ΓΛΥΚΑΤΖΗ-ΑΡΒΕΛΕΡ ΕΛΕΝΗ

ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΙΑ ΣΤΟΝ ΧΡΙΣΤΟ
ΕΦΟΔΙΟ ΖΩΗΣ η "έξωθεν", η αρχαία παιδεία που τα οφέλη της μένουν απόκτημα "ες αεί", χαρακτηρίζει, μαζί με τη νομοθετική ρωμαϊκή εμβρίθεια και βέβαια τον χριστιανισμό, τον πολιτισμό της Ευρώπης ως τις μέρες μας, για να θυμηθούμε και πάλι τον ορισμό του Ευρωπαίου από τον Paul Valery. Η αναφορά του κειμένου αυτού στα πολιτισμικά θεμέλια της Ευρώπης προδικάζει ίσως την αναγέννηση της γηραιάς ηπείρου, που έπαψε τώρα να μονοπωλεί την παγκόσμια ιστορία. Το μάθημα της τριλογίας που σχημάτισαν Αθήνα, Ρώμη και Ιερουσαλήμ δεν πρέπει να είναι όραμα νο...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΙΚΡΑΣΙΑ, ΚΑΡΔΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
Σταυροδρόμι μεταξύ Ευρώπης και Ασίας, η Μικρασία γνώρισε την επιρροή διαφορετικών τρόπων διαβίωσης και πολιτισμού. Οι παράλιες περιοχές της, τόσο οι αιγιακές όσο και οι ποντιακές και αυτές της Προποντίδας, είναι ανοιχτές στις εξωτερικές επαφές. Αντίθετα, οι περιοχές της ενδοχώρας διακρίνονται για την καλλιέργεια μεγάλων γαιοκτημάτων, τα λατινικά latifundia. Δεν είναι, νομίζω, υπερβολή να πούμε ότι, τηρουμένων των αναλογιών, η διαφοροποίηση μεταξύ των περιοχών αυτών διατρέχει όλη την ιστορία της Μικρασίας, και, με κάποιον τρόπο, συνεχίζεται...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΙΑ ΖΩΗ ΧΩΡΙΣ ΑΛΛΟΘΙ
Από τα προσφυγικά σπίτια στον Βύρωνα, όπου εξακολουθεί να μένει, και τα βουνά της Στερεάς, ως Επονιτάκι, στο κέντρο του Παρισιού, Πρύτανης όλων των Πανεπιστημίων του Παρισιού, η Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ είχε μια ταραχώδη όσο και ενδιαφέρουσα ζωή. Η ίδια την τιτλοφορεί "χωρίς άλλοθι" γιατί πολλές φορές κινήθηκε στα όρια των εποχών με ρίσκο και θράσος. Μέσα από την αφήγησή της διακρίνουμε μια αγωνίστρια της ζωής αλλά και της επιστήμης. Είτε ως γραμματέας της ΕΠΟΝ Βύρωνα είτε ως καθηγήτρια στη Σορβόννη στη διάρκεια των γεγονότων του Μάη του '68...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΟΣΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ;
Το Βυζάντιο δέχτηκε και αφομοίωσε στοιχεία από πολλές παραδόσεις (αρμενικές, σλαβικές, ανατολικές ρωμαϊκές μεταξύ άλλων), αλλά εκείνο που χαρακτηρίζει την πολιτιστική του υπόσταση είναι η βάση πάνω στην οποία στηρίχτηκε και η ιστορική συνέχεια στην οποία εγγράφεται. Είναι αναμφισβήτητα πλέον γνωστό, και αυτό ασχέτως εθνικών σκοπιμοτήτων, ότι το βυζαντινό κράτος είναι η οργανική συνέχεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ότι η τέχνη του χρωστά πολλά στο ελληνιστικό κατόρθωμα και στην ανατολική εμπειρία των χρόνων εκείνων, αλλά ως πολιτιστική συνέ...
Διαβάστε περισσότερα...

