ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ Μ. Ι.

ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ ΤΗΣ ΜΟΝΑΞΙΑΣ
Έσβησα και ξανάσβησα την αρχή, πριν αποφασίσω να μπω οριστικά στα χειρόγραφα τούτα - άσπρο σωρό χαρτιού μπροστά μου, που μπορεί, με τον καιρό, να καταντήσει ξανάσασμα ή εφιάλτης. Η πρώτη μου σκέψη στάθηκε στον τύπο του "ημερολόγιου". Μα θυμήθηκα τα κατάστιχα της χαμοζωής και τα λευκώματα των ρομαντικών κοριτσιών. Η "επιστολογραφία" θα δυνόταν πιο πολλά στην περίσταση. Γράμματα στον εαυτό μου, γράμματα σ' ένα φανταστικό πρόσωπο, γράμματα στο άπειρο - καλούπια φθαρμένα και συντριμμένα, φοβερή παράταξη από άδεια σχήματα. Αυτοβιογραφία; Τέτοιε...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΝΗΣΥΧΑ ΧΡΟΝΙΑ
Οι καιροί δημιουργούν την ανάγκη των απολογισμών. Τώρα δα, που η εκδοτική κίνηση έχει καταλαγιάσει, που τα τυπώματα δεν έρχονται κοπαδιαστά και που τα ολοένα καινούργια βιβλία δεν αποσκεπάζουν με τον πάταγό τους όσα μονοστιγμίς θα πάλιωναν άλλοτε, στο σημάδι τούτο που στεκόμαστε και που με κάπως αθόλωτο μάτι μπορούμε να κοιτάξουμε ό,τι ανάμεσα σε φουρτούνες και ταραχές συγκομίσαμε, το νηφάλιο εξέτασμα της μεσοπολεμικής μας παραγωγής του πεζού λόγου μετουσιώνεται σε χρέος από τα χρησιμότερα. Κοινός τόπος είναι -κ' έχει τόσες φορές ειπωθεί- ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΙΧΜΑΛΩΤΟΙ
Οι Αιχμάλωτοι συμπληρώνουν την πρώτη μυθιστορηματική τριλογία του Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου (Αστροφεγγιά, Χαμοζωή, Αιχμάλωτοι), και αποτελούν έργο με ιστορικό υπόβαθρο, όπως και τα δύο πρώτα της τριλογίας αυτής. Ο ίδιος ο συγγραφέας το έχει χαρακτηρίσει μυθιστόρημα της περίτρομης, όχι πια μετέωρης ειρήνης, του πολέμου και της σκλαβιάς. Πρόκειται για έργο βιωματικό, που μας οδηγεί εξελικτικά στην ωρίμανση του αυτοβιογραφούμενου αφηγητή και στη συγγραφική ωριμότητα του Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου. Οι Αιχμάλωτοι, μελέτη θανάτου και διδαχή αξιοπρεπούς σ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΧΑΜΟΖΩΗ
Η «Χαμοζωή» είναι το πρώτο, ιστορικά πρώτο, αφηγηματικό κείμενο της βιωματικής τριλογίας (Αστροφεγγιά, Χαμοζωή, Αιχμάλωτοι) του Ι.Μ. Παναγιωτόπουλου, αν και γράφτηκε μετά την Αστροφεγγιά και εκδόθηκε ύστερο. Πρόκειται για έργο αναζήτησης των πρωταρχικών, των υποσυνείδητων, εν πολλοίς ενστικτωδών ανησυχιών, των υπαρξιακών πηγών, αποτελέσματα πιεστικής ανάγκης για καταφυγή στις απώτερες αρχές, στις βαθιές ρίζες, στις βάσεις, πάνω στις οποίες επιζήτησε να στηρίξει τη βιοθεωρία του και να κατοχυρώσει τη συνοχή και συνέπεια της τρίπρακτης μυθισ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΣΤΡΟΦΕΓΓΙΑ
Το βιβλίο αυτό, μαζί με τη «Χαμοζωή» και τους «Αιχμάλωτους», αποτελεί το δεύτερο και κεντρικό μέρος μιας τριλογίας. Τα τρία αυτά πεζογραφήματα διατηρούν πάντα την αυτοτέλειά τους, ωστόσο μυστικοί δεσμοί τα δείχνουν καθώς ένα τριαδικό πρόσωπο μιας ακομμάτιαστης, ενιαίας ζωής: αποτελούν μια τριλογία που δεν την οργάνωσε η σκέψη αλλά η τύχη. Η «Χαμοζωή» είναι τα βασανισμένα χρόνια της παιδικής ηλικίας κατά την περίοδο των Βαλκανικών πολέμων, περίοδο εθνικής ανάτασης και ευφορίας. Η «Αστροφεγγιά» είναι η ιστορία της διαψευσμένης και απροσανατό...
