεις, επειδή ελεύθερα θέλεις να υπάρχεις, με πληρέστερη χαρά της ύπαρξης τον έρωτα. Είναι το εκκλησιαστικό ευ-αγγέλιο. (...
Διαβάστε περισσότερα...

ΟΝΤΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ
Το βιβλίδιο αυτό συγκεφαλαιώνει επιγραμματικά τη φιλοσοφική οπτική ή πρόταση της «οντολογίας του προσώπου». Προτάσσει τις γνωσιοθεωρητικές προϋποθέσεις συν-εννόησης στο πεδίο του οντολογικού (υπαρκτικού) προβληματισμού. Συντομογραφεί τις δύο απόπειρες «εμπειρικής» διασάφησης του οντολογικού ερωτήματος που προηγούνται ιστορικά: την πλατωνική και τη χαϊντεγγεριανή. Και συγκεφαλαιώνει την προσωποκεντρική οντολογία σε επιτομή χτισμένη με αφορισμούς, που η μεταξύ τους σύνδεση σημαίνεται από την αρίθμησή τους με δεκαδικούς. Πρόσωπο σημαίνει την ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΩΣ ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΕΠΙΚΑΙΡΙΚΗ
Ο Normal Russell είναι διδάκτωρ Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, ερευνητικός συνεργάτης στο St Stephen's House, στην Οξφόρδη. Συγγραφέας καταξιωμένων μελετημάτων Πατρολογίας (The Doctrine of Deification in the Greek Patristic Tradition, Cyril of Alexandria, The Lives of the Desert Fathers), έχει ταυτόχρονα αναδειχθεί εξειδικευμένος μεταφραστής ελληνικών φιλοσοφικών πονημάτων στην αγγλική γλώσσα (- η μητέρα του ήταν Ελληνίδα). Αρχίσαμε να συνεργαζόμαστε για τη μετάφραση και δικών μου βιβλίων στα αγγλικά - έχουν ως τώρα εκδοθεί οκτ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΕΙΝΑ ΚΑΙ ΔΙΨΑ
Η τρίτη έκδοση αυτού του βιβλίου έγινε με φωτογραφική ανατύπωση του κείμενου, δίχως αλλαγές - ούτε και στα τυπογραφικά λάθη της προηγούμενης έκδοσης. Τώρα ο εκδότης είχε την καλοσύνη να το στοιχειοθετήσει από την αρχή και βρήκα την ευκαιρία να κάνω μερικές φραστικές διορθώσεις και να προσαρμόσω το κείμενο στην τρέχουσα γραμματική. Πρόσθεσα και το μικρό ταξιδιωτικό αφιέρωμα "έρημος", που νομίζω πως κάτι συμπληρώνει στο κλίμα της πρώτης εκείνης Πείνας και δίψας. Συμπληρώθηκαν είκοσι χρόνια από την πρώτη έκδοση του βιβλίου (1961) και δώδεκα α...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΟΡΙΣΤΗ ΕΛΛΑΔΑ
"Τι ώρα είναι; Ο ήλιος ψηλά, φως στραφταλιστό, και το ρολόι μου επιμένει εφτάμισι, βράδυ της Αθήνας. Πετάμε σε ολοκάθαρο ουρανό, από κάτω ο ωκεανός στρωμένος βαμπάκι. Απολαμβάνω με τις αισθήσεις την ψευτιά του χρόνου, την αναξιόπιστη σύμβαση που είναι το ρολόι. Φύγαμε από την Αθήνα μεσημέρι, δώδεκα και τέταρτο. Δέκα ώρες η πτήση και θα 'μαστε απομεσήμερο, γύρω στις τρεις, στη Νέα Υόρκη. Κατηφορίζουμε την ακτή από Καναδά προς Νέα Αγγλία. Η χαμηλή νέφωση απόμεινε διακριτικά σε απόσταση από τη στεριά, τώρα από κάτω μας λεπτοτεχνουργημένη δαντ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΕΤΑ-ΝΕΩΤΕΡΙΚΗ ΜΕΤΑ-ΦΥΣΙΚΗ
Καθιερώθηκε να ονομάζουμε "νεωτερική" (moderne) την περίοδο της ευρωπαϊκής ιστορίας που διαδέχθηκε τον μεσαίωνα. Συμβατικό όριο έναρξης της νεωτερικής περιόδου, σύμφωνα με τις χρηστικές κωδικοποιήσεις που καθιέρωσε η ίδια η ευρωπαϊκή ιστοριογραφία, είναι η πτώση της Κωνσταντινούπολης (1453). Ίσως γιατί ο άξονας των ιστορικών εξελίξεων μετατίθεται τότε οριστικά από την ελληνική Ανατολή στην ευρωπαϊκή Δύση. Καίριες πολιτιστικές διεργασίες που προηγούνται ή έπονται στην ιστορία της κεντρικής και δυτικής Ευρώπης -η λεγόμενη "Αναγέννηση" (Renai...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΩΣ ΕΓΙΝΕ ΚΙ ΕΧΟΥΜΕ ΠΑΨΕΙ ΝΑ ΓΙΟΡΤΑΖΟΥΜΕ;
Τα καλά μας ρούχα... 25 Δεκεμβρίου 1959: Χρόνια τώρα προσπαθώ να καταλάβω γιατί όταν ήμουν στο χωριό ένιωθα τόση χαρά τις μέρες των Χριστουγέννων. Έδωσα στον εαυτό μου πολλές διανοουμενίστικες ερμηνείες, όμως καμιά δεν με ικανοποιούσε. Θυμάμαι πολύ καλά τα Χριστούγεννα του 1959. Φορέσαμε τα καλά μας και πήγαμε στην Αγία Μαρίνα. Η εκκλησία ήταν γεμάτη, με τον κύριο Δυολύκη να δεσπόζει επιβλητικά στην πρώτη σειρά και εμάς τα πιτσιρίκια δίπλα του να περιμένουμε τον Κονόμο, τον παπά της εκκλησίας, να κάνει κανένα απ' αυτά τα υπέροχα "εξωεκκλησ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΑΤΑ ΚΕΦΑΛΗΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ
Η ελλαδική κοινωνία βυθίζεται ακάθεκτα σε εφιαλτική παρακμή. Κάθε χρόνο τα συμπτώματα μοιάζουν με σταθερά βήματα καθόδου "στου κακού τη σκάλα": Διεφθαρμένη κομματοκρατία, κατάλυση του έννομου κράτους, ασύδοτη φαυλότητα, εξευτελιστικός ενδοτισμός, οικονομική χρεοκοπία, διακηρυγμένη από τον πρωθυπουργό απώλεια της εθνικής ανεξαρτησίας. Η ευθυβολία των προγνώσεων στις σελίδες αυτού του βιβλίου δικαιώνει απλώς την κοινή λογική. Και δείχνει ρεαλιστικά τη μόνη οδό σωτηρίας, σήμερα ατομική οδό, κάποτε (ίσως) συλλογική: Στοχεύεις πέρα από την ενστ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙ ΤΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΑ
Στο βιβλίο αυτό συγκεντρώνονται αποσπάσματα γραφής νεοελλήνων συγγραφέων και δημιουργών, με σκοπό να οριοθετηθεί μια σύγχρονη και ρεαλιστική αναζήτηση του νοήματος της ελληνικότητας. Να λειτουργήσει η ανθολόγηση πραγματικά σαν "αλφαβητάρι" για το συλλαβισμό απαντήσεων στο ερώτημα: Αν έχει ουσιαστικό θετικό αντίκρισμα στη ζωή του Νεοέλληνα σήμερα η ελληνική του καταγωγή, αντίκρισμα καθαρμένο από επιπόλαιες συναισθηματικές εμμονές και εθνικιστικά ιδεολογήματα. Αν το να ονομαζόμαστε Έλληνες μπορεί να αντιπροσωπεύει, στον προσωπικό μας βίο και...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΡΗΤΟ ΚΑΙ ΤΟ ΑΡΡΗΤΟ
(...) «Στο βιβλίο που τώρα κρατάει στα χέρια του ο αναγνώστης, διαβλέπω τον δεύτερο "σταθμό" στην προσωπική πορεία της συγγραφικής μου δουλειάς: Είναι προσπάθεια που (συστηματικά) προηγείται των διατυπώσεων της κριτικής οντολογίας, γιατί επιχειρεί να διερευνήσει τις προϋποθέσεις εμπειρικής μετάβασης από τα σημαίνοντα στα σημαινόμενα αυτών των διατυπώσεων. Να αναζητήσει κριτήρια για τη διάκριση του πραγματικού από τον ψευδαισθητικό χαρακτήρα της εμπειρίας της σχέσης (της κοινωνούμενης και κοινωνικά κατορθοούμενης γνώσης) στη δεδομένη διαπλο...
Διαβάστε περισσότερα...

ΓΡΙΦΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ
Ο θάνατος είναι μια από τις ανθρώπινες εμπειρίες που (με τη γλώσσα του Wittgenstein) «δεν συλλαμβάνεται με την περί γεγονότων (τη factual) γλώσσα, επειδή ακριβώς η αξία της βρίσκεται πέρα από τον κόσμο των γεγονότων». Η αξία μιας γλώσσας «καθαρμένης από κάθε ίχνος του Διαφωτισμού» κρίνεται και διαβαθμίζεται με κριτήρια διαφορετικά από την αποδεικτική της πειθώ, την επιστημονική της συνέπεια. Κρίνεται από την αποτελεσματικότητά της να ιδρύει σχέση, όχι να μεταφέρει πληροφορίες. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΠΡΟΝΟΜΙΟ ΤΗΣ ΑΠΕΛΠΙΣΙΑΣ
Τα κείμενα αυτού του τόμου δημοσιεύτηκαν ως επιφυλλίδες και άρθρα στην εφημερίδα «Το Βήμα» από τον Οκτώβριο του 1971 ως τον Οκτώβριο του 1973. Αναδημοσιεύτηκαν σε πρώτη έκδοση τον Δεκέμβριο του 1973, από τις εκδόσεις Κ. Μ. Γρηγόρη. [...] Οι ημερομηνίες των επιφυλλίδων θυμίζουν ότι πρωτοδημοσιεύτηκαν όλες στην περίοδο της στρατιωτικής δικτατορίας. Η υπενθύμιση είναι απαραίτητη για την κατανόηση της πολύπλευρης «σημαντικής» των κειμένων. (Από την παρουσίαση της έκδοσης)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
Το βιβλίο αυτό δεν φιλοδοξεί να είναι μια γενική εισαγωγή στο σύνολο των φιλοσοφικών αναζητήσεων του ανθρώπου κατά τη διαδρομή της ιστορίας του. Δεν έχει πρωτευόντως ιστορικό χαρακτήρα, δεν εξαντλεί τις φιλοσοφικές απόψεις και θεωρίες σε σχέση με τα θέματα που θίγονται στις σελίδες του. Η μέθοδος του βιβλίου είναι η αφαιρετική-συνθετική, όχι η παραθετική-απογραφική. Που σημαίνει ότι: από το τεράστιο υλικό της Ιστορίας της Φιλοσοφίας αφαιρούνται πολλά (θυσιάζεται η πληρότητα καταγραφής της ποικιλίας των προσβάσεων) για να πραγματοποιηθεί μι...
Διαβάστε περισσότερα...