SARTRE JEAN-PAUL (NOBEL 1964)

Ο ΥΠΑΡΞΙΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ
Ο Σαρτρ έδωσε τη διάλεξη Ο υπαρξισμός είναι ένας ανθρωπισμός τον Οκτώβριο του 1945, θέλοντας να παρουσιάσει σε συνοπτική μορφή τις βασικές θέσεις της φιλοσοφίας του και να την υπερασπιστεί απέναντι σε ορισμένες συχνές παρανοήσεις. Η διάλεξη δόθηκε από στήθους και κυκλοφόρησε ως βιβλίο λίγο αργότερα, ελάχιστα επανεπεξεργασμένη. Το βιβλίο αναδείχτηκε στο πιο πολυδιαβασμένο, πιθανότατα, φιλοσοφικό κείμενο του 20ού αιώνα. Ο άνθρωπος είναι ελεύθερος, λέει ο Σαρτρ, αλλά θέλει να φαντάζεται τον εαυτό του δέσμιο. Το κάνει αυτό, γιατί θέλει ν' αποπ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΥΠΕΡΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΓΩ
Για τους περισσότερους φιλοσόφους το Εγώ είναι ένας "κάτοικος" της συνείδησης. Ορισμένοι διαπιστώνουν την τυπική παρουσία του στην καρδιά των βιωμάτων σαν μια κενή αρχή ενοποίησης. Άλλοι, ψυχολόγοι ως επί το πλείστον, νομίζουν ότι ανακαλύπτουν την υλική παρουσία του, ως κέντρου επιθυμιών και ενεργημάτων, σε κάθε στιγμή του ψυχικού μας βίου. Εμείς θα θέλαμε να δείξουμε εδώ ότι το Εγώ δεν είναι ούτε τυπικά ούτε υλικά μες στη συνείδηση: βρίσκεται έξω από αυτήν, στον κόσμο είναι ένα όν του κόσμου, όπως το Εγώ του άλλου. (Από την παρουσίαση στ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ (ΣΚΛΗΡΟΔΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ - ΕΠΙΤΟΜΟ)
Το μεγαλείο στην περίπτωση του Ζαν-Πωλ Σαρτρ είναι που ποτέ του δε μπόρεσε ν' αποχτήσει νοοτροπία καθηγητή, ποτέ του δεν κλείστηκε στο φιλοσοφικό του εργαστήρι, για να ηδονιστεί στο γοητευτικό νεφέλωμα των ιδεών - η σκέψη για τη σκέψη. Ήταν -και είναι πάντα- παρών στο κάθε σταυροδρόμι της διεθνικής οδού της Ιστορίας του 20ού αιώνα, κι όχι, σα μερικούς-μερικούς, υστερόβουλος παρατηρητής, που αργότερα θα καταγράψει, κατασταλαγμένα στο έργο του -υποθήκη στην Αθανασία- τα όσα είδε κι άκουσε: ανθρώπους, πράγματα, καταστάσεις, αυτόπτης μάρτυρας ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ
Ο Σαρτρ δημοσίευσε τις ΛΕΞΕΙΣ το 1964, η σύνθεσή του τον απασχόλησε τουλάχιστον μια δεκαετία. Στο βιβλίο αυτό (μέσα απ' το οποίο του απονεμήθηκε το βραβείο Νόμπελ, που το απέρριψε), αφηγείται την παιδική του και εξηγεί πως, μέσα από τις λέξεις και την ανάγνωση, ανακάλυψε την ύπαρξη. Σταδιακή οικοδόμηση μιας εικόνας του εαυτού όπου κυριαρχεί μια ναρκισσιστική προβληματική, την οποία ωστόσο ο συγγραφέας αρνείται, ενώ οι έννοιες του ατομικού και του καθολικού αποτελούν τις θεμελιώδεις ιδέες του πονήματος. Οι λέξεις του Ζαν-Πωλ Σαρτρ θεωρούντα...
Διαβάστε περισσότερα...