Διαβάστε περισσότερα...

ΟΜΙΛΙΕΣ ΤΗΣ ΓΥΜΝΗΣ ΨΥΧΗΣ
Την ώρα που ανοίγω το βιβλίο τούτο με τα δοκίμια με συνεπαίρνει ο πόθος να κοιτάξω το είδος εταστικότερα. Η ιστορία του Λόγου, επιφαινόμενο και συνάρτηση της ιστορίας του Ανθρώπου, μας ξαφνιάζει συχνά με κάποιους μετασχηματισμούς, με κάποιους χαμούς και ξαναγεννημούς, που θα έπρεπε να τους προσδοκούμε, ωστόσο, αν βρισκόταν η μπόρεσή μας στο επίπεδο της ουσίας του περιστατικού. Και κείνο που φαίνεται κάποτες, στην πρώτη ματιά, σα μια δήλωση ατομικής πρωτοβουλίας, χωρίς ρίζες και χωρίς παρακλάδια, δεν είναι στο βάθος παρά μια έκφραση του και...
Διαβάστε περισσότερα...

ΟΙ ΣΚΛΗΡΟΙ ΚΑΙΡΟΙ
Ελεύθεροι στοχασμοί απάνω σε θέματα και προβλήματα του εικοστού αιώνα. Ίσως είναι ο προσφυέστερος χαρακτηρισμός που θα μπορούσε να δοθεί σε τούτα τα κείμενα - έτσι καθώς είναι γραμμένα με την παρόρμηση της πρώτης στιγμής, την παρόρμηση που δίνει την αφορμή ν' αναπηδήσουν από τα βάθη παρατηρήματα που κινδυνεύουν ν' αχρηστευθούν. Γιατί οι καιροί, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, δεν είναι "μενετοί". (. . .) (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ)...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΣΤΟΧΑΣΜΟΣ ΚΑΙ Ο ΛΟΓΟΣ
"Ο στοχασμός και ό λόγος" έρχεται, κατά κάποιον τρόπο, να συνεχίσει τις "Ομιλίες της γυμνής ψυχής", τη σειρά τα δοκίμια τα τυπωμένα στα 1946. Τα εφτά χρόνια πού πέρασαν από τότε σημαδεύτηκαν, ανάμεσα στ' άλλα, και σε κάποια γραψίματα, πού αμεσότερα εκφράζουν το περπάτημα μέσα στον εσωτερικό χώρο. Όσα βρίσκονται πιο σιμά, χρονολογικά θέλω να πω, προς τις "Ομιλίες της γυμνής ψυχής", δένονται μαζί τους στενότερα κατά το ήθος. Όσα πάλι πλησιάζουν την παρούσα στιγμή επισημαίνουν τη μεταλλαγή. Ό αναγνώστης, πού θα θελήσει να σκύψει στα κείμενα τ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ

ΚΑΒΑΦΗΣ Π. Κ.
Χρειάστηκε να συλλογιστώ πολύ, πριν αποφασίσω οριστικά ν' αφιερώσω το βιβλίο μου τούτο στον Καβάφη. Ερχόμουν από τη χώρα του Παλαμά κ' έπρεπε να πορευτώ στους αντίποδες. Η μετατόπιση κάτεχε κάποιο θέλγητρο -σαν ένα ταξίδι της ανήσυχης φαντασίας ανάμεσα στους πλανήτες που φωσφορίζουν στο διάστημα μα πραγμάτωνε σύγκαιρα και μιαν ανάγκη βαθύτερη, την ανάγκη που νιώθει ο κουρασμένος άνθρωπος της πολιτείας για λίγη σιωπή, για λίγη μοναξιά. Και το παράδοξο ίσια ίσια στην περίσταση είναι τούτο: που ο Παλαμάς, ο ασάλευτος, ο αταξίδευτος, ο δεμένο...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΕΒΛΑΝΑ Ο ΕΞΑΙΣΙΟΣ
"Μεβλανά ο εξαίσιος - Το Παραμύθι μιας Ζωής" είναι το τρίτο βιβλίο μιας τριλογίας, με πηγή έμπνευσης ένα ταξίδι του συγγραφέα στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας το 1954. [...] Στο "Μεβλανά" ο Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος αναπλάθει ένα κεφάλαιο της μουσουλμανικής αγιολογίας, γοητευμένος από την εξαίσια κι αλλόκοτη τούτη μορφή. Ο Μεβλανά υπήρξε εραστής της ζωής, οδοιπόρος του εσωτερικού σύμπαντος, ποιητής και προφήτης, ψυχή αέναα μετέωρη, πνεύμα ακοίμητο. Προσπάθησε ν' αποδείξει και να συνοψίσει στην ύπαρξή του θρησκείες, πολιτισμούς κι ανθρώπινες συμπ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΡΗΜΗΝ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ
