ΤΕΡΕΖΗΣ ΑΘΑΝ. ΧΡΗΣΤΟΣ

ΠΛΑΤΩΝ - ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ : ΠΡΟΣ ΜΙΑ ΣΥΜΦΙΛΙΩΣΗ
Η συγκρότηση της δυτικής μεταφυσικής θεμελιώνεται, με εντασιακό τρόπο, στους δυο κορυφαίους πυλώνες της αρχαίας ελληνικής σκέψης, τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη. Το διδάσκαλο και τον μαθητή, τον μυθικό διαλεκτικό και τον ορθολογικό άξονα της αφήγησης. Ο καθείς με την οικεία του συγκρότηση και με την αυτόνομη διαδρομή του. Ο διδάσκαλος δια της Ακαδημίας και ο μαθητής δια του Λυκείου διαμορφώνουν τις τάσεις εκείνες που σε κάποιο σημείο εμφανίζονται να ευρίσκονται σε ασυμφιλίωτη αντιπαράθεση. Η ιστορία όμως της φιλοσοφίας επιτελεί το καθήκον ...
Διαβάστε περισσότερα...

Αρέθας ο Πατρεύς και ο υπομνηματιστικός λόγος του Βυζαντίου
Το παρόν βιβλίο έρχεται ως συνέχεια ενός προηγούμενου βιβλίου μας με τίτλο "Αρέθας ο Πατρεύς. Η Βυζαντινή Καισάρεια συναντά τον Αριστοτέλη". Και εδώ επιχειρούμε να αναδείξουμε την συγγραφική ποιότητα ενός από τους κορυφαίους υπομνηματιστές του Βυζαντίου, του Αρέθα Καισαρείας. Η στόχευσή μας εγγράφεται στο πώς μέσω ορισμένων κειμένων του εξασφαλίζονται προϋποθέσεις για την συγκρότηση θεωρητικών σχημάτων και για την διατύπωση ερευνητικών ερωτημάτων. Παρακολουθούμε τον Αρέθα να αξιοποιεί την νεοπλατωνική και την βυζαντινή υπομνηματιστική παρά...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΑΓΙΟΣ ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΚΑΙ Ο ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟΣ ΣΤΟΧΑΣΜΟΣ ΤΟΥ
Η μελέτη αυτή εγγράφεται στον κλάδο τής Συστηματικής Θεολογίας. Περιλαμβάνει θέματα τα οποία αναφέρονται στην Γνωσιολογία και στην Ηθική κατά τον τρόπο που αναπτύσσονται από τον Άγιο Νεκτάριο στην μελέτη του "Το Γνώθι σαυτόν", τον οποίο παρακολουθούμε κυρίως ως τον διανοητή ο οποίος ανήγαγε σε πνευματικό καθήκον του να δείξει ποία είναι τα θεωρητικά εκείνα θεμέλια που φωτίζουν ακέραια την αναγωγή του ανθρώπου προς τον Θεόν. Μεταξύ των θεμάτων που εξετάζουμε στα κείμενα του Επισκόπου Πενταπόλεως είναι και τα ακόλουθα: α) Το πώς αξιοποιεί θέ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ
Το ανά χείρας πόνημα, με το οποίο "εκτίθεμαι" στην ερευνητική και στην αξιολογική κρίση της επιστημονικής και της εκπαιδευτικής κοινότητας, συνιστά το, έως το εδώ ιστορικό προσωπικό σημείο, αποτέλεσμα της πορείας μου στις δαιδαλώδεις κατακόμβες, στις γοητευτικές πολυμορφίες του άμεσα απτού καθώς και στις υπερβατικές διαυγάσεις της πλατωνικής σκέψης. Άρα, ενέχει τον χαρακτήρα του πρόσκαιρου, όπως συμβαίνει άλλωστε και με οιοδήποτε άλλο ανιχνευτικό εγχείρημα το οποίο θα έθετε κανονιστικά στον εαυτό του αυστηρούς όρους αιτιολόγησης της ενεστω...
Διαβάστε περισσότερα...

ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ
Στην εδώ μελέτη επιχειρείται η "ένταξη" των θεωριών και της διδασκαλίας του Χριστιανισμού της Ανατολής σε ορισμένους κλάδους οι οποίοι προέρχονται από την περιοχή της Φιλοσοφίας. Καταρχάς, ορίζονται οι προκείμενες υπό τις οποίες θα αρθρωθεί η εν λόγω εξέταση καθώς και το ποια είναι η παρουσία της Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας (και εν μέρει Επιστήμης) στις περιοχές της, χαρακτηριζόμενης ως, Ελληνικής Πατερικής Θεολογίας. Επίσης, οι επεξεργασίες "φωτίζονται" και από ερευνητικά πονήματα της Νεώτερης και της Σύγχρονης χριστιανικής διανόησης. Υπ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΣΤΟΝ ΠΡΟΚΛΟ
Το ερευνητικό αντικείμενο της ανά χείρας μελέτης εγγράφεται και στον ιστορικό και στον συστηματικό κλάδο της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας. Επεξεργάζεται την (όχι αποκλειστικώς, όπως βαθμιαία θα αναδειχθεί, κοσμολογική) κατηγορία του "χρόνου" κατά τον τρόπο δια του οποίου αρθρώνεται στην κατά κύριον λόγον κοσμολογική πραγματεία του νεοπλατωνικού Πρόκλου (412-485) "Υπόμνημα εις τον Τίμαιον του Πλάτωνος". Οίκοθεν νοείται ότι το διάστημα των οκτώ αιώνων που έχει παρεμβληθεί μεταξύ της σύνταξης του διαλόγου αυτού -ενός από τους ανήκοντες στην έ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΛΑΤΩΝ : ΟΡΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑΣ; ΔΙΚΑΙΟΝ Ή ΤΥΡΑΝΝΙΑ;
Στο ανά χείρας πόνημα θα αναληφθεί το εγχείρημα να αναδειχθούν δύο προσεγγίσεις. Η πρώτη εγγράφεται στην συστηματική ανάλυση του νόθου πλατωνικού διαλόγου Περί δικαίου, ο οποίος όμως, κατά το μάλλον ή ήττον, αντιπροσωπεύει τους θεωρητικούς άξονες της Ακαδημίας στο πεδίο του Πρακτικού Λόγου. Πρόκειται για ένα ευσύνοπτο κείμενο το οποίο στοχεύει να προτάξει αιτιολογημένα την ακέραια αρεταϊκή θεμελίωση του δικαίου, και σε προσωπικό και σε συλλογικό επίπεδο. Η δεύτερη προσέγγιση προκύπτει κυρίως από το ένατο βιβλίο της Πολιτείας, όπου ο Πλάτων...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΟΥΤΟΠΙΑΣ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΘΟΔΩΡΟΥ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ
Η συνάντησή μου με τον Θόδωρο Αγγελόπουλο ανάγεται στην ρομαντική περίοδο της φοιτητικής διαδρομής μου. Και ενώ έχει αρχίσει να καταθέτει την ιστορική παρουσία της η δεκαετία του 1970, επικοινωνώ με την ταινία του "Μέρες του '36". Ήταν η ανεπαίσθητη αφορμή για ένα διαρκείας οδοιπορικό, το οποίο συνεχίζεται έως και την σήμερον. Είχα την τύχη, δύο δεκαετίες αργότερον, να συναντήσω τον νεοέλληνα δημιουργό και από το σημείο εκείνο και εκείθεν να συζητώ, ευκαίρως - ακαίρως, μαζί του. Έτσι, το αρχικά ανεπαίσθητο αποκτούσε βαθμιαία τους αποφασιστ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΡΟ-ΒΥΖΑΝΤΙΝΕΣ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΕΣ ΕΚΡΗΞΕΙΣ ΤΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ
Η εργασία αυτή συνιστά μία συνθετική ανάγνωση του Χριστιανισμού της Ανατολής, όχι μόνον ως θεολογικού αλλά και ως φιλοσοφικού και ευρύτερα πολιτιστικού αθλήματος - κατορθώματος. Κυρίως αναλαμβάνουμε να δείξουμε το πώς ο εκκλησιαστικός βίος της Ορθοδοξίας και οι εκπρόσωποί της (και ως διανοητές) συγκροτούν το σύνολο των θεωριών τους με μόνιμη αναφορά στο Πρόσωπο του Ιησού Χριστού και στα όσα περιλαμβάνονται για τον βίο και την διδασκαλία Του στα κείμενα της Καινής Διαθήκης. Με τον τρόπο αυτό στοχεύουμε να δείξουμε ότι οι θεολόγοι - διανοητέ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
