ΘΕΟΤΟΚΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΚΑΙ ΟΔΟΙΠΟΡΟΙ (ΠΡΩΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)
"Ο Θεοτοκάς, με το ογκώδες και καλοδουλεμένο του μυθιστόρημα "Ασθενείς και Οδοιπόροι", πρότυπο, πάντα, διαύγειας, φραστικής ισορροπίας και αρμονίας, γεφύρωσε την απόσταση που τον χωρίζει από την πολυδιαβασμένη "Αργώ". Σ' αυτό το μυθιστόρημα (εμείς θα το χαρακτηρίζαμε πνευματικό και ψυχολογικό χρονικό, άκρως ιδεαλιστικό και εξανθρωπισμένο της πιο τραγικής νεοελληνικής περιόδου) μυθοποιούνται η πολεμική αντίσταση της Ελλάδας κατά των Ιταλών και των Γερμανών, προβάλλεται η Κατοχή, σκιτσάρονται φυσιογνωμίες που τις δίχασαν ηθικά τα γεγονότα, δ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΠΝΕΥΜΑ
Το Ελεύθερο Πνεύμα εκυκλοφόρησε το Φθινόπωρο του 1929. Η έκδοση εκείνη, η μόνη έως σήμερα, έβγαινε με το ψευδώνυμο Ορέστης Διγενής ωστόσο, από τις πρώτες, κιόλας, κριτικές όσες επροκάλεσε, εγνώσθηκε ότι είταν έργο του Γιώργου Θεοτοκά. Ο Γ.Θ. είταν τότε ακριβώς είκοσι τεσσάρων ετών κάποια άρθρα του και μελετήματά του είχαν κιόλας δημοσιευθεί σε ελληνικά φύλλα και περιοδικά του εσωτερικού και του εξωτερικού. Το βιβλίο ερχόταν στην ώρα του για να εκφράσει την διάθεση μιας καινούριας γενιάς η οποία εδιαμορφωνόταν τότε, με ορθολογικό και πνευ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΘΕΟΤΟΚΑΣ: ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
(...) Ο πολιτικός στοχασμός του Γιώργου Θεοτοκά σκοπεύει στον πυρήνα του ελληνικού προβλήματος. Μοχθεί πνευματικά για να εντοπίσει, ν' αναλύσει και να περιγράψει, τελικά να μας παρουσιάσει αυτό το πρόβλημα. Και το συλλαμβάνει ακριβώς κατά τη μεταβατική εκείνη καμπή, που προσδιορίζεται από τη καταστροφή του Ελληνισμού στη Μικρά Ασία. Είναι το τέλος της Μεγάλης Ιδέας, όπως είχε βαφτιστεί άστοχα ο εκατόχρονος αγώνας για την εθνική απελευθέρωση του μείζονος Ελληνισμού από την τουρκική κυριαρχία. Συμπίπτει με τις πρώτες συνειδητές συλλήψεις του...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΤΟΧΑΣΜΟΙ ΚΑΙ ΘΕΣΕΙΣ (ΠΡΩΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)
"Τα δοκίμιά μου", έγραφε ο Γιώργος Θεοτοκάς το 1937, "είναι προσπάθειες που κάνω από καιρό σε καιρό για να προσανατολιστώ μες στην ραγδαία πνευματική, καλλιτεχνική και κοινωνική εξέλιξη του 20ού αιώνα. Δεν πρέπει να κρίνονται σαν έργα οριστικά, ούτε σαν έργα συστηματικής σκέψης, αλλά σαν μικροί σταθμοί μιας αδιάκοπης αναζήτησης. Είναι κομμάτια ενός πνευματικού ημερολογίου". Τα 283 κείμενα του Γιώργου Θεοτοκά που περιλαμβάνονται στη συλλογή αυτή αναδεικνύουν την ενότητα αλλά και τις αντιφάσεις του πνευματικού αυτού ημερολογίου. Ακριβέστερα...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΤΟΧΑΣΜΟΙ ΚΑΙ ΘΕΣΕΙΣ (ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΤΟΜΟΣ)
«Τα δοκίμιά μου», έγραφε ο Γιώργος Θεοτοκάς το 1937, «είναι προσπάθειες που κάνω από καιρό σε καιρό για να προσανατολιστώ μες στην ραγδαία πνευματική, καλλιτεχνική και κοινωνική εξέλιξη του 20ου αιώνα. Δεν πρέπει να κρίνονται σαν έργα οριστικά, ούτε σαν έργα συστηματικής σκέψης, αλλά σαν μικροί σταθμοί μιας αδιάκοπης αναζήτησης. Είναι κομμάτια ενός πνευματικού ημερολογίου». Τα 283 κείμενα του Γιώργου Θεοτοκά που περιλαμβάνονται στη συλλογή αυτή αναδεικνύουν την ενότητα αλλά και τις αντιφάσεις του πνευματικού αυτού ημερολογίου. Ακριβέστερα...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΕΤΡΑΔΙΑ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΥ 1939-1953