ΟΙ ΜΥΓΕΣ
Οι Μύγες είναι έργο με πολλαπλές αναγνώσεις η ανανέωση του μύθου των Ατρειδών, αλλά και της τραγωδίας εν γένει, η οδύσσεια του ατόμου προς τη διάρρηξη κάθε δεσμού στο όνομα της προσωπικής επιλογής και της ατομικής ελευθερίας, αλλά και η συγγραφική αντίσταση απέναντι σε κάθε μορφή εξουσίας, κληροδότησαν στην παγκόσμια δραματουργία ένα ξεχωριστό θεατρικό έργο, πολύτιμο σε νοήματα και περιεχόμενο. Το έργο γράφτηκε το 1943 και είναι βασισμένο στις Χοηφόρους του Αισχύλου. Η σπουδαιότητά του έγκειται όχι μόνο στην αποσαφήνιση των φιλοσοφικών στ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΕΚΛΕΙΣΜΕΝΩΝ ΤΩΝ ΘΥΡΩΝ [ΞΕΝΟ ΘΕΑΤΡΟ]
Με το κείμενο του "Κεκλεισμένων των Θυρών" ο Sartre εισάγει ένα εξαιρετικό υλικό προβληματισμού που στοχεύει βαθειά στο υπαρξιακό ερώτημα αλλά και σε μια κοινωνικοπολιτική διαδικασία αφύπνισης και ευθύνης της ατομικότητας, με όλον τον κρυφό της βυθό, σε μια λίγο πολύ εκτροχιασμένη κοινωνία καθώς λυγίζουν όλα στο φως, στο λευκό του μαντήλι, και το όνειρο λασπώνει. (Από την εισαγωγή της έκδοσης)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΤΟ ΜΗΔΕΝ (ΕΠΙΤΟΜΟ)
"Ανάμεσα στον κόσμο και στη συνείδηση δεν υπάρχει τίποτα, αλλά αυτό το τίποτα, είναι αδιαπέραστο, είναι ο πιο ριζικός χωρισμός. Δεν είμαι αυτός ο κόσμος, όπως δεν είμαι και το παρελθόν μου, ή το μέλλον μου. Χρειάζεται να είμαι όλα αυτά χωρίς ποτέ να τα κατέχω οριστικά, διότι ως συνείδηση είμαι αυτή η άρνηση που εμφανίζει τον κόσμο σαν κόσμο και εμένα σαν καθορισμένη κατάσταση μέσα στον κόσμο" (Ζαν Ιπολίτ) "Ενίοτε στο Είναι και το Μηδέν εκφράζεται ο μάταιος χαρακτήρας της ύπαρξης, όπως με τη φράση "ο άνθρωπος είναι ένα άχρηστο πάθος". Αν μ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΝΑΥΤΙΑ
Η Ναυτία (1938), το πρώτο μυθιστόρημα του Ζαν Πωλ Σαρτρ, είναι ένα έργο σύνθετο, ένα μυθιστόρημα μεταφυσικό, το χρονικό ενός απωθητικού κόσμου από τη ματιά ενός υποκειμενικού αφηγητή. Η αποκάλυψη του παραλόγου γίνεται μέσω μιας αφήγησης με φιλοσοφική βάση η οποία προσφεύγει στην παρωδία, τη γελοιοποίηση, ακόμη και την απομίμηση. Σ' αυτό το «μυθιστόρημα ρήξης» με το οποίο παίρνει τις αποστάσεις του από τις λογοτεχνικές συμβάσεις, ο Σαρτρ αμφισβητεί ριζικά την κληρονομιά της αστικής παιδείας χρησιμοποιώντας μια γραφή ειρωνική και αποστασιοπο...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΕΚΛΕΙΣΜΕΝΩΝ ΤΩΝ ΘΥΡΩΝ
ΙΝΕΣ: Μεταξύ δολοφόνων. Είμαστε στην κόλαση, μικρούλα μου, και δε γίνεται ποτέ λάθος. Δεν καταδικάζουν ποτέ τους ανθρώπους για το τίποτα. ΕΣΤΕΛΛΑ: Πάψτε... ΙΝΕΣ: Στην κόλαση... καταδικασμένοι... κολασμένοι... ΕΣΤΕΛΛΑ: Πάψτε... Πάψτε επιτέλους, σας απαγορεύω να μεταχειρίζεστε χοντροκομμένες λέξεις. ΙΝΕΣ: Κολασμένη η μικρή αγία. Κολασμένος ο ήρωας ο ανεπίληπτος. Όλοι μας κάποια στιγμή κάναμε το κέφι μας, δεν είναι έτσι; Υπάρχουν άνθρωποι που υπέφεραν εξαιτίας μας, που πέθαναν κι αυτό μας διασκέδαζε πολύ. Τώρα πρέπει να πληρώσουμε. ΓΚΑΡΣΕΝ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΟΙ ΜΥΓΕΣ
