HEGEL GEORG-WILHELM-FRIEDRICH

ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΝΟΥ
Η "Φαινομενολογία του νου" (ή του πνεύματος, κατά την ως τώρα συνηθισμένη απόδοση), δημοσιευμένη πριν 200 χρόνια, είναι το γνωστότερο έργο του Έγελου ή Χέγκελ (Hegel, 1770-1831). Παρ' όλο που το έργο μπορεί να θεωρηθεί ακόμη νεανικό, η φήμη του δεν είναι τυχαία: Κανένα άλλο έργο στην ιστορία της σκέψης δεν αναλαμβάνει με τόση ενεργητικότητα και ακρίβεια να δείξει πως αναπτύσσεται η γνώση κι εδραιώνεται ανά την ιστορία. Ο Έγελος θεωρεί ότι η εποχή του κατέκτησε τελικά την ορθή έννοια του επίσταμαι, αλλά μόνον η πορεία που οδήγησε σ' αυτήν α...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΔΙΑΦΟΡΑ ΤΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΤΟΥ ΦΙΧΤΕ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΕΛΛΙΝΓΚ
Η «Διαφορά των φιλοσοφικών συστημάτων του Φίχτε και του Σέλλινγκ» είναι το πρώτο επώνυμα δημοσιευμένο έργο του Έγελου ή Χέγκελ (Hegel, 1770-1831), το οποίο γράφτηκε και εκδόθηκε στην Ιένα το 1801, στην πόλη που, γειτνιάζοντας με τη Βαϊμάρη του Γκαίτε, αποτελούσε τη «φιλοσοφική πρωτεύουσα» της Γερμανίας στο μεταίχμιο του 18ου και του 19ου αιώνα. Ο Έγελος συνομιλεί με τις κορυφαίες μορφές της κλασικής γερμανικής φιλοσοφίας. Με αρχική πρόθεση να ανασκευάσει την εικόνα της σχέσης μεταξύ Φίχτε και Σέλλινγκ, που προκλήθηκε από την «αναγωγή της φ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ (ΣΚΛΗΡΟΔΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ)
«Η Καντιανή φιλοσοφία είναι κριτική, αλλά λησμόνησε ότι με πεπερασμένες κατηγορίες δεν μπορεί κανείς να συγκροτήσει το άπειρο. Ειδικότερα δικαιούμαστε να ισχυριστούμε ότι κάθε γνώση μπορεί να είναι άμεση, συγχρόνως όμως κάθε άμεση γνώση εμμεσοποιείται. Τούτο το γνωρίζουμε συνειδησιακά και το συναντούμε στα πιο γενικά φαινόμενα. Λέμε π.χ. ότι ιδού, γνωρίζω άμεσα την Αμερική, όμως η γνώση αυτή είναι έμμεση. Στέκομαι στην Αμερική, βλέπω το έδαφός της, αλλά πρωτύτερα έπρεπε να ταξιδέψω σ' αυτήν, ο Κολόμβος χρειάστηκε κάποτε να την ανακαλύψει, ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ
Ο γερμανός φιλόσοφος Georg Hegel (1770 - 1831) γεννήθηκε στη Στουττγάρδη και δίδαξε στα Πανεπιστήμια της Ιένας, της Χαϊδελβέργης και του Βερολίνου. Πιεζόμενος από την ανάγκη, να εκθέσει στους φοιτητές του με απλό και περιεκτικό τρόπο τα βασικά στοιχεία του φιλοσοφικού του συστήματος, εξέδωσε την Εγκυκλοπαίδεια των φιλοσοφικών επιστημών σε επιτομή. Οι πρώτες 244 παράγραφοι της γ' έκδοσης (1830) αυτού του βιβλίου, αφιερωμένες στην "επιστήμη της Λογικής", αποτελούν το κείμενο όπου βασίστηκε η παρούσα ελληνική μετάφραση. Το κείμενο προσφέρεται...
Διαβάστε περισσότερα...

ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ (ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΤΟΜΟΣ)
Στο έργο μου «Φαινομενολογία του πνεύματος» που κατά την έκδοσή του χαρακτηρίστηκε ως το πρώτο μέρος του συστήματος της επιστήμης, υιοθέτησα τη μέθοδο να ξεκινήσω από την πρώτη, απλούστατη εμφάνιση του πνεύματος, από την άμεση συνείδηση, και να αναπτύξω τη διαλεκτική αυτής της ίδιας ως το επίπεδο της φιλοσοφικής επιστήμης, η αναγκαιότητα του οποίου καταδείχνεται μέσα από τούτη την πρόοδο. (. . .) (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ
Η αντικειμενική θρησκεία μπορεί να καταταγεί νοητικά, να συνοψιστεί σε σύστημα, να παρουσιαστεί σε βιβλίο ή να αναπτυχθεί σε ομιλία. Η υποκειμενική θρησκεία εκφράζεται μόνο με αισθήματα και πράξεις. Αν πω για έναν άνθρωπο ότι έχει θρησκεία, αυτό δεν σημαίνει ότι έχει μεγάλες γνώσεις γι' αυτήν, αλλά ότι η καρδιά του νιώθει τις πράξεις, τα θαύματα, την εγγύτητα της θεότητας, διακρίνει το θεό στην ουσία του, στα πεπρωμένα των ανθρώπων, γονατίζει μπροστά σ' αυτόν, τον ευχαριστεί, τον δοξάζει με τις πράξεις του, δεν προχωρεί στη δραστηριότητά τ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΙΣΤΗ ΚΑΙ ΓΝΩΣΗ
Η παλιά αντίθεση ανάμεσα στη φιλοσοφία και τη θετική θρησκεία (...) έχει αποκτήσει καινούργιο νόημα και έχει πλέον εγκατασταθεί μέσα στην ίδια τη φιλοσοφία. Ότι η φιλοσοφία είναι θεραπαινίδα της θρησκευτικής πίστης, όπως το εξέφραζαν παλαιότερες εποχές, αντίληψη εναντίον της οποίας η φιλοσοφία υπερασπιζόταν αδιάλλακτα την αυτονομία της - τέτοιες θεωρήσεις και διατυπώσεις έχουν εκλείψει. Και ο Λόγος - αν είναι όντως Λόγος αυτό που αυτοαποκαλείται έτσι - έχει επιβάλει το κύρος του μέσα στην ίδια τη θετική θρησκεία, με τρόπο που η πάλη ενάντι...
Διαβάστε περισσότερα...

ΧΕΓΚΕΛ
Η παρούσα έκδοση περιλαμβάνει το σύνολο των Προλόγων και των Εισαγωγών που προέταξε ο Χέγκελ στις εκδόσεις των έργων του, από το 1807 έως και το 1832. Γνωστοί κυρίως για τις εμβληματικές επιγραμματικές φράσεις που περιέχουν, οι Πρόλογοι αποτελούν πρωτίστως αναντικατάστατα τεκμήρια του τρόπου με τον οποίο ο φιλόσοφος έχει συλλάβει τη βασική αποστολή καθενός από τα έργα του. Όσο για τις Εισαγωγές, αυτές αποτελούν αναπόσπαστα μέρη των έργων στα οποία προτάσσονται: το εγχείρημα της Φαινομενολογίας δύσκολα γίνεται κατανοητό χωρίς τη μεγαλειώδη ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΟΙ ΑΠΟΔΕΙΞΕΙΣ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΥΠΑΡΞΗΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ
Ο Θεός είναι πνεύμα και, ως πνεύμα, είναι για το πνεύμα [...] Η εξύψωση συνεπώς του νοούντος πνεύματος σ' αυτό που αποτελεί το ίδιο το ύψιστο νόημα, δηλαδή στον Θεό, είναι αυτό που θέλουμε εδώ να εξετάσουμε [...] Η εν λόγω εξύψωση, περαιτέρω, έχει το θεμέλιο της στην ίδια τη φύση του πνεύματος μας, είναι αναγκαία γι' αυτό". Στις παραδόσεις για τις αποδείξεις περί της ύπαρξης του Θεού, ο Χέγκελ παρουσιάζει όντως τις αποδείξεις αυτές ως την εξύψωση του ανθρώπινου πνεύματος στον Θεό. Η εξέταση τους δεν είναι κατά κανέναν τρόπο ιστορική, αλλά ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ;
«Δεν πρέπει να συγχέουμε τη διαλεκτική με την απλή σοφιστική. Η ουσία της σοφιστικής έγκειται στο να καθιστά έγκυρες μονομερείς και αφηρημένους προσδιορισμούς στην απομόνωσή τους, αναλόγως με το πώς μπορεί κάτι τέτοιο να εξυπηρετεί το εκάστοτε συμφέρον και την εκάστοτε επί μέρους κατάσταση του ατόμου. Για παράδειγμα, η φροντίδα για την ύπαρξή μου και για να έχω τα προς το ζην, είναι ουσιώδες κίνητρο της πρακτικής συμπεριφοράς. Εάν όμως δίνω έμφαση αποκλειστικά σ' αυτή την φροντίδα, σ' αυτή την αρχή της ευημερίας μου και συνάγω το συμπέρασμ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΠΕΠΡΩΜΕΝΟ ΤΟΥ
Ο νεαρός Έγελος (G.W.F. Hegel, 1770 - 1831), στην περίοδο κατά την οποία κατοικεί τη Φραγκφούρτη (1797 - 1800), αναπτύσσει καινούργιους τρόπους σκέψης που θα φέρουν έπειτα στο φως έναν νέο τρόπο του φιλοσοφείν. Χαρακτηριστικό της περιόδου είναι ότι τότε προσφεύγει σε ένα νέο λεξιλόγιο για να περιγράψει τις δομές σκέψης που αποκαλύπτει, ενώ αργότερα θα επιλέξει, αντίστροφα, να διευρύνει τις παραδοσιακές έννοιες εμπλουτίζοντάς τες με τις δομές σκέψης που έχει ανακαλύψει. Εδώ ονομάζει "αγάπη" τη σχέση δύο αυτοσχετιζόμενων όρων που αργότερα θα...
Διαβάστε περισσότερα...