Από μένα αυτά...
Η Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ σε απρόβλεπτες συζητήσεις με τον Μάκη Προβατά και την Έφη Βασιλοπούλου. Μιλά, μεταξύ άλλων, για τα παιδικά και εφηβικά της χρόνια, για τους γονείς της, την Κατοχή και την Αντίσταση, για τη ζωή της στη Γαλλία, για τη μητρότητα και τον ρόλο της ως γιαγιάς. Συζητά για την "ελληνική συνέχεια", την αρχαία Ελλάδα και το Βυζάντιο, για τη νεότερη ελληνική ιστορία που "πελοποννησιάζει" αλλά και για τις "ανιστόρητες ανοησίες" του Ταγίπ Ερντογάν, για την πανδημία και τον πόλεμο στην Ουκρανία. Καταθέτει τις απόψεις της για το ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
Απόσταγμα, σχεδόν βιωματικό, από την πολύχρονη διδασκαλία μου στη Σορβόννη, το πόνημα αυτό απευθύνεται σε όσους από τους Νεοέλληνες ταλανίζονται με το πρόβλημα της ελληνικής ιστορικής συνέχειας και στους ξένους (κυρίως τους Δυτικοευρωπαίους και τους Αμερικάνους βλαστούς τους) που αρκούνται στην επιλεκτική γνώση του παρελθόντος τους. Στόχος μου λοιπόν να βάλω, κατά το δυνατόν, έστω εκ του πλαγίου και λάθρα σχεδόν, το Βυζάντιο στη θέση που τα επιτεύγματά του μας υπαγορεύουν: να πω συνοπτικά, εννοώ, αυτά που το αναδεικνύουν ως την πρώτη ευρωπ...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ
ΟΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ, παρά τη ρωμαϊκή τους καταβολή και ιστορία, αναγνωρίζουν τον Αλέξανδρο ως τον κατεξοχήν Έλληνα ήρωα. Η εξοικείωσή τους με το έργο του Αριστοτέλη σίγουρα θα οδήγησε το ενδιαφέρον τους και προς τον Αλέξανδρο, τον ένδοξο μαθητή του Σταγειρίτη, πλουτίζοντας τη λόγια παράδοση, αλλά και τη λαϊκή, με ανάλογα γεγονότα, φανταστικά ή μη. Για τους Βυζαντινούς, ο Μέγας Αλέξανδρος είναι και παραμένει, πάνω απ' όλα και για όλους, το πρότυπο του Έλληνα ήρωα. Που είναι όμως θαμμένος ο Μέγας Αλέξανδρος; Είναι πράγματι θαμμένος στην Αλεξάνδρει...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΧΕΙΑΣ (ΑΓΓΛΙΚΟ)
Because I heard Dr Ahrweiler's address and was struck, like the rest of her receptive audience, by both its form and content I have attempted in this translation to retain their character and quality: the attenuated phrases rich in parentheses and subordinate clauses, the wealth of an expressive vocabulary, and the often headlong momentum of the engaging delivery, all indicative of the sweep of knowledge, the scholarly observations and deep thought that sustain the argument and the urgency of the message the speaker is anxious to convey. A...
Διαβάστε περισσότερα...

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ
Ένα μοναδικό βιβλίο-ντοκουμέντο της καθηγήτριας του Πανεπιστημίου της Ευρώπης Ελένης Γλύκατζη-Αρβελέρ. Με αδιαπραγμάτευτο, υψηλής θερμοκρασίας, εθνικό φρόνημα και λέξεις βαπτισμένες στις διαυγέστερες και διαχρονικότερες πηγές του ελληνικού λόγου, η γνωστή βυζαντινολόγος μας κοινωνεί και μας μυεί σε θέματα και προβλήματα του εικοστού και του εικοστού πρώτου αιώνα. (. . .) Το βιβλίο αυτό αποτελεί μια περιδιάβαση σε ζητήματα που απασχολούν κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο, όποιο κι αν είναι το μετερίζι του, πανεπιστημιακό, πολιτικό, φοιτητικό ή διδασκ...
Διαβάστε περισσότερα...

Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ, μια μεγάλη ελληνίδα
Με τα πόδια στη γη και τα μάτια στον ουρανό να σχεδιάζεις το αύριο. Ο άνθρωπος είναι το μόνο ον που προσπαθεί να γίνει κάτι άλλο από αυτό που τον έκανε η φύση. Γι' αυτό έγινε δημιουργός... Έτσι οι άνθρωποι έγιναν, άλλος καλλιτέχνης, άλλος επιστήμονας, άλλος εργάτης της πέτρας, του σιδήρου, του ξύλου, του αγρού. Πέτυχε ο άνθρωπος αυτό που ονειρεύτηκε γιατί δεν ήξερε ότι ήταν αδύνατον. Όμως η ανθρωπιά δεν είναι μόνο θεϊκό δώρο. Είναι πάνω από όλα κατόρθωμα ανθρώπινο: «Μουσικήν ποίει και εργάζου». Αυτό ονειρεύτηκε ο Σωκράτης πριν πιει το κώνε...
Διαβάστε περισσότερα...

Βυζαντινά ενθυμήματα
ΑΠΕΣΒΕΤΟ ΚΑΙ ΛΑΛΟΝ ΥΔΩΡ Σίγουρα δεν θα πρόφτασαν να πουν στο βασιλιά τον τελευταίο χρησμό που δήθεν έδωσε η Πυθία. Στ' αλήθεια από τον Ορειβάσιο ήταν παραμυθία στους χριστιανούς που τάραζε της Κασταλίας ή λαλιά. [Από την έκδοση]...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ
Το Βυζάντιο είναι ταυτόχρονα μια πόλη και μια αυτοκρατορία. Η περίεργη τύχη τής άλλοτε ταπεινής πόλης του Βοσπόρου δημιούργησε γρήγορα το θρύλο. Το Βυζάντιο-Κωνσταντινούπολη, προορισμένο να γίνει η έδρα της πρώτης χριστιανικής αυτοκρατορίας, θεωρήθηκε εξαρχής έργο θείας έμπνευσης [...] και η ίδρυση της πόλης που διάλεξε ο Θεός θεωρήθηκε ότι συμβόλιζε και την ίδρυση της χριστιανικής αυτοκρατορίας. Η χριστιανική ιστοριογραφία δημιούργησε το θρύλο της ιερής πόλης της Κωνσταντινούπολης σαν απάντηση θα έλεγε κανείς στον ειδωλολατρικό θρύλο για ...
Διαβάστε περισσότερα...

Κρυπτομνησίες
ΧΕΙΜΩΝΙΑΤΙΚΟ Τον ήλιο του Γενάρη πυρσό τον είπαν πυρωμένο... όμως το φως του φεγγαριού, Φλεβάρη μήνα, μας θαμπώνει· χειμώνας, καταχείμωνο, κι εγώ σε περιμένω μ' ένα κλωνάρι αμυγδαλιάς και μια μικρή αλκυόνη. [Από την έκδοση]...
Διαβάστε περισσότερα...

