ΛΕΚΑΤΣΑΣ ΠΑΝΑΓΗΣ

ΔΙΟΝΥΣΟΣ
Η εθνολογική μέθοδος ξεκινώντας από γενικεύσεις βγαλμένες από ετερόκλητα στοιχεία, είναι, ομολογώ κι εγώ, επικίνδυνο όπλο. Έχει όμως με το μέρος της θαυμαστές κατακτήσεις, ικανές να ανασυνθέτουν τα σκόρπια φαινόμενα κατά τα στάδια των εξελίξεών τους. Ο κίνδυνος της σχηματοποίησης είναι δεινός, κι ακόμη δεινότερος ο κίνδυνος των ασυνάρτητων και ασπόνδυλων ερμηνειών, που στο χάος του υλικού θα προσθέτουν το χάος της ερμηνείας. Είναι άλλωστε τόσα τα πρωτόγονα στοιχεία στη διονυσιακή θρησκεία που, σε κάθε περίσταση, αν ένας κλάδος της αρχαίας ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΤΩΝ ΔΟΥΛΩΝ
Ο ρόλος των δουλικών κινημάτων δε στάθηκε αποφασιστικός για την ιστορία του Αρχαίου Κόσμου. Οι Δούλοι έχουν το υπερτέρημα του πλήθους με το μέρος τους, μα σ’ όλα τ’ άλλα υστερούνε. Δεν έχουν την τέχνη του πολέμου και τη συνεπακοή, ούτε και την πολιτική των ελεύθερων πείρα. Η καταγωγή τους από λογής έθνη, εθνότητες και μεριές, οι διαφορές στο χαρακτήρα, στη γλώσσα, στις πίστες και στους σκοπούς, τα μεγάλα χωρικά μάκρη εκείνων των καιρών και οι διαφορετικοί όροι της ζωής τους, στη μια και στην άλλη μεριά, δεν τους αφήνουνε να συντονίσουν γεν...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΙΝΔΑΡΟΣ: ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ
Η Μελική, προσωπική ποίηση, καθρεφτίζει περίκαλα τη ζωή, την προσωπική και κοινωνική, των ποιητών της. Τυπικά παραδείγματα τα έργα του Αρχιλόχου και του Αλκαίου. Τα συντρίμματά τους μας δίνουν να χαράζουμε μ' αρκετή πληρότητα την ψυχογραφία τους κι ολοζώντανες σελίδες της ζωής τους. Δε συμβαίνει το ίδιο με τους άλλους ποιητές, επικούς, χορικούς, δραματικούς, που τα ποιητικά είδη τους, υπερατομικά όπως είναι, δεν τους δίνανε να ιστορήσουν τα περιστατικά, εξωτερικά κ' εσωτερικά, της ζωής τους. Από την άλλη, οι αρχαίοι δεν υποψιάζουνταν τη σχ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ
Έχοντας εμβριθήσει στις δομές της μητριαρχικής κοινωνίας και στους τρόπους με τους οποίους αυτή μετασχηματίστηκε σε πατριαρχική, ο Παναγής Λεκατσάς καταδεικνύει σε αυτό το βιβλίο ότι ο θεσμός της βασιλείας, στις παραλλαγές με τις οποίες αποκρυσταλλώθηκε και λειτούργησε στους αρχαίους χρόνους, συνιστά απότοκο ενός μακροχρόνιου κοινωνικού μετασχηματισμού, μιας σύνθετης εξελικτικής διαδικασίας, που συνόδευσε και χαρακτήρισε τη μετάβαση από την εποχή της καρποσυλλογής και του κυνηγιού στο γεωργικό στάδιο της παραγωγής. (. . .) (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΚΑΛΕΣΜΑ ΤΗΣ ΘΕΟΝΥΦΗΣ
Με κεντρικό άξονα τα εθνολογικά διδάγματα και τις μαρτυρίες των μυθολογικών αφηγήσεων και των λογοτεχνικών καταγραφών τους, ο Παναγής Λεκατσάς πραγματεύεται στο ιδιαίτερο αυτό βιβλίο του το Κάλεσα της Θεονύφης, για να διεισδύσει στο θέμα του ιερού γάμου και στο επαναλαμβανόμενο μοτίβο της ιερογαμίας ανά του αιώνες. Με την ίδια επιστημονική ακρίβεια και τόλμη που χαρακτηρίζουν το σύνολο του έργου του, ανατρέχει στο μύθο της Ιως, στο ρόλο του θεϊκού ταύρου κα στο Μινώταυρο, εκτείνοντας την έρευνά του έως την πρωτοχριστιανική μυστηριακή παρ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΡΩΣ
Το 1963 ο Παναγής Λεκατσάς πρωτοδημοσίευσε τη μελέτη του «Έρως». Αμέσως άρχισε να επεξεργάζεται ξανά το θέμα του ετοιμάζοντας τη δεύτερη, συμπληρωμένη, έκδοση στη μορφή που δημοσιεύεται σήμερα. Στο αυτόγραφο χειρόγραφο έχει επιφέρει διάφορες τροποποιήσεις, αφού υπάρχουν κομμένες και κολλημένες με κολλητική ταινία σελίδες. Η εικονογράφηση επίσης είχε ετοιμαστεί από τον ίδιο με σαφείς οδηγίες στα σημεία που ήθελε τις εικόνες. Δυσκολίες στην παρούσα έκδοση υπήρξαν αρκετές, πρώτον γιατί το χειρόγραφο δεν ήταν καθαρογραμμένο σε πολλά σημεία, δε...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ
Η «Πολιτεία του Ήλιου» πρωτοεμφανίστηκε το 1946, στην περίοδο όπου το λαϊκό επαναστατικό κλίμα ήταν ακόμα έντονο στη χώρα μας. Αποτελεί άλλη μία προσπάθεια ιστορικοϋλιστικής ανάλυσης πάνω σε γεγονότα της αρχαιότητας, τα οποία η παραδοσιακή ιστοριογραφία αγνόησε εντελώς ή τους παραμόρφωσε τον κοινωνικό χαρακτήρα. Θέμα της μελέτης είναι η συνδυασμένη και κοινή, γι' αυτό μοναδική για την αρχαιότητα, επανάσταση των δούλων και των ακτημόνων της Μικρασίας κατά την περίοδο όπου το κράτος της Περγάμου περνούσε στη ρωμαϊκή εξάρτηση. Η επανάσταση δ...
Διαβάστε περισσότερα...

Το θείον δράμα
Οι ιερουργίες που παρασταίνουν κι ο μύθος που ιστορεί το θάνατο και την ανάσταση του Πάσχοντος Θεού κάθε χρόνο, συγκροτούν ένα θρησκευτικό, το Θείο, Δράμα. Το δράμα τούτο βρίσκεται στην καρδιά των θρησκειών της Ανατολικής Μεσογείου (Αίγυπτος, Μεσοποταμία, Μικρασία, Συρία, Αιγαίο) με τις λογίς μορφές του Πάσχοντος Θεού, τον Όσιρι, τον Ταμμούζ, τον Βήλο-Μαρντούκ, τον Βάαλ, τον Άδωνι, τον χετταίο Τιλιπινού, τον κρητικό Δία, τον Διόνυσο, κι άλλους. Μ' όλες τις ιδιομορφίες τους, τα θεία δράματα της Ανατολικής Μεσογείου φανερώνουν τον ίδιο ιερου...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΘΕΙΟΝ ΒΡΕΦΟΣ
(. . .) Στα δεκατέσσερα συνοπτικά κεφάλαια της μικρής θρησκειολογικής θεώρησης δίνονται τα θεματικά στοιχεία του μύθου του Θείου Βρέφους: η φεγγαρική του υπόσταση - πρώτη παράσταση του «θνήσκοντος» θεού, η Θεία Γέννησης, η ιδέα της «σωτηρίας» του Κόσμου, η ανατροφή και η μυητική περιπέτεια του Θείου Βρέφους, το μεγάλωμά του, οι βασιλικοί χαρακτήρες του και οι θεοβρεφικοί χαρακτήρες των βασιλέων, και το καλωσόρισμα του Θείου Βρέφους. (. . .) (ΑΠΟ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ)...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΜΗΤΡΙΑΡΧΙΑ
Η "μητριαρχία" είναι ένας από τους κύριους θεματικούς άξονες στο έργο του Παναγή Λεκατσά και επανέρχεται συχνά στα βιβλία του και στα άρθρα του. Στο ομώνυμο βιβλίο παραθέτει τα επιχειρήματα για την ύπαρξη του αρχέγονου σταδίου της Κυριαρχίας των Μητέρων στην αρχαία Ελλάδα: τη μητρωνυμία, τις επιβιώσεις του ομαδικού γάμου, το γάμο της βασιλοκόρης, τη θέση της γυναίκας στη Μινωική Κρήτη κ.ά. Ταυτόχρονα εξετάζει το πέρασμα από τη μητριαρχία στην πατριαρχία, όπως αντανακλάται στην Ορέστεια του Αισχύλου. Σήμερα η θεωρία του μητριαρχικού σταδίου...