"Οι Μύγες και η Οδύσσεια της Ελευθερίας": Στα 1943 Οι Μύγες φανερώνουν τη βαθιά αλλαγή που ο πόλεμος, η αιχμαλωσία και η αντίσταση έφεραν στη σκέψη του Σαρτρ. Μέχρι τότε πίστευε απόλυτα, ότι η ελευθερία του ατόμου μπορεί μεν να απόδιωχνε την ψευτιά που την παγιδεύει και την καταπνίγει, δεν μπορούσε όμως να προσδιορίσει το δρόμο της πνευματικής αναζήτησης. Η θέση του ήταν μόνο μια πνευματική εγρήγορση που κινδύνευε να παραμείνει κριτική, αρνητική και στην πραγματικότητα μάταιη. Γιατί πόσο μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι δεν παίζουμε κάποιο...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΕΚΛΕΙΣΜΕΝΩΝ ΤΩΝ ΘΥΡΩΝ
Οι πόρτες κλείνουν, το δικαστήριο συνεδριάζει. Γιατί γίνεται η συγκεκριμένη δίκη χωρίς ακροατήριο; Ποιο ειδεχθές έγκλημα διαπράχθηκε; Μια νέα μετάφραση των Κεκλεισμένων των θυρών, πιστή στο πρωτότυπο: αναδεικνύει τη θεατρικότητά του, τη φιλοσοφία του τονίζει τη διαχρονικότητα της υπαρξιστικής σκέψης. Η έννοια της ύπαρξης ξεπερνά το ον, για να εκφράσει τη συμμετοχή στο γίγνεσθαι. Χτισμένο πάνω σε μια φιλοσοφική αντίφαση - ο άνθρωπος είναι ελεύθερος να κάνει τις επιλογές του, όχι όμως την επιλογή να μην είναι ελεύθερος- , το μονόπρακτο του ...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΤΟΙΧΟΣ
Ο Τοίχος (1939) η συλλογή Πέντε διηγημάτων του Ζ. - Π. Σαρτρ τα οποία ο ίδιος ο συγγραφέας χαρακτήρισε "πέντε μικρές πανωλεθρίες της Ύπαρξης, τραγικές και κωμικές", γνώρισε ενθουσιώδη υποδοχή από το κοινό και την κριτική της εποχής του, προκαλώντας ταυτόχρονα σκάνδαλο στην αστική τάξη, λόγω της προκλητικότητας της γραφής και των θεμάτων που πραγματεύεται. Κοινός παρονομαστής των πέντε ηρώων είναι η ανικανότητα να κατακτήσουν την ελευθερία τους, να δραπετεύσουν από το ψέμα και να αποδεχτούν την αληθινή ύπαρξη. Τα διηγήματα, γραμμένα σε διαφ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΧΟΥΣΣΕΡΛ - ΦΩΚΝΕΡ - ΚΑΡΤΕΣΙΟΣ
Όλα ξεκίνησαν μ' ένα ποτήρι ξανθιά παγωμένη μπύρα. Το 1932, σ' ένα καφέ του Παρισιού, ο ανερχόμενος τότε διανοούμενος Ρεϊμόν Αρόν εξηγεί σε έναν συνομήλικο φίλο του, εκπαιδευτικό, πως, αν καταλάβει τί είναι η φαινομενολογία, θα μπορεί να φιλοσοφεί για κάθε ποτό που απολαμβάνει. Ο φίλος, με νεανικό ενθουσιασμό, αποφασίζει να μάθει περισσότερα γι' αυτή τη νέα διανοητική τάση· ωστόσο, αρχικός στόχος της μελέτης του είναι να βρει υλικό για μια νουβέλα που σχεδίαζε να γράψει. Η ανάγνωση όμως των φαινομενολογικών κειμένων θα τον οδηγήσει σε πολύ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΑ ΒΡΩΜΙΚΑ ΧΕΡΙΑ
Ένα ισόγειο σπιτάκι δίπλα στο μεγάλο δρόμο. Δεξιά η είσοδος και ένα παράθυρο με κλειστά τα παντζούρια. Στο βάθος, το τηλέφωνο πάνω σ' ένα κομοδίνο. Αριστερά, προς το βάθος, μια πόρτα. Τραπέζι, καρέκλες. Έπιπλα ετερόκλητα και φτηνά. Αισθάνεσαι πως το πρόσωπο που μένει μέσα σ' αυτό το χώρο δεν ενδιαφέρεται καθόλου για την επίπλωση. Αριστερά, δίπλα στην πόρτα, ένα τζάκι. Πάνω απ' το τζάκι ένας καθρέφτης. Ακούγονται αυτοκίνητα που περνάνε έξω στο δρόμο. Κορναρίσματα. Κλάξον. [...] (Από την έκδοση)...
Διαβάστε περισσότερα...