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Η ΠΟΛΥΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΥΔΕΓΜΩΝ
"Γιώργος Σκαμπαρδώνης" Κυρίες και κύριοι, ζω στη Θεσσαλονίκη σχεδόν όλη τη ζωή μου και ποτέ δεν εδέησε να 'ρθω εδώ, στο τέμενος του Καλαμαρί. Θα 'λεγα ότι μέσα μου αυτός ο χώρος, ή μάλλον το παλιό Καλαμαρί, απευθύνεται σε ένα μικρό γυμνασιακό απωθημένο. Όταν σχολνούσαμε και βγαίναμε ζαλισμένοι από το 5ο Γυμνάσιο Αρρένων στην οδό Κριεζώτου -στο ύψος της Γεωργίου- το μεσημέρι κατά τις δύο, βλέπαμε στη Βασιλίσσης Όλγας να περνούν παρέες παρέες τα κορίτσια των γυμνασίων και των λυκείων, που επίσης εκείνη την ώρα σχολνούσαν ή πήγαιναν για μάθημ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΜΙΛΗΤΗ ΙΣΤΟΡΙΑ (ΓΙΩΡΓΟΣ ΝΤΑΛΑΡΑΣ, ΜΟΥΣΙΚΗ: ΝΙΚΟΣ ΠΛΑΤΑΝΟΣ)
-...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΕΜΦΟΜΑΙ ΤΟΝ ΑΙΩΝΑ
«Τειρεσίας ο Νέος»: Ο λέγων, ο ορών, ο νίπτων και ο αίρων του κόσμου και του έθνους τ' ανομήματα είναι ένας μάντης, γνώστης από παραστρατήματα, ένας σεβάσμιος τυφλός δαιμονισμένος γέρων που όπως στους Δελφούς έκανε κάποτε ο Νέρων, αναφωνεί τώρα κι αυτός μέσα στον κυκεώνα: «Άνευ Ελλήνων, μέμφομαι και κλαίω τον Αιώνα». (Από την έκδοση)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ
"Κυλώνειον Άγος": Αστροπελέκι στην Βουλή ο λόγος ο σωστός, του δίκαιου νόμου φλόγα και λάμψη η αστραπή, βροντή στην Πνύκα του Δήμου η φωνή, κι όμως άδικο και ντροπή που ένα τόσο εξαίσιο καθεστώς ξεκίνησε με μίασμα κι αρχίζει μ' ένα άγος. Καιρός η ιστορία αυτή να μακιγιαριστεί μην την συνδέσουν, λάθος, τα παιδιά με το γιατί είναι άρρηκτα δεμένα ελληνιστί η τραγωδία, το τραγούδι και ο τράγος. (Από την έκδοση)...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΑΡΑΘΩΝΙΑ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΑ
-...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΑΣ ΜΙΛΩ ΓΙΑ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
"Σας μιλώ για το Βυζάντιο", με την προσοχή εστιασμένη στα επιτεύγματα της χιλιόχρονης αυτής αυτοκρατορίας, υπογραμμίζοντας τα κατάλοιπα του πολιτισμού της στη σύγχρονη κοινωνία, σ' αυτό που ονομάζουμε "το Βυζάντιο μετά το Βυζάντιο". Ένα βιβλίο γραμμένο "εκ του ταμείου", που σκόπιμο είναι να ειδωθεί ως σύνολο, ωστόσο πάντα μέσα από το πρίσμα των δώδεκα επιμέρους κεφαλαίων του. Ενδεικτικά αναφέρουμε μερικά περιεχόμενα των τεσσάρων πρώτων κεφαλαίων: -"Βυζαντινή ταυτότητα": Οι τέσσερις λέξεις του Δημάρατου. Ρωμαίος-Ρωμιός-Χριστιανός-Έλλην-Γραι...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΙΚΑΣΙΕΣ
Δεν είναι συνηθισμένο σοβαροί επιστήμονες, όπως μερικοί θεωρούν την αφεντιά μου, για τα βυζαντινά πράγματα, να μπαίνουν στα χωράφια συναδέλφων τους άλλης ειδικότητας. Το τολμώ εδώ, έχοντας επίγνωση του παράδοξου του διαβήματός μου, μόνο και μόνο για να παρουσιάσω ένα πρόβλημα που με απασχολεί από καιρό. Εξηγούμαι: εννοώ την παρουσία της ελεφαντοστέινης κεφαλής του Μεγάλου Αλεξάνδρου στον τάφο του πατέρα του, Φιλίππου... (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)...
Διαβάστε περισσότερα...