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ
Η Ιστορία της Φιλοσοφίας μάς παρουσιάζει μια πινακοθήκη ευγενών πνευμάτων, που με την οξύτητα του νου τους εισχώρησαν στη φύση των πραγμάτων, του ανθρώπου και του θεού, αποκάλυψαν και εξιχνίασαν το έσχατο βάθος και προετοίμασαν για μάς το θησαυρό της υψηλότατης γνώσης. Τούτος ο θησαυρός, του οποίου θέλουμε να αποκτήσουμε μικρό έστω μερίδιο, συγκροτεί γενικά τη Φιλοσοφία. Η γένεσή της είναι αυτό, που θα μάθουμε να κατανοούμε και θα γνωρίσουμε κατά τις Παραδόσεις αυτές. Επιχείρησα να αναπτύξω τη διαδρομή των πνευματικών μορφών της Φιλοσοφίας...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ - Η ΜΕΓΑΛΗ ΛΟΓΙΚΗ
Ο ίδιος ο Χέγκελ θεωρούσε πως κάθε συστηματική ενασχόληση με τη φιλοσοφία εν γένει και κάθε κατανοητική θεμελίωση επί μέρους φιλοσοφικών κατευθύνσεων, όπως είναι η δική του φιλοσοφία της φύσης και του πνεύματος ή η φιλοσοφία του Δικαίου, συνδέεται αναπόφευκτα με την επιστήμη της Λογικής. Η εγελιανή Λογική περιλαμβάνει σε ένα πρώτο τμήμα, υπό τον τίτλο αντικειμενική Λογική, τη διδασκαλία περί του Είναι και τη διδασκαλία περί της ουσίας, σε ένα δεύτερο, δε, τμήμα, υπό τον τίτλο υποκειμενική Λογική, τη διδασκαλία περί της έννοιας. Το βιβλίο π...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΛΟΓΟΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ
Η παγκόσμια ιστορία είναι η πρόοδος στη συνείδηση της ελευθερίας...Η εφαρμογή της αρχής της ελευθερίας στην πραγματικότητα...αποτελεί τη μακρά πορεία που καλείται ιστορία. Κανένα κείμενο του Χέγκελ δεν έχει διαβαστεί τόσο πολύ και με τόσο διαφορετικούς τρόπους όσο η Εισαγωγή στη «Φιλοσοφία της ιστορίας». Επιδίωξη του κειμένου είναι ο προσδιορισμός της φιλοσοφικής πραγμάτευσης της ιστορίας, δηλαδή μιας ιστορικής θεώρησης που δεν αναλώνεται στις λεπτομέρειες και δεν διολισθαίνει στον κατακερματισμό, αλλά αναζητεί την ενότητα και το νόημα της...
Διαβάστε περισσότερα...

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ
«Τι είναι η φύση; Τούτη την ερώτηση προσπαθούμε να απαντήσουμε με τη φυσική γνώση και τη φυσική φιλοσοφία. Συναντάμε τη φύση ενώπιόν μας ως αίνιγμα και πρόβλημα, που από τη μία αισθανόμαστε παρακινημένοι να λύσουμε, από την άλλη νιώθουμε αποστροφή. Προσελκυόμαστε, διότι το πνεύμα υποψιάζεται μέσα της τον εαυτό του. Απωθούμαστε σαν από κάτι ξένο, όπου το πνεύμα δεν βρίσκει τον εαυτό του. Ο Αριστοτέλης λέγει ότι η φιλοσοφία εκκινεί από το "θαυμάζειν". Μόλις αρχίζουμε να αντιλαμβανόμαστε, συλλέγουμε ήδη γνώσεις για τις ποικίλες διαμορφώσεις κ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ (ΠΡΩΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)
Αυτός ο τόμος παρουσιάζει την γνώση στο γίγνεσθαί της. Η Φαινομενολογία του πνεύματος πρόκειται να αντικαταστήσει τις ψυχολογικές εξηγήσεις ή ακόμη τις αφηρημένες έρευνες για την θεμελίωση της γνώσης. Αυτή εξετάζει την προκαταρκτική διαδικασία που οδηγεί στην επιστήμη από μια άποψη, η οποία την καθιστά μια νέα, ενδιαφέρουσα επιστήμη, την πρώτη επιστήμη της Φιλοσοφίας. Εμπεριέχει τις διάφορες μορφές του πνεύματος ως εσωτερικούς σταθμούς της πορείας, μέσω της οποίας αυτό γίνεται καθαρή γνώση ή απόλυτο πνεύμα. Ο πλούτος των εμφανίσεων του πνε...
Διαβάστε περισσότερα...

ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΤΟΥ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟΥ
"Για να γίνουν ελεύθεροι οι λαοί, για να μπορούν να αυτο-κυβερνώνται, πρέπει να περάσουν πρώτα από τη δοκιμασία της αυστηρής πειθαρχίας της Υποταγής σε έναν Κύριο. Έτσι, για παράδειγμα, ήταν αναγκαίο, αφότου ο Σόλων είχε δώσει στους Αθηναίους δημοκρατικούς, ελεύθερους νόμους, να αποκτήσει ο Πεισίστρατος μια εξουσία, με την οποία ανάγκασε τους Αθηναίους να υπακούσουν σε εκείνους τους νόμους. Μόνο όταν είχε ριζώσει αυτή η υπακοή, έγινε περιττή η κυριαρχία των Πεισιστρατιδών. Όσοι παραμένουν δούλοι δεν υποφέρουν από απόλυτη αδικία· γιατί όποι...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ
Για τον Έγελο χαρακτηριστικό της μουσικής είναι ότι δίνει μορφή στο αίσθημα ως αίσθημα, ότι κατορθώνει να αποτυπώσει εξωτερικά την ίδια την εσωτερικότητά μας: Μόνον η ποίηση την εκφράζει πληρέστερα, αλλά με τίμημα την αυτοτέλεια της καλλιτεχνικής μορφής. Ο Έγελος ή Χέγκελ (Hegel, 1770-1831) υπήρξε, μετά τον Καντ, ο δεύτερος μεγάλος θεωρητικός του νέου τότε φιλοσοφικού κλάδου της «αισθητικής». Σε αντίθεση με τον Καντ, δεν προσπαθεί τόσο να ορίσει τους υποκειμενικούς όρους υπό τους οποίους λέμε για κάτι ότι είναι «ωραίο», αλλά διερευνά κυρί...
Διαβάστε περισσότερα...

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Η πολιτική φιλοσοφία του Χέγκελ συνδέεται θεμελιακά με τη Γαλλική Επανάσταση και αντιστοίχως αναπτύσσει έναν διαλεκτικό-κριτικό μεταστοχασμό των πολύτροπων σεισμικών δονήσεων, που αυτή η Επανάσταση προκάλεσε στο πολιτικό στερέωμα του νεωτερικού κόσμου. Συναφώς κηρύσσει αεί τον πόλεμο σε κάθε σκοταδιστική πραγματικότητα της ετεροδοξίας και της συγκαλυμμένης ή απροκάλυπτης οχλαγωγικής δοξασίας: σε πάσης φύσεως καθεστωτικά και φορμαλιστικά Εγώ. Η φιλοσοφία έτσι, στην πολιτική της έκφανση, προορίζεται να μεθερμηνεύσει την αναγκαιότητα της προ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ
- Με ποιο τρόπο οι τοιχογραφίες των μαχών στην Ιλιάδα γέννησαν δέκα ρήματα, που σημαίνουν "βλέπω"; - Τι σχέση έχει ο Χριστός με την ζωγραφική και η Παρθένος Μαρία με τη Νιόβη; - Τι είπε ο προφήτης του Ισλάμ, όταν είδε μια εικόνα περισσότερο ρεαλιστική απ' όσο έπρεπε; - Γιατί οι νεαροί "ζητιάνοι του Μουρίλλο" έχουν τόσο καλή υγεία και διάθεση; - Ποιο ήταν το πιο ωραίο κομπλιμέντο, που ειπώθηκε για τη Σιμέν στον "Ελ Σιντ"; - Γιατί τα πτηνά κατέστρεφαν με το ράμφος τους τα σταφύλια που απεικόνιζε ο Ζεύξης; - Τι κόλπο είχε βρει στα γερά...
Διαβάστε περισσότερα...