(P/B) SKETCH FOR A THEORY OF THE EMOTIONS
Although written fairly early in his career, in 1939, Sketch for a Theory of the Emotions is considered to be one of Jean-Paul Sartre's most important pieces of writing. It not only anticipates but argues many of the ideas to be found in his famous Being and Nothingness. By subjecting the emotion theories of his day to critical analysis, Sartre opened up the world of psychology to new and creative ways of interpreting feelings. Emotions are intentional and strategic ways of coping with difficult situations. We choose to utilize them, we co...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΤΟΧΑΣΜΟΙ ΓΙΑ ΤΟ ΕΒΡΑΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ
Οι «Στοχασμοί για το εβραϊκό ζήτημα» του Ζαν-Πωλ Σάρτρ γράφτηκαν κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και πρωτοεκδόθηκαν αμέσως μετά το τέλος του (1946). Το βιβλίο προκάλεσε μεγάλες συζητήσεις και έντονες διαφωνίες, παραμένει πάντως ως σήμερα ακλόνητο στον πυρήνα του: ο αντισημιτισμός δεν είναι μια εβραϊκή υπόθεση, είναι απλούστατα ζήτημα δημοκρατίας. Ο Εβραίος (ή ο ξένος) έχει έναν φίλο: το δημοκράτη και έναν εχθρό: τον αντιδημοκράτη. (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ)...
Διαβάστε περισσότερα...

(P/B) THE TRANSCENDENCE OF THE EGO
The Transcendence of the Ego is one of Jean-Paul Sartre's earliest philosophical publications and essential for understanding the trajectory of his work as a whole. When it first appeared in France in 1937 Sartre was still largely unknown, working as a school teacher in a provincial French town. Attacking prevailing philosophical theories head on, Sartre offers a brilliant and radical account of the self as a product of consciousness, situated in the world. He introduces many of the themes central to his major work, Being and Nothingness: ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ;
Όχι δεν θέλουμε να "στρατεύσουμε επίσης" την ζωγραφική, την γλυπτική και την μουσική, ή τουλάχιστον, όχι κατά τον ίδιο τρόπο. Και γιατί να το θέλαμε; Όταν ένας συγγραφέας των περασμένων αιώνων εξέφραζε μια γνώμη πάνω στην δουλειά του, μήπως του ζητούσανε να κάνη αμέσως την ίδια εφαρμογή στις άλλες τέχνες; Αλλά είναι κομψό σήμερα να "μιλάς για ζωγραφική" με το λεξιλόγιο μουσικού ή φιλόλογου και "να μιλάς για φιλολογία" σε λεξιλόγιο ζωγράφου σαν να μην υπήρχε στο βάθος παρά μια και μόνον τέχνη που να εκφράζεται αδιάκριτα στην μια ή στην άλλη...
Διαβάστε περισσότερα...

ΟΙ ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΙ ΤΗΣ ΑΛΤΟΝΑ
Οικογενειακό συμβούλιο στο σπίτι των φον Γκέρλαχ. Ο πατέρας προσκάλεσε την κόρη του Λένι, τον μικρότερο γιο του Βέρνερ και τη νύφη του Γιοχάνα, για να τους υπαγορεύσει τις τελευταίες του θελήσεις. Του μένουν μόνο έξι μήνες ζωή γιατί οι γιατροί τον έχουν καταδικάσει. Μετά το θάνατό του, ο Βέρνερ θ' αναλάβει τη διεύθυνση της βιομηχανικής αυτοκρατορίας των φον Γκέρλαχ, με την υποχρέωση να μην εγκαταλείψει ποτέ την Αλτόνα. Ο όρος αυτός μπαίνει για να προστατέψει τον Φραντς, τον μεγαλύτερο γιο, που εδώ και δεκατρία χρόνια είναι κλεισμένος στο δ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΝΟΟΥΜΕΝΟΙ
Αν λάβουμε υπόψη μας τις κατηγορίες που τους αποδίδουν, πρέπει να παραδεχτούμε πως οι διανοούμενοι είναι σε μεγάλο βαθμό ένοχοι. Είναι εντυπωσιακό άλλωστε ότι οι κατηγορίες είναι παντού οι ίδιες. Στην Ιαπωνία για παράδειγμα, όταν διάβασα πολλά άρθρα στις εφημερίδες και στα γιαπωνέζικα περιοδικά, μεταφρασμένα στα αγγλικά για το δυτικό κόσμο, πίστεψα πως, μετά την εποχή του Meizi, έγινε κάποιος διαχωρισμός ανάμεσα στην πολιτική εξουσία και τους διανοούμενους μετά τον πόλεμο και ιδίως ανάμεσα στο 1954 και 1950, θα 'λεγε κανείς πως ανέλαβαν τ...
Διαβάστε περισσότερα...