«Τα κείμενα που δημοσιεύω εδώ, πρωτοτυπωμένα στην εφημερίδα "Ελευθερία" τους πρώτους μήνες του 1967, θα μπορούσε να τα χαρακτηρίσει κανείς προορατικά. Εξαιρώ το πρώτο που το έγραψα σε ανύποπτο χρόνο. Εκφράζει κι εκείνο την ίδια οργή και την ίδια ανησυχία, που με γέμισε αργότερα, και κατά τούτο κατέχει το δικαίωμα να συνδεθεί μαζί τους και να πάρει τη θέση ενός προοιμίου σε μιαν ασυντέλεστη ακόμη σειρά στοχασμών. (...) Δεν αναγνωρίζω στον καταναγκασμό και στο δικαίωμα του ανθρώπου να επιβάλλει τον πόνο στον άλλον άνθρωπο καμία σκοπιμότητα ...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ
Όταν μια εποχή χρησιμοποιεί συχνά μερικούς όρους, τούτο σημαίνει πως οι όροι αυτοί ανταποκρίνονται σε κάποιες σκοπιμότητες. Η εποχή μας χρησιμοποιεί συχνά τους όρους "χάος", "προβληματισμός", "άγχος". Μπορούμε, χωρίς να πέσουμε σε λάθος, ν' αφαιρέσουμε ένα ισχυρό ποσοστό υπερβολής. Η υπερβολή είναι αναπόφευκτη και δεν είναι ο πρόσφατος καρπός της ιδιοσυγκρασιακής δομής του ανθρώπου ή των συγχρόνων ιστορικών συνθηκών. Και άλλοτε έχει συμβεί μερικοί όροι ή μερικά συνθήματα ν' αποκτήσουν διάδοση πολύ μεγαλύτερη από το γεγονός που προσπαθού...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΔΑΧΤΥΛΙΔΙ ΜΕ ΤΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ
Το "Δαχτυλίδι με τα παραμύθια" και η "Ανθρώπινη δίψα" είναι δίδυμοι τόμοι με διηγήματα του Ι.Μ. Παναγιωτόπουλου, παρά την εκδοτική διαφορά των δύο ετών που τα χωρίζει. Με παρεμφερείς θεματικές βάσεις, με κοινές, εν πολλοίς, χωροχρονικές αναφορές, με εκφραστικά μέσα και γλώσσα χωρίς ιδιαίτερες διαφοροποιήσεις, συμπληρώνουν και ολοκληρώνουν, θα λέγαμε, τη θεματολογία που εγκαινιάστηκε με την προηγηθείσα τριλογία του "Αστροφεγγιά, Χαμοζωή, Αιχμάλωτοι". Διαθέτουν, μάλιστα, το ιδιότυπο γνώρισμα, παρά την ειδολογική διαφορά τους, να λειτουργούν...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΣΤΡΟΦΕΓΓΙΑ
Αστροφεγγιά! Ο Παναγιωτόπουλος άντεξε να δει στον πιο μαύρο ουρανό της ελληνικής ιστορίας τα αστέρια μιας γενιάς και πέρασε το φέγγος τους στο τόσο ανθρώπινο μυθιστόρημά του. Πάνω στις γραμμές του αντανακλάται όλος ο πόνος, οι ελπίδες και τα οράματα ενός κόσμου. Έτσι όπως τον έζησε. Σαν αυθεντικός μάρτυρας. Ο συγγραφέας εκφράσει βιωμένες αλήθειες. Άλλοτε με κραυγές και άλλοτε με ψίθυρους, αποτυπώνει μια Ελλάδα που παλεύει να βρει την αξιοπρέπεια και την ελπίδα της. Οι ήρωές του αγαπήθηκαν γιατί είναι αναγνωρίσιμοι και διαχρονικοί. Είναι πρ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ Ι.Μ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΙ ΕΜΜ. ΚΑΙ ΑΙΚ. ΚΡΙΑΡΑ
