ΠΛΕΘΡΟΝ

ΕΤΕΡΟΤΟΠΙΕΣ
Συλλογή κειμένων και συνεντεύξεων του Φουκώ, ανέκδοτων στα ελληνικά, που ξεκινούν με ένα από τα σημαντικότερα κείμενα του γάλλου φιλοσόφου (για τον Ζωρζ Μπατάιγ) και ολοκληρώνονται με ένα εξίσου διάσημο κείμενο για τις ετεροτοπίες. Ανάμεσα στο πρώτο και το τελευταίο κείμενο, μια σειρά παρεμβάσεις φωτίζουν τη διαδρομή του Φουκώ, από τις Λέξεις και τα πράγματα (κι ακόμη νωρίτερα, από τις πρώτες μελέτες για την ψυχολογία και τη λογοτεχνία) μέχρι την Ιστορία της σεξουαλικότητας, από την προβληματική της αρχαιολογίας των επιστημών του ανθρώπου ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΠΙΤΗΡΗΣΗ ΚΑΙ ΤΙΜΩΡΙΑ
Ίσως σήμερα να ντρεπόμαστε για τις φυλακές μας. Όσο για τον 19ο αιώνα, ήταν περήφανος για τα φρούρια που έχτιζε στις παρυφές, και ενίοτε στο κέντρο, των πόλεων. Γοητευόταν από αυτή τη νέα ηπιότητα που αντικαθιστούσε τα ικριώματα. Επαιρόταν ότι δεν τιμωρεί πια τα σώματα και ότι γνωρίζει εφεξής να αναμορφώνει τις ψυχές. Αυτοί οι τοίχοι, αυτά τα μέτρα ασφαλείας, αυτά τα κελιά αντιπροσώπευαν ένα συνολικό εγχείρημα κοινωνικής ορθοπεδικής. Αν κλέψει κάποιος, μπαίνει φυλακή. Αν βιάσει, μπαίνει φυλακή. Αν σκοτώσει, μπαίνει φυλακή. Από πού προέκυψε...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ
Ο αμερικανός ιστορικός Hayden White (1928-2018), συγγραφέας του διαβόητου Metahistory: The historical imagination in nineteenth-century Europe, ριζοσπαστικοποίησε τον τρόπο ανάγνωσης της εξ-ιστόρησης της Ιστορίας. Υποστήριξε ότι η ιστορική συγγραφή είναι δομικά συνδεδεμένη με τη λογοτεχνική συγγραφή και ότι το ιστορικό κείμενο εξ-υφαίνεται μέσα από αφηγηματικά νήματα με στόχο το νόημα της ίδιας της Ιστορίας στόχος που, δυστυχώς ή ευτυχώς, διαφεύγει συνεχώς από τους ιστορικούς, τουλάχιστον με τους όρους της αντικειμενικότητας και της επιστ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΧΩΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ
Ο σλοβένος φιλόσοφος Slavoj Zizek χρησιμοποιώντας εργαλεία και αντλώντας έμπνευση από ποικίλα πεδία της θεωρίας και της πράξης -από τη μαρξιστική θεωρία και τη λακανική ψυχανάλυση μέχρι τον κινηματογράφο, τη μουσική και τα προϊόντα καθημερινής κατανάλωσης- έχει κατορθώσει να προσφέρει όχι μόνο μία σύγχρονη κριτική ματιά απέναντι στην εκμεταλλευτική λειτουργία και στα αποτελέσματα κυριαρχίας του ύστερου καπιταλισμού, αλλά και μία αυτοκριτική ματιά στην κυρίαρχη αριστερή κριτική και στα κινήματα διαμαρτυρίας. Στο δοκίμιό του «Απαντήσεις δίχω...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΩΝ ΟΝΕΙΡΩΝ
Η ψυχανάλυση έχει κατακτήσει πολλά μετά την Ερμηνεία των ονείρων, όμως δεν θα ήταν τίποτα χωρίς αυτή την ορμητική βρυσομάνα δημιουργικών συλλήψεων, χωρίς αυτό το μνημειώδες συμβολικό τοπόσημο ενός ολόκληρου πνευματικού αιώνα, ενός ολόκληρου πολιτισμού. Η πασίγνωστη φράση του Φρόυντ ότι "το όνειρο είναι η βασιλική οδός για το ασυνείδητο" δείχνει και τα ίχνη της προσπάθειάς του. Παράλληλα με την αποκρυπτογράφηση του ονείρου οδηγείται, αναπόφευκτα, στην ανακάλυψη των σημαντικών προταγμάτων της θεωρίας του, που κάνουν για πρώτη φορά την εμφάνι...
Διαβάστε περισσότερα...

