ΤΣΙΤΣΙΓΚΟΣ Κ. ΣΠΥΡΟΣ

ΠΑΤΕΡΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ
Η ψυχή, μια λέξη, μια έννοια, τόσο παλαιά, όσο και νέα, απασχόλησε την ανθρωπότητα, την απασχολεί και, όπως φαίνεται, θα συνεχίσει να την απασχολεί· γιατί με αυτήν τη λέξη, ο άνθρωπος προσπάθησε να σημάνει διαχρονικά το βαθύτερο υπόστρωμα της ύπαρξής του. Η ως άνω έννοια αυτή προσέλαβε, κατά καιρούς, ποικίλες πιο ειδικές σημασίες, καθώς ερμηνευόταν, κάθε φορά, με τα ανάλογα διαθέσιμα πολιτισμικά εργαλεία. Έτσι, την ψυχή και την ψυχο-λογία την είδαν οι θεολόγοι πνευματικά, οι φιλόσοφοι νοητικά, οι γιατροί (ψυχίατροι και ψυχολόγοι) βιταλιστι...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ
Στην πατρίδα μας, η ψυχολογία του θρησκευτικού φαινομένου γενικά, ή και του θρησκευόμενου (ή εκκλησιαζόμενου, αν πρόκειται για Χριστιανό) ανθρώπου ή ομάδων -αλλά και γενικότερα των λοιπών Θρησκειών ή Ομολογιών- ειδικότερα, δεν έχει, όπως φαίνεται από τη σπάνι των κυκλοφορούντων σχετικών έργων, συστηματικά διερευνηθεί. Οι λόγοι γι' αυτό είναι πολλοί. Κατ' αρχήν, η Ψυχολογία της Θρησκείας είναι σχετικά ένας νεοσύστατος κλάδος της Ψυχολογίας (μολονότι σε κάποιες πανεπιστημιακές Σχολές ή Τμήματα υπάγεται στη Θρησκειολογία) με εντυπωσιακές όμως...
Διαβάστε περισσότερα...

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΩΝ
Στο πόνημα αυτό θα ήθελα -υπό το πρίσμα της Ψυχολογίας του Πολιτισμού- να εγκύψω σε μία φαινομενολογική σύγκριση των δύο δομικών για την ανθρωπότητα πολιτισμών (ιουδαιοχριστιανικού και ελληνοχριστιανικού), οι οποίοι, πανθομολογούμενα, θεωρούνται πυλώνες για τη διαμόρφωση του ρωμαίικου πολιτισμού. Κατά τον Γερμανό επιφανή θεολόγο καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Συβίγγης Ferdinand Christian Baur (1792 - 1860), η Καινή Διαθήκη εμφανίζει δυο ρεύματα ένα που ανάγει την προέλευσή του στον Ελληνισμό και ένα με τον Ναό του Σολομώντος γέννησε τον "Υ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΗ
Ειπώθηκε ότι ο προηγούμενος αιώνας, αιώνας της δικτατορίας του αριθμού, μολυσμένος από τον "ιό της ανάγκης", είχε κατακλυσθεί από μία "αιτιοκρατική μανία", όπου μέσω της Τεχνολογίας επιδιωκόταν να αντικατασταθεί η Φύση με μία ανθρώπινη προβολή. Και ναι μεν όλοι μπορεί να συμφωνούν στην αυθεντικότητα και τον σεβασμό απέναντι στη Φύση, δηλαδή τη "σωτηρία" της μέσω του ανθρωπίνου προσώπου, όχι όμως και σε μία υποκατάστατη φαντασιακά καρικατούρα της. Η επιστημονοκρατική Αιτιοκρατία, αναπληρώνοντας τον "θάνατο του θεού" και τον παθητικό Μηδενισ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ (ΘΡΗΚΕΙΟΛΟΓΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ) ΜΕ ΕΜΦΑΣΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΚΑΙ ΔΥΤΙΚΗ ΠΑΤΕΡΙΚΗ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΜΕ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΨΥΧΟ-ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ
Η ετεροβαρής ανάδυση της πνευματικότητας στις μέρες μας είναι ένα προϊόν του μεταμοντερνισμού. Και γεννιέται το ερώτημα: Σε μια τέτοια κοινωνική, πολιτική και πολιτισμική κατάσταση μπορούμε να μιλάμε για πνευματικότητα; Και αν ναι, τι είδους; Μια διαρκώς και πιο ολιστική προοπτική στην Ψυχιατρική και Ψυχοθεραπεία έχει αναπτυχθεί τις τελευταίες δεκαετίες, αρχίζοντας από την επανεκτίμηση της ψυχοσωματικής Ιατρικής και φθάνοντας μέχρι την επαν-ανακάλυψη της πνευματικότητας. Πράγματι, η επιστημονική έρευνα της πνευματικότητας ως «ζωντανής εμπε...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΝΩΣΙΑΚΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ
Η Γνωσιακή Ψυχολογία της Θρησκείας (ΓΨΘ) ή η Γνωσιακή Επιστήμη της Θρησκείας, δηλ. η γνωσιακή προσέγγιση του "θρησκεύεσθαι" (ήτοι η σπουδή της θρησκευτικής σκέψης και συμπεριφοράς από τη σκοπιά των γνωσιακών επιστημών), είναι ένας σχετικά πολύ νέος κλάδος της Ψυχολογίας της Θρησκείας (Eisen & Laderman, p. 593), που αναδύθηκε κατά τη δεκαετία του 1990 (Gibson, 2005, p. 15) και κέρδισε γρήγορα το κοινό ενδιαφέρον. Το εξώφυλλο, για παράδειγμα, του περιοδικού Newsweek τhς 7ης Μαΐου 2001 είχε ως τίτλο "'GOD AND THE BRAIN". "Γνωρίζοντας" ή "σκε...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΣΥΓΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ
Ομολογουμένως, η συγχωρητικότητα συνιστά μια διαχρονική, ανθρώπινη, κατ' εξοχήν, αξία, που αποτιμά, μετρά και σταθμίζει το επίπεδο και το ποιόν του κάθε πολιτισμού. Δεν είναι τυχαίο, που όλοι οι πολιτισμοί, είτε με τον Α', είτε με τον Β' τρόπο, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα -κυρίως μέσα από την Παιδεία, τη Θρησκεία, την Τέχνη (και τον Πολιτισμό) και την Πολιτική (ή, γενικά, το νομικό τους σύστημα)- ασχολήθηκαν θεωρητικά και πρακτικά με το πρόβλημα της (συν)διαλλακτικής, ειρηνικής και συμβιβαστικής επίλυσης των ποικίλων διανθρώπινων και δ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ
Ανέκαθεν ιστορικοί, κοινωνιολόγοι και ανθρωπολόγοι επιδείκνυαν (θετικό ή αρνητικό) ενδιαφέρον για τη θρησκεία, αφού κανένας μελετητής της ανθρώπινης κοινωνίας δεν μπορεί φαινομενολογικά, τουλάχιστον, να αποκλείσει (απωθήσει;) a priori από τις μελέτες του το θρησκευτικό στοιχείο (γλώσσα, σύμβολα, διδασκαλία, τελετουργία, ηθική κ.λπ.). Στην εποχή μας, ιδιαίτερα, παρατηρείται μία απροσδόκητη (πνευματική και μεταφυσική) "σπουδή" για τον Αποκρυφισμό, τον Μυστικισμό, την Τέχνη και γενικά την αναβίωση των θρησκειών ή και τη δημιουργία νέων. Σφυγμ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΘΕΟΣ ΚΑΙ ΕΡΩΣ
Σύμφωνα με τον H. Ellenberger, τα χαρακτηριστικά της εποχής μας είναι μία γενική πεσιμιστική διάθεση, ή υπερθεμάτιση της Αισθητικής, ο Ερωτισμός και ο Μυστικισμός. Εντούτοις, και τα τέσσερα αυτά γνωρίσματα φαίνεται ότι πηγάζουν από το ίδιο έρμα: την ανθρώπινη επιθυμία, η οποία, στην προσπάθειά της να πληρώσει το κενό που άφησε «ο θάνατος του Θεού», αναζήτησε άλλα (ιδεολογικά) υποκατάστατα (K. Jaspers 1936). Στο μεταξύ, η νοσταλγία αυτή του Απόλυτου (Steiner 1974) προσλαμβάνει ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις, που αγγίζουν τα όρια του τρομ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΕΠΙΘΥΜΙΑ
Κατά κοινή ομολογία, διανύουμε περίοδο του "τέλους μιας εποχής", όπως προσφυώς έχει χαρακτηρισθεί, κύρια χαρακτηριστικά της οποίας, σύμφωνα τουλάχιστον με τον Η. Ellenberger, είναι μία γενική πεσιμιστική διάθεση, η υπερθεμάτιση της Αισθητικής, ο Ερωτισμός και ο Μυστικισμός. Πράγματι, τα τρομακτικά ποσοστά καταθλιπτικών -η "μελαγχολία της σκέψης" (G. Steiner 2004)- η καλλιτεχνική έκρηξη, ο αχαλίνωτος αφροδισιασμός και η στροφή προς τον Αποκρυφισμό καθίστανται σήμερα εμφανέστατα. Εντούτοις, και τα τέσσερα αυτά γνωρίσματα, τα οποία, ούτως ή ά...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΨΥΧΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΙΕΡΟ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ
Η ψυχή του ανθρώπου πάντα θα αποτελεί ένα "μυστήριο". Η σύγχρονη Ψυχολογία έχει κατηγορηθεί ότι είναι μία "ψυχολογία χωρίς ψυχή". Η υλιστική "εν πολλοίς" θεώρηση της ψυχής από τη Νευρολογία και την Ψυχιατρική συντέλεσε στην εκ μέρους της Θεολογίας επανεξέταση της ανθρώπινης ψυχής. Στην προσπάθεια αυτή πολύ συνέβαλαν οι νεότερες μελέτες, ιδίως των Ανατολικών Πατέρων. Είναι γεγονός ότι ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος μπορεί να θεωρηθεί ως κανόνας στην Ορθόδοξη Ερμηνευτική Θεολογία. (. . .) Την ψυχή ο Ι. Χρυσόστομος βλέπει ως προς την κτίση και...
Διαβάστε περισσότερα...

ΘΕΜΑΤΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ
ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ΜΕΡΟΣ Α’ Η ΣΧΕΣΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Η ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗΣ ΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΤΟ ΑΙΤΗΜΑ ΤΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΓΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ Η ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ (ΘΡΗΣΚΕΙΟ)ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΜΕΡΟΣ Β’ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ, ΜΟΡΦΗ ΚΑΙ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΤΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΘΟΔΟΙ ΤΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ ΚΥΡΙΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ ΜΕΡΟΣ Γ’ ΒΑΣΙΚΕΣ ΘΕΩΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ Κ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΙΚΟ ΗΘΟΣ
(...) Η από πολλά χρόνια ενασχόλησή μου με τον άγιο Ιωάννη το Χρυσόστομο, το μεγαλύτερο, ίσως, ηθικολόγο Πατέρα, με ώθησε στη συναγωγή και δημοσίευση των περί της αρετής απόψεών του. Πιστεύοντας ότι η εφαρμογή και εμπέδωση της Πατερικής Ηθικής αποτελεί διαχρονικό αίτημα του «λαού του Θεού», παραδίδω το παρόν πόνημα, ευελπιστώντας ότι η συμβολή του αγίου Πατρός θα λειτουργήσει ως αρωγός στην εύτονη διάθεση του αναγνώστη για αποκομιδή ψυχοπνευματικής ωφέλειας. (ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΟΛΟΓΟ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ)...
Διαβάστε περισσότερα...