Η αλληλογραφία του Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου με τον Εμμανουήλ Κριαρά αποτελεί ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον τεκμήριο της πολυετούς και αδιατάρακτης προσωπικής και οικογενειακής φιλίας των δύο ανδρών, παράλληλα όμως αποκαλύπτει μέσα από στιγμιότυπα της πηγαίας και απροσχημάτιστης ιδιωτικής ζωής το χαρακτήρα και το ήθος των αλληλογράφων. (. . .) Οι επιστολές που δημοσιεύονται στον τόμο αυτόν φέρουν στη δημοσιότητα, εκτός πολλών άλλων, πλήθος πληροφοριών, που συντελεί ασφαλώς στη συμπλήρωση του ιδιότυπου μωσαϊκού της εποχής τους, φωτίζει τις προσωπογρ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ Ι. Μ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΙ ΕΜΜ. ΚΑΙ ΑΙΚ. ΚΡΙΑΡΑ
Η αλληλογραφία του Ι.Μ. Παναγιωτόπουλου με τον Εμμανουήλ Κριαρά αποτελεί ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον τεκμήριο της πολυετούς και αδιατάρακτης προσωπικής και οικογενειακής φιλίας των δύο ανδρών, παράλληλα όμως αποκαλύπτει μέσα από στιγμιότυπα της πηγαίας και απροσχημάτιστης ιδιωτικής ζωής το χαρακτήρα και το ήθος των αλληλογράφων. (. . .) Οι επιστολές που δημοσιεύονται στον τόμο αυτό φέρουν στη δημοσιότητα, εκτός πολλών άλλων, πλήθος πληροφοριών, που συντελεί ασφαλώς στη συμπλήρωση του ιδιότυπου μωσαϊκού της εποχής τους, φωτίζει τις προσωπογραφ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΔΙΨΑ
Η «Ανθρώπινη Δίψα», εννιά μεγάλα διηγήματα που αναδεικνύουν το πάθος του ανθρώπου για τη ζωή, αποτελεί τη δεύτερη ολοκληρωμένη συλλογή διηγημάτων του Ι.Μ. Παναγιωτόπουλου. Ωστόσο, η μοίρα που αντιστρατεύεται το ανυπεράσπιστο, σε τελευταία ανάλυση, άτομο, απειλητική έρχεται να περιστείλει ή να εκμηδενίσει την ανθρώπινη βούληση, να τιμωρήσει την τόλμη να υπερβούμε τα, κατά έναν μυστικό και ανεξιχνίαστο τρόπο, προαποφασισμένα. Από κοινού με «Το δαχτυλίδι με τα παραμύθια» αποκαλύπτονται στο βιβλίο αυτό, σε μεγάλο βαθμό, τα μυθοποιημένα βιώματα...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΚΙΝΑΣ
Είναι πολύ φυσικό το ενδιαφέρον, που προκαλεί σε παγκόσμια κλίμακα η σύγχρονη Κίνα. Ένας λαός με αρχαιότατη ιστορία, με πολιτισμό, που ολίγοι άλλοι λαοί έχουν να παρουσιάσουν, επανέρχεται, ύστερα από μακρότατην απουσίαν εις το προσκήνιον της επικαιρότητας. Πρόκειται για κρίσιμη καμπή των ιστορικών πεπρωμένων του, την οποίαν ένας από τους γνωστότερους συγγραφείς μας, ο Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος, είχε την ευκαιρία να παρακολουθήσει από κοντά. Καρπός του ερευνητικού αυτού ταξιδιού υπήρξε το κείμενο που ακολουθεί. (. . .) (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ Ε...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΑΦΡΙΚΗ ΑΦΥΠΝΙΖΕΤΑΙ
Φιλοφρονέστατο κάλεσμα μ' έφερε στην ανατολική Αφρική. Το χρωστώ στο Θάνο Μοννά, άνθρωπο με ανοιχτό νου, με ανοιχτή καρδιά, γεννημένο στην Ταγκανίκα, σπουδασμένο στην Αθήνα και στο Λονδίνο, κοσμογυρισμένο. Άνθρωπο, που μπορεί να νιώσει την παρούσα στιγμή. Η συντροφιά του υπήρξε για μένα μια μεγάλη χαρά. Δοκιμάσαμε την αντοχή μας σε ατελεύτητες διαδρομές, την πνευματική λαιμαργία μας σε ποικίλα περιστατικά και θεάματα, την ψυχική μας ανησυχία σε διαδοχικές αιχμαλωσίες. Δε λησμονήσαμε το λόγο του Καζαντζάκη: "Να γυρίζεις τη γης και να βλέπει...
Διαβάστε περισσότερα...