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑΣ (ΠΡΩΤΟΣ ΤΟΜΟΣ)
Η τρίτομη Ιστορία της Σεξουαλικότητας ("Η βούληση για γνώση", "Η χρήση των ηδονών", "Η επιμέλεια εαυτού") προεκτείνει τις έρευνες των βιβλίων "Η αρχαιολογία της γνώσης" και "Επιτήρηση και τιμωρία". Ο πρώτος τόμος επικεντρώνεται στον αστερισμό των φαινομένων που συνήθως περιγράφονται με τους όρους "σεξουαλικότητα" και "σεξ". Δεν επιχειρεί να καταδείξει μια υποτιθέμενη "καταστολή" της σεξουαλικότητας προκειμένου να συμβάλει στην "απελευθέρωσή" της, αλλά να αναλύσει με ποιον τρόπο διαμορφώθηκε μια βούληση για διεξοδική γνώση του σεξ, η οποία ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
Η αναπαράσταση, η παραγωγή δηλαδή νοήματος μέσω της γλώσσας, του Λόγου και της εικόνας, κατέχει κεντρική θέση στις πολιτισμικές σπουδές. Στο εισαγωγικό αυτό κείμενο ο Stuart Hall παρουσιάζει κατανοητά και συγκροτημένα τον τρόπο που οι εικόνες, η γλώσσα και ο Λόγος λειτουργούν ως συστήματα αναπαράστασης. Ο Hall αναλύει την αναπαράσταση ως σημασιοδοτική πρακτική σε διαφορετικά κοινωνικά και θεσμικά συγκείμενα, θέτοντας ερωτήματα που αφορούν τη σχέση της αναπαράστασης με το νόημα, τη γνώση και την εξουσία. Συνδυάζοντας εικονογραφημένα παραδεί...
Διαβάστε περισσότερα...

ΧΕΓΚΕΛ
Την τελευταία δεκαετία της ζωής του ο Χέγκελ δημοσίευε μόνο μεμονωμένες μελέτες, παράλληλα με την επεξεργασία δύο νέων μεγάλων πανεπιστημιακών παραδόσεων: Φιλοσοφία της Θρησκείας και Φιλοσοφία της Παγκόσμιας Ιστορίας. Έτσι, τώρα είχε δημιουργηθεί μέσα απ' τα έργα και τις παραδόσεις του Χέγκελ ένα ολοκληρωμένο σύστημα. Το σύστημα αυτό ήταν κατ' εξοχήν ιστορικο-φιλοσοφικό. Μπορεί κανείς να πει πως "η ιστορική αντίληψη του Χέγκελ είναι μεταφυσική και πως η Μεταφυσική του είναι ιστορική". Πάνω σ' αυτό θα πρέπει ν' αναλογιστεί κανείς πόσο μεγάλ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΕΓΩ ΚΑΙ ΤΟ ΑΥΤΟ
Αλλά και το απωθημένο κυλάει μαζί με το Αυτό, και είναι μόνο ένα κομμάτι του. Το απωθημένο χωρίζεται αυστηρά από το Εγώ μέσω των αντιστάσεών του, αλλά μπορεί να επικοινωνεί με το Εγώ μέσω του Αυτό. Αναγνωρίζουμε αμέσως ότι όλες οι ειδικές καταστάσεις που μέχρι τώρα έχουμε περιγράψει υποκινούμενοι από την παθολογία συνδέονται μόνο με το επιφανειακό επίπεδο -το μοναδικό που μας είναι γνωστό- της ψυχικής συσκευής. Από αυτές τις σχέσεις θα μπορούσαμε να σχηματίσουμε ένα σχέδιο, οι γραμμές του οποίου εξυπηρετούν απλώς μια αναπαράσταση, δεν αξιώ...
Διαβάστε περισσότερα...