Μέσα στην ιστορία του ανθρωπίνου πνεύματος ανεδείχθησαν τα πιο επαναστατικά και δημιουργικά παραδείγματα στοχασμού και βίου, προκειμένου να διαφυλαχθεί η αξιοπρέπεια και η αγωνιστική ακεραιότητα του ανθρώπου ως ελλόγου υποκειμένου και ως δυναμικής πολύπλευρης οντότητας, η οποία μετέχει των εξελίξεων αλλά και ίσταται υπεράνω αυτών. Η ιστορική και συστηματική προσέγγιση της σκεπτικιστικής ετοιμότητας του πνεύματος αυτού, ως εμβληματικό προπύργιο ενάντια στην νοοτροπία της οικονομικής ισχύος και της πολιτικής εξουσιαστικότητας, αποτελεί το κύ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΠΟΥΔΗ ΣΤΟΝ ΥΣΤΕΡΟ ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΣΜΟ
Ο Πρόκλος και ο Δαμάσκιος ορίζουν την επεξεργασία του συνόλου των θεμάτων τους υπό την προϋπόθεση ότι η ανώτατη οντολογική πραγματικότητα, το Εν -και, πιο ακραία για τον δεύτερο, το Άρρητον-, εκδηλώνεται παραγωγικά, έως και τις έσχατες εκφάνσεις του υπαρκτού, την ύλη. Καταθέτουν έτσι στο οντολογικό χρηματιστήριο έναν αδιαπραγμάτευτο μονισμό. Το έργο τους είναι γιγάντιο και η συμβολή τους στην ερμηνεία της ελληνικής σκέψης ευρίσκεται έξω από κάθε αμφισβήτηση. Περιγράφουν όμως έναν κόσμο που παρέρχεται. Και οι δύο εκφράζουν την εναγώνια προσ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΡΕΘΑΣ Ο ΠΑΤΡΕΥΣ
Η ανά χείρας μελέτη προέκυψε από την στόχευσή μας να αναδείξουμε μία σημαντική προσωπικότητα της βυζαντινής παράδοσης που δεν έχει τύχει ιδιαίτερης ερευνητικής επιμελητείας και θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι ευρίσκεται στο περιθώριο των αναφορών, τόσο από πλευράς της Ιστορίας της Φιλοσοφίας και της Θεολογίας όσο και από πλευράς συμβολής της στην ανάπτυξη των συστηματικών κλάδων τους. Πρόκειται για τον Αρέθα, επίσκοπο Καισαρείας, μετέχοντα δραστικώς στον βίο της Βυζαντινής αυτοκρατορίας και εξαίρετον διανοητή, φιλόλογο και υπομνηματιστή...
Διαβάστε περισσότερα...

ΘΕΜΑΤΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ
Στο βιβλίο εξετάζονται δύο επιμέρους θέματα από το φιλοσοφικό σύστημα του Αριστοτέλη. Το πρώτο αναφέρεται στην έννοια της αιτιότητας, που αποτελεί ένα από τα πιο κεντρικά ζητήματα όχι μόνον των φυσικών αλλά και των μεταφυσικών και των λογικών θεωριών του Σταγειρίτη. Η ανάλυση έχει ως βάση τη συστηματική επεξεργασία του Β΄ βιβλίου του έργου του "Φυσική Ακρόασις". Το δεύτερο θέμα έχει ως αντικείμενό του τις παιδαγωγικές αντιλήψεις του Αριστοτέλη στο έργο του "Πολιτικά". Η επιλογή των ενλόγω θεμάτων δεν είχε ως βάση μόνον το κριτήριο της επισ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΡΟΚΛΟΣ, ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΗΘΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ
Η ανά χείρας μελέτη φιλοδοξεί να κινηθεί στην προοπτική μίας πρωτοβουλίας, αν όχι μίας τόλμης. Αναλαμβάνει το εγχείρημα να αναδείξει ορισμένες από τις περί της Ηθικής Φιλοσοφίας θέσεις του Πρόκλου και να ανιχνεύσει τις θεμελιώσεις και τις προβολές της. Να στραφεί δηλαδή στο πώς ο εν λόγω νεοπλατωνικός φιλόσοφος αξιοποιεί συνθετικά την προηγηθείσα των συγγραφών του σχετική παράδοση και εν ταυτώ διαμορφώνει σημεία συνάντησης του Αρχαίου Ελληνικού στοχασμού με αυτόν της Νεότερης και της Σύγχρονης εποχής στο πεδίο τού χαρακτηριζόμενου ως Πρακτ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΓΡΗΓΟΡΙΟ ΘΕΟΛΟΓΟ