Το ημερολόγιο του Θεοτοκά διαθέτει την εξής χαρακτηριστική αμεσότητα: δεν πρόκειται για αναδρομική εξιστόρηση αλλά για συγχρονική με τα γεγονότα συγγραφή, όπου εκφράζονται ανησυχίες, διατυπώνονται εικασίες, κρίνονται πρόσωπα και διαψεύδονται προσδοκίες. Σε πολλές από τις σελίδες του καταγράφεται ο παλμός της εποχής, η αντίδραση των απλών ανθρώπων στην κήρυξη του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, στην εισβολή των Γερμανών και την Κατοχή. Δεν έχουμε βέβαια ιστορία γεγονότων, αλλά απόδοση του γενικού κλίματος, περιγραφή της ατομικής ανησυχίας και ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΡΓΩ (Α'+Β' ΤΟΜΟΣ)
"Όσο πιο ενδιαφέρουσα είναι μια εποχή τόσο πιο πολλές οι ευθύνες που επωμιζόμαστε απέναντι στον εαυτό μας αλλά και στο έθνος μας", έγραφε ο Κωνσταντινουπολίτης Γιώργος Θεοτοκάς σε μια ομιλία του σε μαθητές. Και αλήθεια, ποιος θα αμφισβητούσε το ιστορικό, κοινωνιολογικό και αισθητικό ενδιαφέρον της δεκαετίας του 1930, που θα χρειαζόταν μια Αργώ για να ταξιδέψει το αναγνωστικό κοινό της εποχής της και να το προβληματίσει για όσα συνέβαιναν; Ο Γιώργος Θεοτοκάς, λογοτέχνης και διανοούμενος με αστική καταγωγή και ευρωπαϊκή παιδεία, με βαθιά κατ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΛΕΩΝΗΣ
Το γνωστό εξομολογητικό μυθιστόρημα του Γιώργου Θεοτοκά, όπου τα προσωπικά βιώματα μετατρέπονται σε καθολική θεώρηση μιας εποχής. Γράφει ο Απόστολος Σαχίνης: «Ο "Λεωνής" είναι ο Γιώργος Θεοτοκάς, αλλά είναι γενικότερα και ο ευαίσθητος έφηβος που έζησε και αναπτύχθηκε κάτω από τη σκιά και τον ήχο του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου... Η σύνθεση, η εξέλιξη και η πορεία του "Λεωνή" είναι περιγραφική και αφηγηματική, και ο αναγνώστης χαίρεται αυτή την ελευθερία και αυτή την άνεση που υπάρχουν στην αφήγηση και στις περιγραφές... Το καινούργιο που έφε...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗ ΔΙΑΥΓΕΙΑ
Ο Γιώργος Θεοτοκάς, πολυσχιδής συγγραφέας και τολμηρός διανοούμενος, δεν δίσταζε να γράφει για ποικίλα θέματα: από τη ρωσική επανάσταση και τα μεσαιωνικά μνημεία της Ελλάδας μέχρι τον υπερρεαλισμό και το λογοτεχνικό ύφος. . . Προσπαθούσε πάντοτε να παίρνει θέση, να εκφέρει άποψη, να προβλέπει τις εξελίξεις. Κι ακόμη, διόλου τυχαίο, είναι ένας από τους πρώτους Έλληνες που μίλησαν για την ενωμένη Ευρώπη. Με τη συγκεντρωτική αυτή έκδοση των κριτικών του δοκιμίων διαγράφονται σημαντικές λογοτεχνικές τάσεις και απόψεις στη διάρκεια του εικοστού...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΚΑΙ ΟΔΟΙΠΟΡΟΙ (ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΤΟΜΟΣ)
"Ο Θεοτοκάς, με το ογκώδες και καλοδουλεμένο του μυθιστόρημα "Ασθενείς και Οδοιπόροι", πρότυπο, πάντα, διαύγειας, φραστικής ισορροπίας και αρμονίας, γεφύρωσε την απόσταση που τον χωρίζει από την πολυδιαβασμένη "Αργώ". Σ' αυτό το μυθιστόρημα (εμείς θα το χαρακτηρίζαμε πνευματικό και ψυχολογικό χρονικό, άκρως ιδεαλιστικό και εξανθρωπισμένο της πιο τραγικής νεοελληνικής περιόδου) μυθοποιούνται η πολεμική αντίσταση της Ελλάδας κατά των Ιταλών και των Γερμανών, προβάλλεται η Κατοχή, σκιτσάρονται φυσιογνωμίες που τις δίχασαν ηθικά τα γεγονότα, δ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΠΝΕΥΜΑ
"[...] Οι συνέπειες του Μεγάλου Πολέμου και του κραχ του 1929 οδηγούν στην ανάδυση ενός νέου φιλελευθερισμού της ευημερίας (welfarism), που μοιάζει συμβατός για κάποιον που στη νεότητά του πέρασε από τη σαγήνη της Μόσχας στην "αντίληψη της κοινωνικής αλληλεγγύης"· εξού και τα επόμενα χρόνια θα έχει ως σταθερή αναφορά του το Νιου Ντηλ" (Κατερίνα Λαμπρινού - Γιάννης Μπαλαμπανίδης, 2019) "[...] Είταν η προσωπική εκδήλωση και αντίδραση ενός νέου ο οποίος αισθανόταν την ανάγκη να ξεφύγει από τον κλοιό που περιέβαλλε την ελληνική πνευματική ζωή...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΡΓΩ (ΠΡΩΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)
Το πρώτο μέρος της Αργώς κυκλοφόρησε το φθινόπωρο του 1933. Το έργο ολοκληρώθηκε τρία χρόνια αργότερα σε δύο τόμους. Στην εισαγωγή του πρώτου τόμου σημείωνε ο Γιώργος Θεοτοκάς: «Σαν άρχισα αυτό το βιβλίο, η μοναδική μου πρόθεση ήτανε να ζωντανέψω μερικά ανθρώπινα πλάσματα που τριγυρνούσανε στη φαντασία μου και βασάνιζαν τις ώρες της σχόλης μου. Κατόπι, σαν προχώρησε η δουλειά, μου ήρθε η όρεξη να δώσω, μ' αυτήν την ευκαιρία, μια γενική κάπως έκθεση της ελληνικής ζωής και των προβλημάτων της εποχής μας. Έτσι η Αργώ πήρε διαστάσεις που δεν τ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΡΓΩ (ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΤΟΜΟΣ)
Το πρώτο μέρος της Αργώς κυκλοφόρησε το φθινόπωρο του 1933. Το έργο ολοκληρώθηκε τρία χρόνια αργότερα σε δύο τόμους. Στην εισαγωγή του πρώτου τόμου σημείωνε ο Γιώργος Θεοτοκάς: «Σαν άρχισα αυτό το βιβλίο, η μοναδική μου πρόθεση ήτανε να ζωντανέψω μερικά ανθρώπινα πλάσματα που τριγυρνούσανε στη φαντασία μου και βασάνιζαν τις ώρες της σχόλης μου. Κατόπι, σαν προχώρησε η δουλειά, μου ήρθε η όρεξη να δώσω, μ’ αυτήν την ευκαιρία, μια γενική κάπως έκθεση της ελληνικής ζωής και των προβλημάτων της εποχής μας. Έτσι η Αργώ πήρε διαστάσεις που δεν τ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ ΚΑΙ ΣΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ
Το ταξίδι μου στη Μέση Ανατολή έγινε στην αρχή του 1960. Οι εντυπώσεις μου δημοσιεύτηκαν στον καθημερινό και περιοδικό τύπο κι ύστερα κάπως ξαναδουλεύτηκαν. Δεν ζήτησα να περιγράψω όσα είδα, αλλά μόνο να τονίσω μερικά σημεία που μου κίνησαν ιδιαίτερα το ενδιαφέρον. Άλλωστε, ένα τέτοιο θέμα δεν είναι δυνατόν να εξαντληθεί με μια περιήγηση μερικών εβδομάδων. Απεριόριστα μπορεί κανείς να επανέρχεται σ' αυτό και να συμπληρώνει τις αρχικές του διαπιστώσεις. Η επίσκεψή μου στο Άγιον Όρος έγινε το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς. Ο κοινός τίτλος στο ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΟΙ ΚΑΜΠΑΝΕΣ