Η ΔΥΣΦΟΡΙΑ ΜΕΣΑ ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ
Όταν πρωτοεκδίδεται το έργο αυτό στα 1930, ο Φρόυντ είναι πλέον άρρωστος και καταβεβλημένος, ενώ η ναζιστική απειλή θα τον αναγκάσει να εκπατριστεί και να καταφύγει στο Λονδίνο. Εδώ και κάποια χρόνια, έχει δώσει μια νέα τροπή στην ψυχαναλυτική σκέψη, προτείνοντας την ιδέα της ενόρμησης του θανάτου. Στην τροχιά αυτής της τολμηρής ιδέας, που συναντά αντιδράσεις ακόμη και σε ψυχαναλυτικούς κύκλους, κινείται το κείμενο της Δυσφορίας μέσα στον πολιτισμό. Σύμφωνα με αυτήν, η επιθετικότητα και η καταστροφή είναι βιολογικώς εγγενή στοιχεία της ανθ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑΣ (ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΤΟΜΟΣ)
Η τρίτομη "Ιστορία της Σεξουαλικότητας" (Η βούληση για γνώση, Η χρήση των ηδονών, Η επιμέλεια εαυτού) προεκτείνει τις έρευνες των βιβλίων "Η αρχαιολογία της γνώσης" και "Επιτήρηση και τιμωρία". Στον δεύτερο τόμο ο Φουκώ συνεχίζει την ιστορική του έρευνα για τις ρίζες της δυτικής σεξουαλικότητας. Όμως, όπως εξηγεί στην Εισαγωγή, χρειάστηκε να τροποποιήσει το αρχικό του σχέδιο, προκειμένου να στραφεί στις αρχαίες (ελληνικές και ρωμαϊκές) πηγές και να μελετήσει από ποια πεδία της εμπειρίας και με ποιες μορφές προβληματοποιήθηκε η σεξουαλική σ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ;
"Η επιστημονική ιδεολογία αποτελεί μια έννοια που διατυπώνει ο Canguilhem στα τέλη της δεκαετίας του 1960, εμπνευσμένος από τα κείμενα των Foucault και Althusser, καθώς και από τις συζητήσεις που εγείρουν ως προς τις σχέσεις της ιδεολογίας με τις επιστήμες. Την έννοια αυτή την επεξεργάζεται κατά τη διάρκεια των διαλέξεών του στη Σορβόννη, όπου συνεχίζει να τη θέτει ως βάση της διδασκαλίας του έως το 1978 [...]. Η τελική εκδοχή του παρόντος κειμένου περιλαμβάνεται στο βιβλίο του Ideologie et rationalite dans l'histoire des sciences de la v...
Διαβάστε περισσότερα...

ΜΑ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΟ ΤΕΧΝΗ;
Αυτό το ωραίο και ευχάριστο βιβλίο αποτελεί ιδεώδη εισαγωγή στη σκέψη σχετικά με την τέχνη. Η Σύνθια Φρήλαντ εξηγεί γιατί η καινοτομία και η διαμάχη βρίσκονται μονίμως στην πρωτοπορία της τέχνης, και γιατί αυτό έχει σημασία. Μελετά τη σχέση της τέχνης με το ωραίο, τον πολιτισμό, το χρήμα, το φύλο και τις νέες τεχνολογίες και προχωρεί αναφερόμενη παραδειγματικά στον Rembrandt, τον Goya και τον Damien Hirst αλλά και στα αφρικανικά γλυπτά-φετίχ, τους χορούς των Ινδιάνων Pueblo και το MTV. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου) Δεν ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΕΝΑΣ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΟΥ
Το βιβλίο αυτό είναι γραμμένο από έναν αρχιτέκτονα που γεννήθηκε στην Αθήνα και ζει στην Αθήνα. Χωρίς δεσμεύσεις και πολιτικά ορθές αναστολές, λέει αλήθειες που συχνά μένουν κάτω από το χαλί. Γιατί γράφτηκε αυτό το βιβλίο όταν διαχρονικά έχουν γραφτεί τόσα πολλά για την Αθήνα; Είναι ανεξάντλητο το κεφάλαιο «Αθήνα»; Ναι, είναι ανεξάντλητο. Και πάντα θα είναι. Μέσα από τις σελίδες του ο αναγνώστης θα βρει σκέψεις για το παρόν, αλλά και για το άμεσο και το απώτερο μέλλον της Αθήνας. Διαβάζοντάς τις, και παρά τις όποιες αρνητικές πτυχές της κα...
Διαβάστε περισσότερα...

ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΑ
Από πού κατάγεται άραγε η "σεξουαλική ηθική" του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού, με τις μονογαμικές σχέσεις, την αμοιβαία συζυγική αφοσίωση και τον γάμο ως απόλυτη αξία; Μήπως έχει καθαρά χριστιανική προέλευση ή σχετίζεται με την αστική "ιουδαιο-χριστιανική ηθική", την τόσο πρόσφορη για την τάξη της καπιταλιστικής παραγωγής; Αρχίζει μήπως ήδη πριν από τον χριστιανισμό, στα ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια, μήπως εγκαινιάζεται από τη στωική φιλοσοφία και από τις τέχνες του ζην που διέκριναν τον ελληνικό τρόπο ζωής; Ήταν ο αρχαίος κόσμος τόσο αν...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΤΙΖΕΙΝ, ΚΑΤΟΙΚΕΙΝ, ΣΚΕΠΤΕΣΘΑΙ
Όσο σκληρό και πικρό, όσο ανασταλτικό και απειλητικό κι αν παραμένει το έλλειμμα σε κατοικίες, η καθαυτό ανάγκη εν σχέσει προς το κατοικείν δεν συνίσταται πρωταρχικά στην έλλειψη κατοικιών [...]είναι επίσης παλαιότερη από τους παγκόσμιους πολέμους και τις καταστροφές, παλαιότερη επίσης από την αύξηση του πληθυσμού της γης και την κατάσταση των βιομηχανικών εργατών [...] συνίσταται στο γεγονός ότι οι θνητοί πρέπει να αναζητούν πάντοτε εξαρχής την ουσία του κατοικείν, στο γεγονός ότι πρέπει πρώτα να μάθουν να κατοικούν. Τι θα συνέβαινε άραγε...
Διαβάστε περισσότερα...

ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ, ΦΟΥΚΩ ΚΑΙ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ
Αυτό το βιβλίο εξετάζει τη σκέψη του Κορνηλίου Καστοριάδη και τη ριζοσπαστική εναλλακτική πρόταση που παρουσιάζει σε σχέση με τη σκέψη του Μισέλ Φουκώ σε τρεις βασικές έννοιες, κεντρικές στη θεωρία και των δύο διανοητών: το υποκείμενο, την παραγωγή κοινωνικής σημασίας και παράστασης και την κοινωνική και πολιτισμική αλλαγή. Αν και τα συμπεράσματά τους ήταν διαφορετικά, ο Καστοριάδης και ο Φουκώ αντιμετώπισαν παρόμοιες θεωρητικές και πολιτικές προκλήσεις και ασχολήθηκαν με κοινά ερωτήματα. Αυτό το σημαντικό βιβλίο αποτελεί έναν κριτικό διάλ...
Διαβάστε περισσότερα...

ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ
...αυτό είναι το νόημα τού "Στο δρόμο". Τι μας λέει ο αφηγητής του, ο Σαλ Παραντάιζ; "...Οι μόνοι που αξίζουν για μένα είναι οι τρελοί, αυτοί που τρελαίνονται να ζήσουν, να μιλήσουν, να σωθούν, που ποθούν τα πάντα την ίδια στιγμή, αυτοί που ποτέ δεν χασμουριώνται ή δεν λένε κοινότοπα πράγματα, αλλά που καίγονται, καίγονται, καίγονται σαν τα μυθικά κίτρινα ρωμαϊκά κεριά...". Αυτή η αναζήτηση επιβεβαίωσης φέρνει τον Σαλ στο δρόμο για το Ντένβερ και το Σαν Φρανσίσκο, το Λος Άντζελες, το Τέξας και το Μεξικό, άλλοτε με τον Ντην Μόριαρτι, τον ή...
Διαβάστε περισσότερα...

Ο ΕΞΑΝΤΛΗΜΕΝΟΣ
"Ο εξαντλημένος", που δημοσιεύτηκε το 1992 και ανήκει στα τελευταία κείμενα του Deleuze, συνιστά ένα εκτενές και πυκνό σχόλιο στο έργο του Beckett και του σπινοζικού του χαρακτήρα, μέσω της διάκρισης μεταξύ της κούρασης και της εξάντλησης. Όμως, καθώς γράφτηκε σε μια ιστορική συγκυρία όπου όλες οι δυνατότητες της πολιτικής χειραφέτησης έμοιαζαν να έχουν εξαντληθεί και η κούραση βάραινε τους ώμους και τη σκέψη των πολιτικών υποκειμένων, "Ο εξαντλημένος" μπορεί να διαβαστεί και ως ένα πολιτικό σχόλιο γύρω από τις σχέσεις ελευθερίας, δυνατότη...
Διαβάστε περισσότερα...

ΤΟ ΕΥΦΥΟΛΟΓΗΜΑ ΚΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΜΕ ΤΟ ΑΣΥΝΕΙΔΗΤΟ
Ο Φρόυντ πιστεύει ότι το ευφυολόγημα μας προσφέρει την ευφορία του αυθόρμητου γέλιου που απωλέσαμε με την ενηλικίωση, ενώ ως παιδιά "αγνοούσαμε το κωμικό, ήμασταν ανίκανοι να παράγουμε ευφυολογήματα και δεν είχαμε ανάγκη το χιούμορ για να νιώθουμε ευτυχισμένοι στη ζωή". Το Ευφυολόγημα και η σχέση του με το ασυνείδητο είναι ένα από τα πιο πυκνά και πολυδιάστατα κείμενα του Φρόυντ, χαρακτηριστικό παράδειγμα της αριστοτεχνικής του γραφής. Ο Φρόυντ άντλησε το υλικό του από ευφυολογήματα "Εβραίων για Εβραίους". Επίσης, χρησιμοποιεί πολλά παραδ...
Διαβάστε περισσότερα...