Η ανά χείρας μελέτη ανήκει κυρίως στην περιοχή της μεθοδολογίας. Δεν θέτει ερωτήματα για την εγκυρότητα των θεωρητικών αρχών και της εννοιολογίας του Χριστιανισμού, τις οποίες αποδέχεται προγραμματικά ως ισχύουσες και τις αξιοποιεί. Πιο ειδικά, στοχεύει στο να προτείνει πολλαπλές αναγνώσεις ενός και του αυτού κειμένου, ώστε να φωτιστεί ο πολυδύναμος χαρακτήρας του. Εκλαμβάνουμε το υπό ανάλυση κείμενο -παρά τη γενική θεματολογική ενότητά του- ως ένα ευσύνοπτο σύστημα ποικίλης υφής προτάσεων, οι οποίες εκτιμούμε ότι δεν αναδεικνύονται μόνον ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΔΑΜΑΣΚΙΟΣ: ΤΟ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑ
Όταν επιχειρήσει κανείς να ασχοληθεί με τα φιλοσοφικά προβλήματα της ύστερης αρχαιότητας (4ος-6ος αι. μ.Χ.) και τους στοχαστές που τα εκφράζουν, βρίσκεται μπροστά σε πολλές ιδιότυπες δυσκολίες. Αυτή ακριβώς η περίοδος εκπνέουσας ήδη ελληνικής φιλοσοφίας έχει τα χαρακτηριστικά που της προσδίδει η μεγάλη και ανυπέρβλητη φιλοσοφική παράδοση και από το άλλο μέρος έχει να αντιμετωπίσει την άνοδο και την διαμορφωμένη χριστιανική κοσμοθεώρηση. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΠΕΥΣΙΠΠΟΣ (ΠΡΩΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)
Η εδώ μελέτη αναφέρεται στην πρώτη περίοδο της ιστορίας της Πλατωνικής Ακαδημίας και, πιο συγκεκριμένα, στον διάδοχο του Πλάτωνα Σπεύσιππο. Είναι ο πρώτος τόμος του ερευνητικού εγχειρήματος μας σχετικά με έναν διανοητή, ο οποίος εισήγαγε την αυστηρή επιστημονική σκέψη και τις ακριβείς κατηγορίες της τυπικής λογικής στον φιλοσοφικό στοχασμό. Με τον Σπεύσιππο η Ακαδημία ευρίσκεται σε μία σαφώς προοδευτική ανάπτυξη των ανησυχιών της, αξιοποιούνται οι νέες προτάσεις που διετύπωσε ο Πλάτων στους έσχατους διαλόγους του και ανοίγονται εδραίες προ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΥΡΙΑΝΟΣ (ΠΡΩΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)
Η μελέτη αυτή αναφέρεται σε έναν από τους πρωτεργάτες της ανανέωσης της Νεοπλατωνικής Σχολής των Αθηνών. Πρόκειται για τον Συριανό, τον συνεργάτη του Πλουτάρχου και διδάσκαλο του Πρόκλου. Με την παρουσία του τίθενται σε σαφώς νέα προοπτική οι ερευνητικοί και οι διδακτικοί προσανατολισμοί του Νεοπλατωνισμού, καθώς εισάγεται ως κεντρικός επιστημονικός στόχος η συστηματική ανάγνωση του Αριστοτέλη. Στα κείμενα του Συριανού μπορούμε άνετα να κατανοήσουμε το ποία ήταν η στάση της πλατωνικής παράδοσης απέναντι στον Αριστοτέλη και πώς προσελάμβανε...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΛΑΤΩΝΟΣ: ΜΙΝΩΣ
Η ανά χείρας εργασία, η οποία κατατίθεται στο ερευνητικό και στο "υποψιασμένο" αναγνωστικό κοινό, εκτιμούμε ότι έρχεται να καλύψει ένα κενό στον τομέα των πλατωνικών σπουδών, στον ελλαδικό τουλάχιστον χώρο. Αναλαμβάνουμε να παρουσιάσουμε ένα κείμενο που δεν ανήκει στην αυθεντική γραφίδα του Πλάτωνα, αλλά σαφέστατα αντιπροσωπεύει το φιλοσοφικό πνεύμα της Ακαδημίας, σε ζητήματα που έχουν σχέση κυρίως με την πολιτική φιλοσοφία. Είναι βέβαιο ότι η επεξεργασία των χαρακτηριζομένων ως νόθων πλατωνικών διαλόγων, αν και αποδίδονται στον ίδιο τον ι...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΕΣ ΘΕΜΕΛΙΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΟΣΜΟΛΟΓΙΑΣ
Η μελέτη, η οποία περιλαμβάνεται στο βιβλίο αυτό, αποτελεί το πρώτο μέρος ενός φιλόδοξου ερευνητικού εγχειρήματος, να αποτυπωθεί δηλαδή, όσον ένεστι, εξαντλητικά ο τρόπος με τον οποίο διαμορφώνονται οι μεταφυσικές προϋποθέσεις, για να συγκροτηθεί ο φυσικός κόσμος στο φιλοσοφικό - θεολογικό σύστημα του νεοπλατωνικού Πρόκλου. Κείμενο αναφοράς είναι το έκτο βιβλίο της πραγματείας του Πρόκλου Περί της κατά Πλάτωνα Θεολογίας -το ίσως και έσχατο της συγγραφικής παραγωγής του και, άρα, καίριο ως προς τις τελικές θεωρητικές επιλογές του-, στο οποί...
Διαβάστε περισσότερα...