Τά μεγάλα μυθιστορήματα δεν χάνουν ποτέ την επικαιρότητά τους. Στίς Καμπάνες ο Γιώργος Θεοτοκάς εκφράζει (όπως λέει ό ίδιος σε μια συνέντευξη του) την "αγωνία του καιρού μας". Ό ήρωάς του, κορυφαίος επιστήμονας καί άνθρωπος της δράσης, κυριεύεται κάθε τόσο από το αίσθημα ότι τριγύρω του καταρρέει ό πολιτισμός. Στή Νέα Υόρκη, μια μέρα, "εμπρός στα μάτια μου, συνέβηκε ένα γεγονός πού δεν το είχα φανταστεί ούτε ονειρευτεί ποτέ μου, κάτι πού δεν ξέρω πώς να το χαρακτηρίσω, γιατί ήταν ολωσδιόλου απίθανο καί -για να κυριολεκτήσω- αδιανόητο. Ό κε...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΑΞΙΔΙΑ
"Συνεχίζοντας την περιήγησή μας στην Περσέπολη, σταθήκαμε αρκετά εμπρός στα ανάγλυφά της. Είναι αμέτρητα και συχνά θαυμάσια διατηρημένα. Ένα θέμα τους συνηθισμένο, σε πολλές παραλλαγές: το λιοντάρι που άρπαξε ένα ελάφι κι άρχισε να το σπαράζει. Άλλο θέμα: ο Μεγάλος Βασιλιάς, ήρεμος, με τέλεια αυτοκυριαρχία, που μάχεται το πνεύμα του κακού, προσωποποιημένο από ένα θηρίο ή ένα φανταστικό δράκο. Το τέρας, ολόρθο απέναντί του, του έχει αρπάξει το ένα χέρι και ανοίγει τις φοβερές μασέλες του. Εκείνος το μαχαιρώνει με το ένα χέρι στην κοιλιά και...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΣΤΟ ΚΑΙΡΟ ΜΑΣ (ΔΟΚΙΜΙΑ)
Πολύ μεγάλες ζυμώσεις, που θα τις λέγαμε χτες ακόμα απίστευτες, πραγματώνονται, τα τελευταία χρόνια, στους κόλπους των χριστιανικών Εκκλησιών. Παντού γίνονται εκδηλώσεις, συναντήσεις και συσκέψεις με σκοπό να προετοιμάσουν πλατύτερες ενότητες αναμεταξύ τους. Ο οικουμενισμός, από την περιοχή της θεωρίας, αρχίζει να περνά στην πράξη. Προαιώνιες δυσπιστίες, προκαταλήψεις και εχθρότητες, βαθιά ριζωμένες στην ψυχή των λαών, υποχωρούν για πρώτη φορά και αφήνουν να εξωτερικευθούν διαθέσεις για την προσέγγιση, την κατανόηση, τη συμφιλίωση των χωρι...
Διαβάστε περισσότερα...

ΔΟΚΙΜΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ
Το ταξίδι του Γιώργου Θεοτοκά στην Αμερική κράτησε κάτι παραπάνω από πέντε μήνες, από τις 28 Αυγούστου 1952 έως την 1η Φεβρουαρίου 1953. Ο ίδιος ήταν τότε 47 ετών. Τον συνόδευε η γυναίκα του Ναυσικά, νεότερή του κατά 13 χρόνια. Αν και πολυταξιδεμένος, ο Θεοτοκάς διέβαινε τον Ατλαντικό για πρώτη φορά! [...] (Από την εισαγωγή της έκδοσης)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΗΜΑΙΕΣ ΣΤΟΝ ΗΛΙΟ
Σαράντα τόσα χρόνια μετά την πρώτη του έκδοση (Οκτώβριος 1940), ο Λεωνής, καθώς μας διαβεβαιώνουν με εκδοτικά δεδομένα, παραμένει σταθερά το πιο αγαπητό έργο του Γιώργου Θεοτοκά - άρα και το πιο σημαντικό, θα έσπευδε ίσως να πει κάποιος, διαφωνώντας έτσι με τον ίδιο τον συγγραφέα (ο οποίος τότε υπερτιμούσε Το Δαιμόνιο), και πάντως αδικώντας το αξεπέραστο συνθετικό κατόρθωμα της Αργώς, η οποία οπωσδήποτε δεν υστέρησε σε εκδοτική επιτυχία. Αλήθεια όμως, δεν βλέπω τι νόημα θα είχε παρόμοια συγκριτική αξιολόγηση τόσο διαφορετικών μυθιστορημάτω...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ 1930-1966
Έχει ενδιαφέρον η αλληλογραφία Θεοτοκά - Κατσίμπαλη; Αναμφίβολα ναι, γιατί όχι μόνο φωτίζει τις σχέσεις δυο ανδρών που έπαιξαν πολύ σημαντικό ρόλο στην ιστορία των γραμμάτων μας, αλλά, κυρίως, γιατί αναδεικνύει πτυχές της πολιτικής και της πνευματικής μας ζωής, όπως η ιστορία του περιοδικού "Τα Νέα Γράμματα" και του Εθνικού Θεάτρου αποκαλύπτονται, παραδείγματος χάριν, οι λόγοι που εξανάγκασαν το Δ.Σ. του Εθνικού Θεάτρου σε παραίτηση τον Απρίλη του 1946 (η τοποθέτηση του Γιώργου Σεφέρη, στην τελευταία συνεδρίαση του Δ.Σ., έχει ιδιαίτερη βα...
Διαβάστε περισσότερα...