Διαβάστε περισσότερα...

ΙΔΕΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΙΤΙΟΚΡΑΤΙΑ
Το έργο του Παναγή Λεκατσά απλώνεται σε ένα πλατύ φάσμα των ανθρωπιστικών και ανθρωπολογικών σπουδών, από τη μετάφραση των αρχαίων κλασικών και την Εθνολογία έως τη Φιλοσοφία. Με το "Ιδεοκρατία και ιστορική αιτιοκρατία", που πρωτοδημοσιεύτηκε το 1945 στα "Φιλολογικά Χρονικά", επιχειρεί μια από τις λίγες για την εποχή του εισαγωγής της ιστορικοϋλιστικής μεθόδου ανάλυσης σε θέματα της αρχαιότητας. (. . .) Η μελέτη αυτή του Λεκατσά αποτελεί ένα από τα πρώτα σημεία ανατροπής της ρητορικής κενολογίας από την επιστημονική ανάλυση και της αντιιστ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΨΥΧΗ
Αν το βιβλίο τούτο έχει να προσφέρει τίποτα, η προσφορά του πρέπει να ζητηθεί στο τελευταίο μέρος του, όπου στήνεται το άλυτο ακόμη πρόβλημα από Ποιούς και Πώς διαμορφώνεται η ιδέα της Πνευματικής Ψυχής, που την επιβάλλουν η ελληνική φιλοσοφία και οι σωτηριακές θρησκείες. Η λύση που τολμώ να παρουσιάσω ( αν τα μέσα κι οι δυνάμεις μου το συγχωρούν. . . ) είναι πως τη διαμορφώνουν οι Ορφικοί, με ορισμένη επεξεργασία των στοιχείων της Διονυσιακής Θρησκείας πάνω στο γενικότερο υπέδαφος της θιασικής ιδέας για μιαν ευδαιμονική επιβίωση των Μυστώ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΡΩΣ
1. Ήτοι μεν πρώτιστα Χάος γένετο... 2. Ορφική Κοσμογονία 3. Το Κοσμογονικό Αυγό και ο Φεγγαροθεός Έρως 4. Κάλλιστος 5. Έρως Χρυσόπτερος 6. Δυάδες και Τριάδες 7. Ανδρόγυνος 'Έρως, Ανδρόγυνος Πρωτάνθρωπος και Φεγγάρι 8. Φεγγαρικά Εμβλήματα του Έρωτα. Λιοντάρι. Φίδι. Ταύρος. Λαγός. Κλαριά. Λουλούδια. Νερά. 9. Ορφικός Χρόνος και Φεγγάρι 10. Ο Φεγγερός, η Νύχτα, τα Σπήλαια 11. 'Έρως Πρωτόγονος, Δημιουργός, Γέρος 12. Κόκκινο, Έρως, Φεγγάρι 13. Φεγγάρι και Αναπαραγωγή 13α. Το Φεγγάρι αιτία της Εγκυμοσύνης και της Γέννησης 14. Το Αρσενικό Φεγγάρι ...
Διαβάστε περισσότερα...